Andrzej S. Tarnowski Andrzej S. Tarnowski
3448
BLOG

Konrad Zuse — wspomnienie komputerowego maga

Andrzej S. Tarnowski Andrzej S. Tarnowski Komputery Obserwuj temat Obserwuj notkę 13

Konrad Zuse był to niemiecki wynalazca uznawany za jednego z ojców nowoczesnej technologii komputerowej. Najbardziej znany potomnym z tego, że stworzył pierwszy programowalny komputer na świecie. Niestety dokonania Zusego w naszym kraju są mało nagłośnione. Pora zatem w wielkim skrócie przedstawić jego życiorys — pełny prekursorkach osiągnięć i życiowych rozczarowań.

Wczesne lata

Konrad Ernst Otto Zuse urodził się 22 czerwca 1910 r. w Berlinie; dwa lata później z rodzicami przeniósł się do Braniewa w Prusach Wschodnich. Od dzieciństwa wykazywał zainteresowanie projektowaniem i jako kilkunastolatek obmyślił model maszyny do wymiany monet, która cieszyła się sporą popularnością w Niemczech. Zuse następnie razem z rodziną ponownie zmienia miejsce zamieszkania, osiedlając się w Hoyerswerdzie; tutaj przeszedł specjalnie szkolenie w 1928 roku, otrzymawszy prawo pójścia na uniwersytet. Potem Zuse przez pewien czas studiował architekturę, ale wkrótce go znudziła, ponieważ stwierdził, że jest nazbyt statyczna. Jednak pomimo tego zdobył wyższe wykształcenie i w 1935 r. ukończył inżynierię lądową w Wyższej Szkole Technicznej Berlin-Charlottenburg, która dziś nazywa się Politechnika Berlińska. Zuse właśnie podczas tych studiów po raz pierwszy zaczął myśleć nad stworzeniem w pełni automatycznego programowalnego komputera. Na pewno pomogło mu w realizacji tego, iż w 1936 uzyskał patent na pamięć mechaniczną, w której bity (dlatego wszystkie maszyny Zusego pracowały w systemie binarnym) zapamiętywane były przy pomocy odpowiednich przesunięć blaszek i zatrzasków.

image
Zuse pod koniec lat trzydziestych XX wieku.

Kariera wynalazcy

Zanim jednak tak się stało, Zuse jako świeżo upieczony inżynier przez pewien czas pracował w firmie samochodowej Ford, korzystając ze swoich uzdolnień artystycznych do tworzenia grafik reklamowych. Później przeniósł się do fabryki samolotów Henschel w Dessau, gdzie zajmował się już projektowaniem inżynieryjnym. Zuse pracując tam, musiał wykonywać dość jednolite obliczenia; a ten proces był dla niego bardzo denerwujący, rozbudzając marzenia o automatyzacji. Zatem po zaledwie roku pracy Zuse odszedł z Henschela i postanowił się całkowicie zaangażować w stworzenie pierwszej programowalnej maszyny liczącej. Od tego czasu zaczął eksperymentować z komputerami w mieszkaniu swoich rodziców. Jego pierwsza maszyna nosiła nazwę Z1 i została ukończona w 1938 roku. Był to służący do obliczeń komputer mechaniczny zerowej generacji. Z1 zawierał około 20 000 części metalowych i ze względów konstrukcyjnych nie zawsze działał, jak powinien, ale tak czy inaczej był prekursorskim urządzeniem. Choćby dlatego, że był pierwszym na świecie swobodnie programowalnym komputerem dwójkowym. 

image
Odnowione Z1. Źródło tej i poniższych grafik: Foter.

