unukalhai unukalhai
1990
BLOG

Vera Cruz

unukalhai unukalhai Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 48

  

Tekst niniejszy nie stanowi relacji z wrażeń doznanych podczas turystycznej wyprawy  do półmilionowej metropolii na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej noszącej tytułową nazwę. Jest natomiast próbą wyjaśnienia, dlaczego Hernán Cortés de Monroy Pizarro Altamirano, późniejszy markiz  Doliny Oaxaca w Meksyku, przybijając  do nowego lądu na terenach plemienia Tlaskalan*, 22 kwietnia 1519 roku, w Wielki Piątek przed świętami Zmartwychwstania Pańskiego,mógł wbić krzyż w piasek plaży i nazwać miejsce, które stało się dla niego  punktem startowym do podboju Nowego Świata, mianem  Prawdziwego Krzyża,  czyli Vera Cruz.**

Daty w tekście odnoszą się w znakomitej większości  do wydarzeń nowej ery (wg kalendarza gregoriańskiego), dlatego nie będę umieszczał przy nich skrótu n.e., natomiast gdy daty dotyczą okresu sprzed urodzenia Chrystusa (starej ery), wówczas to zostało zaznaczone symbolem a.Ch.n.***

Przypisy:
*)Tlaskalanie  - plemię zamieszkujące od XIV wieku tereny południowo-zachodniego Meksyku i prowadzące uporczywe walki z Aztekami. Po  przybyciu na ich wybrzeże konkwistadorów,  sprzymierzyli się z Hiszpanami  do ekspedycji przeciwko Aztekom. Jako sprzymierzeńcy Hiszpanów nie zostali objęci restrykcjami po podboju Meksyku, ale w latach późniejszych  hiszpańscy kolonizatorzy nie przestrzegali paktów zawartych z Tlaskalanami przez H.  Cortésa, wskutek czego plemię to podnosiło kilkakrotnie bunt z tego powodu. Po stłumieniu tych powstań Hiszpanie  zrównali status Tlaskalan z innymi podbitymi plemionami meksykańskimi;

**)  Vera Cruz  - prawdziwy krzyż (łac.  vera  crux). Pierwotna nazwa miasta brzmiała La Villa Rica de la Vera Cruz (bogate miasto prawdziwego krzyża);

***) a. Ch.n.  -  ante Christum natum (łac. przed urodzeniem Chrystusa);

Początek       

W piątek, 7 kwietnia 30 roku [1], niedaleko za murami Jerozolimy, na skalnym podwyższeniu nie przekraczajacym 10 metrów wysokości, nazywanym “Czaszką”, został ukrzyżowany, razem z dwoma innymi skazańcami[2], Jezus z Nazaretu.

Przypisy:
1)Tylko dwie daty  spełniają rzadką zbieżność, gdy szabat przypadał w pierwszym dniu święta Paschy, a księżyc  był w pełni.  Są to 7 kwietnia 30 roku oraz 4 kwietnia 33 roku. Obie odnoszą się do żydowskiego miesiąca nisan (marzec – kwiecień wg kalendarza gregoriańskiego), pierwszego miesiąca w religijnym kalendarzu żydowskim, ale tylko w przypadku pierwszej  z nich  (14 nisan) zgodne są wszystkie dane chronologiczne kalendarza żydowskiego i rzymskiego oraz informacje pochodzące z Ewangelii;

2) W przekładzie łacińskim Biblii  łotrzy (złoczyńcy) określeni są terminem   latrones. Dobry łotr stał się znany jako bonus latro, a jego dom nazwano domus boni latronis. Krzyżowcy postawili w tym startegicznym miejscu (skrzyżowanie dróg  z Jerozolimy do portów Jafa i Ashdod, na płd. wsch.  od miasta Ramla) fortecę, nazywając  ją La Toron, zaś  obecnie miejsce to nazywa się Latrun. Znajduje się w niej klasztor trapistów oraz muzeum Yad la-Shiryon (tereny parku krajobrazowego Canada);

Tło historyczne

           Judea w roku skazania na śmierć Jezusa z Nazaretu była jedną z 11 wschodnich prowincji Cesarstwa Rzymskiego, zarządzaną przez podrzędnego urzędnika rzymskiego w randze namiestnika (prefekt).  Jakkolwiek Judea nie była dużą prowincją, stanowiła bardzo ważne ogniwo strategicznego pasa chroniącego w Azji Mniejszej szlaki handlowe ciagnące się od Morza Czerwonego i Egiptu wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego, dalej wzdłuż Eufratu,  aż do Morza Czarnego. Na wschód od tego pasa znajdowały się bowiem ziemie imperium Partów, z którym cesarski Rzym prowadził, ze zmiennym szczęściem, uporczywe wojny.  Prowincja Judea pozostawała pod nadzorem zarządcy Syrii, ale ze względu na osobliwości religijne swoich mieszkańców posiadała uprzywilejowany status, który realizował się w sprawowaniu autonomicznej władzy przez przedstawicieli teokracji jerozolimskiej, czyli najwyższego kapłana (arcykapłana) Świątyni Jerozolimskiej oraz Sanhedryn[3]. Kompetencje te były ograniczone w jednym punkcie, a mianowicie nie mogły ferować wyroków śmierci, zastrzeżonych dla administracji rzymskiej, czyli namiestnika, który rezydował w stolicy Judei, którym było nadmorskie miasto Cezarea. W roku 30-tym prefektem był Pilatus z Pontu[4].