W 1939 r. Zuse został powołany do służby wojskowej, gdzie otrzymał wystarczające środki na stworzenie Z2. Gotową wersję maszyny przedstawił we wrześniu 1940 roku. Była ona kolosalnych rozmiarów, ponieważ zajmowała kilka pokoi, jednakże Zuse zbudował ją już na przekaźnikach telefonicznych. Następnie otrzymane dotacje rządowe pozwoliły wynalazcy na kontynuowanie badań; dzięki czemu w 1941 r. zakończył pracę nad wersją Z3. Ten 22-bitowy komputer mógł pracować z liczbami rzeczywistymi, obsługiwał operacje cykliczne, miał wbudowaną pamięć i podczas drugiej wojny światowej służył do obliczeń niezbędnych przy projektowaniu skrzydeł samolotów. Niestety podczas tamtejszych działań wojennych wszystkie z tych trzech urządzeń zostały zniszczone. Aczkolwiek już w 1961 r. pod kierunkiem Zusego zbudowano replikę Z3, który był pierwszym działającym, i w pełni automatycznym komputerem o zmiennym programie. Zresztą jak później czas pokazał, to nie było jedyne takie „wskrzeszenie”.

image
Z3 - po zrekonstruowaniu.

W 1942 r. Zuse rozpoczął prace nad komputerem Z4; wyglądem przypominającego wielką szafę, a pod względem budowy opartym na 600 przekaźnikach telefonicznych. Ten kolosalnej wielkości komputer wynalazca udoskonalał przez blisko dekadę. Ale nie poszło to na marne, bo Z4 zapisał się w historii informatyki, jako pierwszy komputer posiadający asembler realizowany przez moduł Planfertigungsteil. Warto dodać, iż pomimo finansowania w czasie wojny wynalazków Zusego przez rząd niemiecki — to nigdy nie był członkiem partii nazistowskiej, a jego urządzenia w znikomym stopniu zostały wykorzystane „dla dobra” III Rzeszy. Jeżeli zaś chodzi o kwestie osobiste — w styczniu 1945 r. wynalazca poślubił Giselę Brandes; z którą na dobre ułożył sobie życie i dochował piątki dzieci.

image

Zuse z nowo założoną rodziną w 1949 osiedlił się w mieście Hünfeld. Wtedy to właśnie założył firmę Zuse KG; w której we wrześniu 1950 r. Z4 został ostatecznie ukończony i dostarczony Politechnice Federalnej w Zurychu (ETH). Toteż 70 lat temu stał się pierwszym komputerem na świecie, który został oficjalnie sprzedany. Z4 pod tym względem wyprzedził o pięć miesięcy komputer Ferranti Mark I i dziesięć — maszynę UNIVAC I. W 1960 roku zaś po dziesięciu latach pracy u Szwajcarów trafił do Muzeum Techniki w Berlinie (Deutches Museum). Na przełomie lat 50. i 60. Zuse obmyślił inne komputery produkowane przez jego firmę, których nazwa zaczynała się od dużej litery Z (Z5Z11, Z23Z25, Z31). Jednak w tym okresie za szczytowe osiągnięcie w Zuse KG uchodził model Z22, który był pierwszym niemieckim komercyjnym komputerem dostępnym dla instytucji i podmiotów zewnętrznych.

image

Warto nadmienić, że Zuse w latach 50 i 60-tych nie konstruował tylko samych komputerów, bowiem od 1956 roku podjął prace nad wysoce precyzyjnym ploterem wieloformatowym ZUSE Graphomat Z64, który pięć lat później zademonstrował na targach w Hanowerze. Następnie niemiecki wynalazca w połowie lat sześćdziesiątych zaprojektował plotery — ZUSE Z90 i ZUSE Z9004. Zyskały one powszechny aplauz dzięki pionierskiej pracy komputerowej Friedera Nake'a. Zuse stał się przeto jednym z pierwszych twórców tych przydatnych urządzeń, dzięki którym można nanosić obrazy, kreślić mapy oraz wycinać i grawerować wzory.

image
Muzealny eksponat plotera ZUSE Graphomat Z64.