Przypisy:
3) Sanhedryn – Wielki Sąd (od greckiego – synedrion) najwyższy sąd religijny w teokracji judejskiej, który rozstrzygał wszelkie sprawy lokalne społeczności żydowskiej. Wielki Sanhedryn liczył 70-ciu członków, a przewodniczył mu arcykapłan Świątyni Jerozolimskiej. Poza Wielkim Sanhedrynem istniały jeszcze sanhedryny lokalne, (miejskie), których liczebność wynosiła 23 członków. Wyroki ferowane przez Sanhedryn nie musiały zapadać jednomyślnie;

4) Poncjusz Piłat został prefektem w Judei w 26 roku, a odwołany do Rzymu został  na przełomie 36/37 roku,  jednocześnie z odwołaniem z urzędu arcykapłana Josefa Qayafy – Kajfasza. Zbieżność w czasie decyzji o odwołaniu  dwóch najważniejszych aktorów procesu wytoczonego Jezusowi  z Nazaretu  uprawdopodabnia  tezę,  że  odwołania mogły mieć związek z tymi  wydarzeniami. Poczynając od   44 roku namiestnikami  Judei  mianowano  urzędników  w  randze prokuratora. Zachowane zapisy historyczne nie przekazały nam pełnego  imienia namiestnika Judei. Rzymianie mieli trzy imiona: imię własne, imię rodowe (nazwisko)  i cognomen lub przydomek. W przypadku Piłata  nie znamy jego imienia, a tylko nazwisko (Pontius) oraz cognomen (Pilatus);

Śmierć na krzyżu

           Miejsce zwane “czaszką”[5] w 30 roku nowej ery znajdowało się  tuż za murami Jerozolimy i stanowiło stałe miejsce egzekucji (ukamienowanie, ukrzyżowanie), ale ze względu na swoje niewielkie rozmiary nie było tam miejsca więcej niż na trzy niezbyt wysokie (wys. ok. 2 metrów) słupy (stipes), na stałe osadzone w gruncie na których można było zawiesić skazańców. Skazani na ukrzyżowanie przynosili, zazwyczaj osobiście, poprzeczną belkę (patibulum), do której przybijano lub przywiązywano ich ramiona, a następnie  mocowano ją na na słupie wraz z przybitą lub przywiązana doń ofiarą. Teraz wystarczyło tylko przytwierdzić stopy skazańca do słupa. Zapewne słupy znajdujące się na Golgocie służyły do wielokrotnego użytku, zarówno przed 7 kwietnia 30 roku, jak i po tej dacie. Tabliczki (titulus) umieszczane przy ukrzyżowanych skazańcach, na których wypisano ich imię oraz krótką informację o rodzaju popełnionego przestępstwa,  były zdejmowane ze słupa wraz z ciałem po stwierdzeniu zgonu i składane do grobu. Nie zawsze wykonywano tabliczki z napisami. W przypadku odkrycia grobu w ktorym pochowano Jezusa z Nazaretu, wszystkie przedmioty tam się znajdujące (w tym titulus) należały się rodzinie Jezusa. Najprawdopodobniej najpierw przechowywała je matka Jezusa, a później inni krewni, w tym np. Kleopas (wuj Jezusa)[6], którego syn Symeon został, po śmierci Jakuba Starszego,  trzecim z kolei przywódcą gminy jerozolimskiej.

Przypisy:
5) Gulgolta – spolszczone na Golgota (od aramejskiego – gulgolet,  czaszka) – miejsce straceń istniejące w czasach Jezusa z Nazaretu i  używane w tym charakterze  do końca lat 40-tych nowej ery;

6) Kleopas -  Kleofas, Klopas i inne warianty skrótu od greckiego imienia Kleopatros;

Drzewo Krzyża – I wiek

           Poczynając od lat 41/42 rozpoczęto przebudowę części fortyfikacji Jerozolimy (budowa  tzw. Trzeciego Muru), i w rezultacie znacznie powiększony został teren miasta. Golgota znalazła się wewnątrz murów miejskich i z tego względu nie mogła już  dłużej pełnić dotychczasowej funkcji, gdyż ówczesne zasady nakazywały, aby egzekucje publiczne dokonywane były poza murami (extra muros). Słupy do kaźni przestały być potrzebne i zostały usunięte, a następnie porzucone. Chrześcijanie w Jerozolimie i Judei w tym czasie byli mocno prześladowani[7]. Z polecenia króla Judei Heroda I Agryppy ścięto w 43 roku ich przywódcę,  apostoła Jakuba (Starszego) brata Jana Ewangelisty, w 44 roku został  uwięziony Św. Piotr Apostoł, któremu udało się zbiec z więzienia i uniknąć wówczas kary śmierci.  W tym samym roku zmarł król Herod I Agryppa. Ale w 62 roku z wyroku Sanhedrynu ścięto kolejnego przywódcę gminy, Jakuba (Sprawiedliwy), który był krewniakiem Jezusa. W 66 roku wybuchło w Judei powstanie przeciwko Rzymianom, które zakończyło się 30 sierpnia 70 roku ostatecznym zdobyciem Świątyni Jerozolimskiej przez legiony Tytusa. Kilkanaście dni poźniej złamany został opór resztek obrońców w  pałacu Heroda. Chrześcijanie jerozolimscy nie przyłączyli się do powstania i w efekcie musieli  uciekać przed represjami rebeliantów, chroniąc się za rzeką Jordan w miejscowości Pella (terytorium dzisiejszej Jordanii, niedaleko miasta Irbid,). W walkach i rzeziach poniosło śmierć około miliona osób z Jerozolimy i Judei, miasto zostało zrujnowane, a Świątynię Jerozolimską, po obrabowaniu, doszczętnie spalono i zburzono. 

Przypisy:
7) używam określenia chrześcijanie, które dzisiaj jest oczywiste i zrozumiałe. Ale w I wieku wyznawcy Jezusa byli określani przez Żydów jako Nazarejczycy (Nazorejczycy), czyli byli identyfikowani  jako członkowie sekty uznającej Jezusa z Nazaretu za Mesjasza. Identyfikacja z określeniem chrześcijanie zaczyna się od faktycznego odcięcia się judaizmu od postaci Jezusa, czyli  od zabójstwa przywódcy żydowskich chrześcijan w Jerozolimie w 62 r. , a  teoretycznego od przeformułowania po roku 70  zasad Tory (takze w  wyniku pozbawienia znaczenia kasty saduceuszy, zajmujących się nadzorem nad funkcjonowaniem   Świątyni Jerozolimskiej i obrządków z tym związanych);

Drzewo Krzyża –  II wiek

             Gdy w roku 118 rzymski generał Publius Aelius Hadrian został cesarzem rzymskim, postanowił zrealizować ideę zintegrowania wszystkich ludów Cesarstwa w jedną harmonijną strukturę o wspólnie wyznawanych wartościach. W ramach owej wizji postanowił odbudować Jerozolimę, zamieniając ją w nowoczesne miasto oraz ujednolicić miejskie  funkcje na wzór innych metropolii cesarstwa. Ujednolicenie dotyczyło np.  jednakowego panteonu bóstw, które będą patronowały miastu i którym mieszkańcy będa składać ofiary. A także postanowił na cześć swoją oraz na cześć rzymskich bogów, których świątynie istniały na rzymskim Kapitolu nazwać Jerozolimę Colonia Aelia Capitolina. Wizytując Jerozolimę w 130 roku zakomunikował mieszkańcom o swoich pomysłach.  Ponadto w celu wprowadzenia zasad jednolitości kulturowej, które miały  obowiązywać wszystkich obywateli Cesatrstwa, cesarz wydał w 131 roku edykt zakazujący obrzezania, wyświęcania rabinów, nauczania Tory oraz publicznych spotkań. To był cios obliczony na unicestwienie odrębności żydostwa jako takiego. W ramach samoobrony na terenie Judei rozpoczęły się przygotowywania do buntu. Przywódca powstańców Szymon bar Kosiba (Kochba) zdecydował sie na prowadzenie wojny partyzanckiej, aby uniknąć frontalnych walnych bitew. Ale Jerozolima nie miała już murów rozebranych w 70 roku,  których Rzymianie nie pozwolili odbudować, zaś  dysproporcja siły militarnej na niekorzyść powstańców była zbyt wielka. Powstanie było sukcesywnie pacyfikowane przez niewielkie, mobilne oddziały rzymskie, które po kolei niszczyły grupy rebeliantów i ich kryjówki, a przy okazji miejscowości wraz z ich mieszkańcami, by upaść w 135 roku z chwilą wzięcia do niewoli Szymona bar Kochby w warowni Bethar obok Betlejem i w wyniku rzezi dokonanej na  tysiącach Żydów, którzy schronili się tam szukając ratunku. Judea została kompletnie zniszczona, straty w ludności były jeszcze wyższe niż w rebelii z lat 65-70. W ramach retorsji cesarz Hadrian wydał surowe edykty antyżydowskie, łącznie z zakazem  osiedlania się przez nich w całej Judei. Nie tylko zniknęła nazwa Jerozolima, która zastąpiona została przez Aelia Capitolina, ale zniknęła też Judea jako odrębna  jednostka terytorialna (prowincja). Na miejsce Judei pojawiła się Syria Palaestina (Syria Palestyńska), zrealizowano także przebudowę miasta, zgodnie z koncepcją Hadriana. Materiał powstały z wyburzenia Świątyni w 70 roku, którego rumowisko zalegało duży obszar miasta, został zużyty do odbudowy dzielnic mieszkalnych w Jerozolimie. Jednym z celów przebudowy było, po uprzednim wyrównaniu (zasypaniu) terenu, zabudowanie Golgoty i pobliskiego Grobu wielkim budynkiem światynnym, poświęconym bogini Wenus (Afrodycie). Słupy do krzyżowania, jako zbędne, wrzucono do starej cysterny, na której z kolei postawiono fundamenty świątyni Wenus. Aelia Capitolina przekształcona została w rzymskie miasto, jakich wiele funkcjonowało w Cesarstwie. Porządku w mieście pilnowały najpierw kohorty X Legionu “Fretensis”, który brał udział w krwawym stłumieniu obydwu omówionych antyrzymskich zrywów żydowskich. Gdy  legioniści “Dziesiątki” zostali odesłani do nadmorskiej Cezarei, ich miejsce zajęli żołnierze VI Legionu “Victrix”[8]. W Jerozolimie kontynuowane były prace budowlane podczas których  zabudowano teren w okolicy Golgoty i Grobu Jezusa. Ale pamięć o topografii miejsc związanych z wydarzeniami procesu Jezusa z Nazaretu i Jego kaźni, była przechowywana  przez długie dziesięciolecia we wspólnocie jerozolimskich chrześcijan. W wiekach, gdy chrzescijaństwo nie było legalną religią tolerowaną w Imperium Romanum,  nie można było podejmować żadnych działań w celu odzyskania relikwii.