Życiowe tarapaty i pasja malarska

Po 1964 firma Zuse KG przestała być własnością Konrada Zusego, pomimo iż dostarczyła 251 komputerów o wartości około 100 milionów marek niemieckich. Ale z powodu problemów finansowych została sprzedana firmie Siemens AG. Zuse to bardzo przeżył, ponieważ czynił on wszystko, aby zatrzymać firmę przy sobie, lecz musiał się poddać, albowiem zadłużenie osiągnęło zbyt wysoki poziom. Wynalazcę w tym czasie spotkała jeszcze jedna duża przykrość, gdyż w 1967 przegrał z niemieckim sądem patentowym 26-letnią walkę o prawo do wynalazku komputera Z3 ze wszystkimi jego nowymi cechami. Ta niesłuszna decyzja bardzo negatywnie odbiła się na psychice i zdrowiu Konrada Zuse, lecz nadal prowadził badania w dziedzinie komputerów i pracował jako specjalistyczny konsultant w Siemens AG. W 1969 roku opublikował także książkę pt. „Calculating Space” (niem. Rechnender Raum), przetłumaczoną rok później przez pracowników Massachusetts Institute of Technology. Jednak pogarszający się stan zdrowia spowodował, iż po wydaniu tej książki Konrad Zuse na długie lata przerwał swoje prace nad komputerami. Od tego czasu największą jego pasją było malowanie obrazów, które tworzył pod pseudonimem Kuno See. Zuse najczęściej malował obrazy olejne dziwnych krajobrazów oraz portrety znanych postaci branży IT np. Jobsa czy Gatesa. W sumie namalował blisko setki obrazów i miał kilkanaście wystaw.

image
Jeden z obrazów olejnych... Kuno See.

Ważne wyróżnienia za życia

Zuse był bardzo często nagradzany w latach sześćdziesiątych XX wieku. W 1965 otrzymał nagrodę Harry H. Goode Memorial Award — za swój wkład i wczesne sukcesy w dziedzinie automatycznych obliczeń, systemów binarnych i arytmetyki zmiennoprzecinkowej, czego wynikiem było, że zaprojektował pierwszy na świecie binarnie programowalny komputer. Zuse poza tym został nagrodzony za całokształt osiągnięć przez fundacje Werner von Siemens-Ring (1964), oraz za wybitną działalność innowacyjną w 1969 r. otrzymał odznaczenia German Diesel Medal i Austrian Exner Medal. Następnie pomimo tego, że wynalazca na długie lata zaszył się w pracowni malarskiej — to jego rodacy nie zapomnieli o nim i docenili jego wiekopomne zasługi dla rozwoju komputeryzacji. Dlatego w 1985 r. stał się pierwszym członkiem honorowym Niemieckiego Towarzystwa Informatycznego, a dwa lat później zaczęto przyznawać „Medal Konrada Zuse”, który stał się najbardziej znaną niemiecką nagrodą w dziedzinie informatyki. 


Choroba, śmierć i upamiętnienie

Konrad Zuse niestety w drugiej połowie lat 80 miał zawał, lecz mimo tego w latach 1987–1989 odtworzył w wersji ulepszonej swój pierwszy komputer Z1, który został zniszczony podczas bombardowania Berlina w grudniu 1943 roku. Gotowy model został złożony w przybliżeniu z 30 tysięcy elementów, kosztował 800 tysięcy marek niemieckich i był sfinansowany przez Siemens AG wraz z pięcioma innymi firmami. W tej chwili zaś jest wielce atrakcyjnym eksponatem muzealnym.

image

Niestety to było ostatnie z osiągnięć Konrada Zuse, ponieważ zmarł 18 grudnia 1995 r. w wieku 85 lat z powodu niewydolności serca. Pośmiertnie otrzymał Order Zasługi dla Republiki Federalnej Niemiec. Natomiast w 2003 r. na kanale ZDF został nazwany jednym z „największych” z Niemców, którzy żyli. Dziś w kilku niemieckich miastach są nazwane ulice jego imieniem.

image

Obecnie są trzy w pełni funkcjonalne modele komputera Z3 - ten odtworzony przez Konrada Zusego przebywa w Muzeum Niemieckim w Monachium, a dwa zmodyfikowane przez jego syna — Horsta (w latach 1997-2003, 2008-2010), znajdują się w Muzeum Konrada Zuse w Hünfeld. Natomiast z takim poświęceniem odbudowany przez wynalazcę komputer Z1 wystawiony jest w Muzeum Techniki w Berlinie. Co jakiś czas mają też miejsce specjalne wystawy poświęcone Konradowi Zuse i jego dziełom. Bowiem swoimi dokonaniami zasługuje na wieczną pamięć... i to nie tylko wśród pasjonatów IT.

Twórca artykułów i biografii: https://linktr.ee/andrzejtarnowski

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Technologie