Przypisy:
8) X Legio, założona przez Juliusza Cezara w 61 r.  a.Ch.n. używała tytułu „Fretensis” (Cieśnina morska). Chodziło prawdopodobnie o Cieśninę Sycylijską, dzisiaj zwaną Messyńską. Nie zachowały się dowody, iż był to tytuł otrzymany formalnie przez „Dziesiątkę”, jakkolwiek godłem legionu była galera morska. VI Legio założona w 65   a.Ch.n. przez Pompejusza Wielkiego, używała tytułu „Victrix” (Zwyciężająca), nadanego jej przez Oktawiana Augusta w 25 a.Ch.n. Ponadto VI Legio  założona przez cesarza Galbę w 68 roku w Hiszpanii, używała tytułu „Ferrata” (Zakuta w żelazo). Prawdopodobnie był to pierwszy legion przezbrojony w nowe pancerze płytkowe, a tytuł uzyskał podczas podboju Dacji. Nie zachowały się dokumenty świadczące o tym kto, gdzie i kiedy nadał ten tytuł. Od trzeciego wieku nowej ery jeszcze kilka innych   legionów używało numeru „VI” wraz z rozróżniającym je  mianem (np. Gallicana, Herculia, Parthica), ale ich historia nie wiąże się  z opisywaną  tematyką;

Przełom

            28 października 312 roku Flawiusz Waleriusz Konstantyn, mający tytuł augusta,
w bitwie stoczonej na przedmieściach Rzymu przy Moście Mulwijskim nad Tybrem, pokonał swojego konkurenta do władzy Marka Aureliusza Waleriusza Maksencjusza, obwołanego już wczesniej cezarem[9]. Sam Maksencjusz utonął Tybrze podczas nieudanej ucieczki z pola bitwy. Następnego dnia zwycięski Konstantyn wkroczył do stolicy Cesarstwa. Na Kapitolu przygotowano ofiary do złożenia na ołtarzach poszczególnych bóstw, które wchodziły w skład  rzymskiego panteonu. Konstantyn ostentacyjnie ominął Kapitol i udał się bezpośrednio do pałacu cesarskiego, gdzie ogłosił, iż otrzymał wyjątkowy znak od Boga chrześcijan i że przed bitwą rozkazał go namalować na tarczach legionistów, a znakiem tym był krzyż. Poza wizerunkiem znaku otrzymał objaśnienie brzmiące “In hoc signo vinces” - Pod tym znakiem zwyciężysz (grec. “en touto nika”). Ponadto Konstantyn rozkazał, aby pogańskie sztandary legionów zastąpiono symbolami oznaczającymi Chrystusa. W tym celu długą, pozłacaną włócznię legionisty (primus pilus) – jedną w każdym legionie i dzierżoną przez najstarszego setnika - udekorowano poziomym drążkiem, tworząc w ten sposób symbol krzyża. Na poprzecznym  drążku przymocowano od góry wieniec ze złota i drogich kamieni, a w środek wieńca wkomponowano dwie pierwsze litery imienia Christos, czyli X (greckie chi) oraz P (greckie rho). Od dołu do drążka mocowano sztandar legionu i najczęściej wizerunki panującego cesarza. Nowy symbol znany jest jako labrum. Taki sam znak Konstantyn nakazał umieścić na tarczach legionistów, by zastąpiono nim pogańskie wizerunki. I jakkolwiek Konstantyn zwyciężył rywala, jeszcze przez pewien czas współrządził, na zasadzie duumwiratu, z doraźnym sojusznikiem przeciwko Maksencjuszowi. Współrządcą był Licyniusz, władający wschodnimi prowincjami Cesarstwa.  Obaj cesarze wydali w 313 roku tzw. Edykt mediolański, który wprowadzał wolność wyznania religijnego. Nakazano w nim równiez zwrot majątków odebranych chrześcijanom w okresach prześladowań, zwolniono dobra kościelne od uiszczania podatków, duchowni nie musieli pełnić, obowiązkowych dla urzędników, funkcji municypalnych, a ponadto władzom regionalnym polecono organizowanie budowy kościołów. Konstantyn zniósł również karę ukrzyżowania, a w 321 roku uczynił niedzielę świętem państwowym.

W bitwie stoczonej 18 września 324 roku przez 60-cio tysięczne  armie duumwirów pod Chryzopolis nad cieśniną Bosfor, vis a vis  100 lat wcześniej zrównanej z ziemią greckiej mieściny zwanej Bizancjum (obecnie jest tam dzielnica Stambułu),  zwyciężyły legiony Konstantyna, w wyniku czego Licyniusz abdykował na jego rzecz. Tym samym Konstantyn stał się jedynowładcą Cesarstwa Rzymskiego.

Pomimo ciężkich prześladowań chrześcijan za cesarzy Dioklecjana i Galeriusza, podczas których burzono kościoły, palono święte księgi i pod karą śmierci zmuszano chrześcijan do składania ofiar pogańskim bożkom, wspólnoty chrzescijańskie były na początku czwartego stulecia znaczącą i ciągle rosnącą siłą społeczno-ekonomiczną, jak również  atrakcyjną ideowo ofertą dla ludzi z różnych warstw społecznych. Świadczy o tym fakt, iż na zwołanym przez Konstantyna soborze w Nicei (obecne Iznik w Turcji) w 325 roku  mogłoby uczestniczyć około 1800 biskupów. Wszelako należy mieć na uwadze, iż ówcześnie tytuł biskupa posiadał kazdy przywódca gminy chrześcijańskjiej, która mogła liczyc np. Kilkadziesiat osób. Konstantyn był najbardziej zainteresowany wprowadzeniem jedności doktryny i wygaszeniem sporów teologicznych, rozsadzających ówczesny Kościół (arianizm, donatyzm). Konstantyn z iście cesarskim rozmachem chciał pokazać wielkość nowej religii. O niej najwyraźniej zaświadczały budynki świątyń. Jako że Rzym, z woli  poprzedników Konstantyna był już gęsto zabudowany świątyniami pogańskimi, on postanowił wybudować nową, drugą stolicę cesarstwa, która miałaby wyłącznie chrześcijański charakter. Była to decyzja o rozbudowaniu Konstantynopola na gruzach greckiej kolonii nad Bosforem o nazwie Bizancjum. W 330 roku Konstantyn przeniósł właśnie tutaj faktyczną stolicę cesarstwa.

Przypisy:
9) cezar, august  - tytuły władców w Cesarstwie rzymskim. Tytuł august przysługiwał dwóm najważniejszym czyli najstarszym z czterech tetrarchów zarządzających impoerium (podział władzy w imperium w prowadzony przez Dioklecjana), zaś tytuł cezara dwóm pozostałym – najmłodszym. W czasach zamętu bywało więcej pretendentów do władzy, którym przysługiwały te tytuły;

Cesarzowa
            Flawia Julia Helena, matka cesarza Konstantyna, znana jako Św. Helena (jest uznana za świętą w Kościele katolickim oraz Kościele prawosławnym), otrzymała w 324 roku tytuł “augusta” (cesarzowa), co było wyjątkowym tytułem dla osoby pochodzącej z gminu, nie zaś z arystokracji. Wielkiej urody córka oberżysty (karczmarza) została konkubiną Konstancjusza Chlorusa, prefekta gwardii republikańskiej, późniejszego cezara Galii i Brytanii, ojca Konstantyna. W roku 306 lub 307 Konstancjusz  oddalił ją aby, wypełniając rozkaz cesarza Dioklecjana, poślubić Teodorę, pasierbicę Maksymiana, augusta zachodniej części Cesarstwa, wówczas jednego z tetrarchów.

W połowie lat 20-tych IV stulecia (326 r.) siedemdziesięciopięcioletnia cesarzowa Helena odbyła podróż do Ziemi Swiętej i Jerozolimy, aby dopilnować budowy kościołów oraz odszukać miejsca związane z osobą Jezusa Nazarejczyka, a zwłaszcza pozostałości po Męce Pańskiej. O tych miejscach i zdarzeniach dowiedziała się z pierwszej ręki od biskupa Jerozolimy Makarego, który był uczestnikiem soboru w Nicei w 325 roku. Pierwszą decyzją Makarego, uzgodnioną z cesarzową, było rozebranie światyni Wenus wybudowanej na miejscu Golgoty z rozkazu cesarza Hadriana po zdławieniu powstania żydowskiego w 135 roku. Wkrótce odkopano grób wskazany jako miejsce pochowania Jezusa Nazarejczyka. Cesarzowa  Helena wydała polecenie wybudowania w tym miejscu Bazyliki Grobu Pańskiego oraz Martyrium[10]. Na tym miejscu wzniesiona została w ciagu kilku lat  rotunda nazwana Anastasis. Po odkopaniu fundamentów rozebranej pogańskiej świątyni, budowniczowie dotarli do zamurownej starej cysterny na wodę, w której znaleziono trzy porzucone słupy oraz  gwoździe i poprzeczne belki.. Nie wiemy dzisiaj w jaki sposób udało się zidentyfikować właściwy słup, który posłużył do ukrzyżowania Jezusa, gdyż dla dwóch pozostałych skazańców ukrzyżowanych jednocześnie na Golgocie nie sporządzono titulusów. Ale to, że dzisiaj tego nie wiemy, nie oznacza przecież, że w 326 roku nie wiedzieli tego chrześcijanie z gminy jerozlimskiej. W każdym razie decyzją cesarzowej  Heleny Drzewo Krzyża zostało podzielone na dwa fragmenty, przy czym największy z nich został przekazany pod opiekę biskupowi Jerozolimy. Efektem podróży cesarzowej Heleny, obok odnalezienia najważniejszych relikwi chrześcijaństwa, były prowadzone z rozmachem inwestycje budowlane obiektów kultu nowej religii w miejscach związanych z działalnością Jezusa Nazarejczyka, tj. Bazyliki w Betlejem, na Górze oliwnej i bazylika grobu Pańskiego. Cesarzowa zmarła w końcu 328 roku lub na początku 329 roku, krótko po swoim powrocie z Ziemi Świętej.

Przypisy:
10) Oprócz budowy bazyliki na miejscu Golgoty I Grobu, ukończonej w 335 r., cesarzowa Helena zainicjowała budowę kościołów w Betlejem (nad Grotą Narodzenia) oraz na Górze Oliwnej obok Jerozolimy;

Dalsze dzieje

Zasadnicza część Drzewa Krzyża pozostała w Jerozolimie pod opieką biskupa tego miasta. Relikwia była pokazywana wiernym tylko dwa razy w roku, czyli  w Wielki Piątek Triduum Paschalnego oraz 14 września w święto Podniesienia Krzyża.

            W 614 roku wojska perskie, wysłane przez króla Chosroesa II, najechały Palestynę i w maju tegoż roku wdarły się do Jerozolimy. Poza masakrą mieszkańców, zniszczeniem kościołów, w tym bazyliki Grobu Pańskiego, łupem najeźdźców padło Drzewo Krzyża, które dowodzący perską armią wysłał królowej Persji Meryem (Miriam, Maria), będącej chrześcijanką. Trzynaście lat później, w grudniu 627 roku cesarz bizantyjski Herakliusz pokonał Persów pod Niniwą i odzyskał relikwię Drzewa Krzyża, którą odesłał do Jerozolimy. Persja i Bizancjum, osłabione wzajemnymi długotrwałymi wojnami, stawały się coraz łatwiejszym łupem dla nowej siły militarnej, a mianowicie agresywnych arabskich kalifów. W sierpniu 636 roku wojska muzułmańskie rozbiły armię bizantyjską nad rzeką Jarmuk w Syrii, a sam cesarz Herakliusz ledwo zdążył do Jerozolimy, aby zabrać stamtąd Drzewo Krzyża. Nowym miejscem przechowywania relikwi zostały  tereny Cesarstwa Bizantyjskiego. Po utworzeniu w wyniku krucjat krzyżowców państw łacińskich w Ziemi Swiętej, w tym Królestwa Jerozolimy,  relikwia Drzewa Krzyża wróciła do tego miasta. Zdobycie tej relikwi, która stale towarzyszyła oddziałom  łacinników w walkach z muzułmanami  stało się jednym z ważnych celów sułtana  Saladyna, który w 1187 roku  wyruszył ze swoją armią, aby zdobyć Jerozolimę. Główną siłą miltarną chrześcijan stanowiły oddziały  templariuszy i szpitalników[11], dwóch podstawowych zakonów rycerskich powołanych dla obrony Ziemi Świętej, liczące łącznie ok. 1200 ciężkozbrojnych konnych rycerzy-zakonników Pośrodku pancernych hufców  prących naprzeciw armii Saladyna, był biskup Acre (Akko, Akka), trzymający nad głową swoją oraz konia na którym jechał,  relikwię Drzewa Krzyża. Do bitwy armii łacińskiej i arabskiej doszło 4 lipca nieopodal wioski Hattin w Galilei (dzisiejsze Kefar Zetim), kilka kilometrów na zachód  od Jeziora Tyberiadzkiego (Genezaret). Wojska chrześcijańskie poniosły klęskę, rycerzy zakonnych wybito, a biskup Acre również poległ. Relikwia Drzewa Krzyża dostała się w ręce Saladyna. Po zniszczeniu głównych sił łacinników nie było szans na obronę Jerozolimy. W październiku 1187 r. obrońcy miasta poprosili o warunki kapitulacji. Saladyn zgodził się na ewakuację obrońców i mieszkańców, ścinając głowy wyłącznie pozostałym w mieście templariuszom i szpitalnikom. Relikwia Drzewa Krzyża przepadła na zawsze. Nie powiodły się żadne próby wykupienia jej z rąk sułtana, podejmowane przez  władców chrześcijańskich. Saladyn najprawdopodobniej obawiał się, że zwrócenie tej relikwi przyczyni się do próby odbicia Jerozolimy przez świat chrzescijański i nakazał jej zniszczenie.

Większe fragmenty Drzewa Krzyża znajdują się jeszcze w kilku innych świątyniach świata chrześcijańskiego ( m.in., w paryskiej kaderze Notre Dame, ).

Przypisy:
11) templariusze to Rycerze Świątyni, zaś szpitalnicy  był to Rycerski Zakon Szpitala Świętego Jana Jałmużnika w Jerozolimie, bardziej znany w wersji katolickiej jako rycerze maltańscy (Niezależny Rycerski Zakon Malty), który ma także wersję protestancką (po Reformacji) jako:  Najczcigodniejszy Zakon Szpitala Świętego Jana w Jerozolimie  (gł.Wielka Brytania i kraje Commonwealth);


Titulus Crucis

W rzymskim kościele Santa Croce in Gerusalemme przechowywany jest fragment Titulusa, tabliczki z Krzyża z Golgoty z częścią napisu odnoszącego się do Jezusa Nazarejczyka. Jest to jedyny fragment Titulusa, który zachował się do naszych czasów. Tablica (nazwa własna tablicy z Drzewa Krzyża to pisany z dużej litery Titulus Crucis) była drewnianą pobieloną deską z drzewa orzechowca, na której w trzech językach hebrajskim, greckim i łacinie wypisano słowa: “Jezus z Nazaretu, Król Żydów” Titulus został podzielony w ten sposób, że do Rzymu cesarzowa zabrała prawą dolną część tej tabliczki. Na tym fragmencie zachowane było całe słowo, określające  po grecku i łacinie Jezusa jako Nazarejczyka. Pozostały (największy) fragment Titulusa zawierający cały napis w języku hebrajskim oraz resztę  napisów po łacinie i grecku pozostał w Jerozolimie[12].

Titulus pozostawiony w Jerozolimie nie zachował się do naszych czasów, (najprawdopodobniej został zniszczony po klęsce pod Hattin i zdobyciu Jerozolimy przez wojska Saladyna w 1187 roku). Dlatego można opisać dalsze koleje losu jedynie Titulusa rzymskiego.

Przypisy:
12) Zachowany fragment Titulusa przechowywany w rzymskim kościele Santa Croce in Gerusalemme ma wymiary 25,3 cm szerokości oraz 14 cm długości (wysokości), co oznaczałoby by, iż całość Titulusa z kompletnym tekstem wynosiła pierwotnie ok. 21 x 60 cm;

Santa Croce w Rzymie

W połowie XII wieku arcybiskup Bolonii monsignore Gerardo Caccianemici, późniejszy papież Lucjusz II, a wówczas tytularny kardynał kościoła Santa Croce in Gerusalemme, wybudowanego na terenie dawnych posiadłości cesarzowej Heleny, nakazał schować Titulus Crucis w specjalnie wykonanym kufrze i opieczętował go, jako swoją własność,  kardynalską pieczęcią. Musiało się to wydarzyć przed 1144 rokiem, gdyż w tym własnie roku został wybrany papieżem. Wcześniej ukrył skrzynię za mozaiką, którą kaplicę Sw. Heleny ozdobił cesarz Walentynian III w połowie piątego stulecia. W 1492 roku konieczna stała sie natychmiastowa renowacja mozailki połozonej 1000 lat wczesniej.  Gdy zdjęto warstwę uszkodzonego stiuku znaleziono cegłę z napisem Titulus Crucis. Po jej usunięciu znaleziono w niszy w ścianie ołowiany kufer opisany taką samą nazwą i opieczetowany wspomnianą wczesniej kardynalską pieczęcią. Po zakończeniu remontu kaplicy Titulus Crucis przechowywany jest stale w kościele Santa Croce i teooretycznie jest dostępny do oglądania przez pielgrzymów (od 1952 roku w specjalnie do tego celu wybudowanej bocznej kaplicy).

Zakończenie

W rzymskim kościele Santa Croce in Gerusalemme  pośród relikwi nie budzących większych wątpliwości, co do autentyczności swojego miejsca pochodzenia, przechowywane są,  poza fragmentem Titulusu, jedyny gwóźdź z Drzewa Krzyża (drugi gwóźdź, z dwóch odnalezionych,  posłużył do wykonania wędzidła w uprzęży końskiej cesarza Konstantyna) oraz niewielkie drzazgi z Drzewa Krzyża, które to relikwie znalazły się w Rzymie  z woli cesarzowej Heleny. Drzazgi z Drzewa Krzyża należały do najbardziej poszukiwanych relikwi, traktowano je jak ziarna nowej religii. Ale rozmiar tych drzazg wyklucza ich zbadanie np. metodą datowania radiowęglowego C14. Podczas takiego badania próbka badanego materiału musi ulec zniszczeniu (spaleniu). Aby pomiar miał dostateczną wiarygodność próbka musi mieć określone minimalne rozmiary (wagę), poniżej których badanie traci sens.  Drzazgi w kościele Santa Croce mają zbyt małe rozmiary. Natomiast inne znalezisko, zabrane przez cesarzową Helenę do Rzymu i równiez przechowywane w kościele Santa Croce  (pośród wielu jeszcze innych relikwi, które prezentują sobą zróznicowany stopień wiarygodności) związane z Ukrzyżowaniem,  posiada wystarczające rozmiary. Jest to belka poprzeczna (patibulum), na której był ukrzyżowany jeden z dwójki łotrów, której obecna długość wynosi 178 cm (według zachowywanej tradycji tym ukrzyżowanym łotrem był Dismas).

Z relikwiami Drzewa Krzyża wiąże się pewien problem dający stały powód do szyderstw niedowiarkom. Otóż wrogowie chrześcijaństwa głoszą, iż w kosciołach całego świata jest tyle relikwi Świętego Krzyża, że mozna by nimi załadować spory statek handlowy. Wyjaśnienie tego jest banalne w swojej oczywistości. Rozsyłane po świecie cząstki Drzewa Krzyża były z reguły malutkimi drzazgami, których nie można było pokazać wiernym, gdyż byłyby niewidoczne. Dlatego oprawiano je w konstrukcję “pełnego” krzyża, uważając, iż kontakt z uświęconymi drzazgami uświęca całość materiału. I w takiej formie krzyże wystawiano npodczas  uroczystości religijnych. Podobnie ma sie sprawa z wszystkimi innymi relikwiami Męki Pańskiej (gwoźdźmi, cierniami z korony Cierniowej, itp.,), których mikroskopijne cząstki włączano do większych rozmiarowo obiektów sporządzanych na wzór oryginału.

A że, niejako przy okazji, rozwinął się równiez handel fałszywymi relikwiami nie oznacza, że wszystkie relikwie są fałszywe. Jak wiadomo tego rodzaju fałszywka jest podróbką, czyli jej warunkiem jest  istnienie oryginału.

I właśnie jedna z takich drzazg, wmontowana była w spory krucyfiks  wbity na plaży brzegów Nowego Świata przez Hernána Cortésa, którego postać stała się pretekstem do napisania dziejów Krzyża z Golgoty.

Literatura:

1/ “W poszukiwaniu Świętego Krzyża”  Carsten Peter Thiede, Matthew D’Ancona;

2/ “Śledztwo w sprawie śmierci Jezusa”  Victor Loupan, Alain Noël;

3/ “Narodziny zachodniego chrześcijaństwa”  Peter Brown;

4/ “Jerozolima miasto trzech religii”  Karen Armstong.

5/ “Legiony Cezara”  Stephen Dando-Collins

6/ “Jezus - człowiek czy mit”  Carsten Peter Thiede

 

Appendix

           Niniejszy tekst miał premierę w pierwszym numerze kwartalnika „Szkoła nawigatorów” (grudzień 2013) wydanym przez oficynę „Klinika Języka” z  siedzibą w Grodzisku Mazowieckim.

Obecna wersja zamieszczona na blogu jest nieco  bardziej rozbudowana od tekstu, który został wyedytowany  w wymienionym kwartalniku (zwłaszcza przypisy i w kilku miejscach korekty stylistyczne). Wymogi składu i objętość numeru kwartalnika w wersji drukowanej wymusiły konieczność niewielkich skrótów w tekście, które nie mają wpływu na  przekaz w nim zawarty. 

 

 

 

 

 

 

 

           

           

 

 

 

 

 

           

 

 

                       

           

 

 

           

 

 

 

            

unukalhai
O mnie unukalhai

Na ogół bawię się z losem w chowanego

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura