Z twórczością Barbary Gruszki - Zych pierwszy raz spotkałem się, aż dziw mnie teraz bierze - dopiero w roku 2015. I to nie z poezją, do której mi blisko, lecz z prozą, napisaną znakomicie biografią mojego ukochanego kompozytora Wojciecha Kilara, zatytułowaną *Takie piękne życie. Portret Wojciecha Kilara *Wydawnictwo Niecałe, Bytom 2015. W tym właśnie czasie niespodziewanie zachorowałem na bezobjawowe zapalenie płuca i w stanie zagrożenia życia zostałem przewieziony do szpitala w Szczecinie - Zdunowie. Bliska mi osoba dała mi wspomnianą książkę, abym mógł się z nią zapoznać, gdy będę w stanie czytać. Po tygodniu poddania mnie intensywnemu leczeniu, gdy jeszcze bardzo osłabiony wziąłem * Takie piękne życie* do ręki, zacząłem czytać i nie odłożyłem aż przeczytałem. Do tej uważam to za cud, bo mój stan zdrowia wówczas wykluczał przeczytanie choćby kilku zdań. Nigdy wcześniej nie czytałem tak wspaniale napisanej biografii, dzieła literackiego, które mocą zawartej w nim prawdy, wielością informacji, anegdot, czy też refleksji Mistrza o sprawach kardynalnych, nastrojem, pięknym językiem, głęboka duchowością kazało się w nim ( dziele) po prostu zadurzyć. Cóż, to tylko krótki tekst o zakochaniu. Stałem się oddanym miłośnikiem talentu Barbary Gruszki - Zych.
W roku tym roku ukazała się kolejna książka biograficzna * Życie rodzinne Zanussich. Rozmowy z Elżbieta i Krzysztofem*, Wyd. Działania Wizualne, 2019 myślę, że należy ją klasyfikować w bardzo rozszerzonej klasyfikacji, gdyż jest to sterowana, nawigowana przez kapitana - pisarkę rozmowa - rzeka z małżeństwem: Elżbietą Grocholską - Zanussi i Krzysztofem Zanussim dotykająca wielkiej ilości tematów, informacji, rozważań, wspomnień, zdarzeń z planów filmowych, czy też określając kolokwialnie, choć prawdziwie fragmentów ze zrealizowanego już scenariusza i kadrów z obrazu ruchomego zwanego życiem rodzinnym, wielce delikatnym, prywatnym.
Od strony warsztatowej frapuje mnie w jaki sposób autorka zapisywała owe rozmowy, czy korzystała z dyktafonu, czy jej pamięć zdołała zapisać taką wielość faktów i rozważań, a po pierwsze, co sprawiło, że interlokutorzy w sposób wręcz bez ograniczeń, otworzyli się przed nią. Zawierzyli jej całkowicie. Oczywiście, autoryzowali spisane czyny i rozmowy, lecz powiedzieli, to co możemy przeczytać: od rozdziału pierwszego: Jeżdżę i tęsknię do rozdział dwudziestego ósmego, ostatniego: Ogród bez mojego spojrzenia. Na skrzydełku książki Krzysztof Zanussi tak podsumował zapis rozmów pomieszczony w książce: Pani Basiu, Po lekturze Pani książki o nas spodobaliśmy się sobie ( czy to dobrze?) Krzysztof Zanussi.
* Życie rodzinne Zanussich. Rozmowy z Elżbieta i Krzysztofem* Barbary Gruszki - Zych, to książka którą czyta się z wypiekami na twarzy lub w szczerej zadumie. Tajemnicą autorki jest to, że gdy wspominam fragmenty zapisanych rozmów, mam wrażenie, że w rzeczywistości słyszałem arcyciekawe dialogi, byłem tam, widziałem, uczestniczyłem dobrym spotkaniu szlachetnych osób. Tak jest i nie może być inaczej.
Ktoś powie: to zapewne na wzór i podobieństwo klasyki: * Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem, którzy i swe i innych ludzi przygody wyczytają, a takież i zbytki i pożytki dzisiejszego świata*– dialog napisany przez Mikołaja Reja, wydany w Krakowie w roku 1543 pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek. Cóż, dialog - tak, reszta: kosmicznie niepowtarzalna i zaskakująca i powodująca zastanowienie czytelnika nad swoim bytowaniem i jego sensem. Proszę przeczytać. Fascynujące przeżycie. Przede wszystkim tchnienie prawdy.
„Życie rodzinne Zanussich” to pierwsza książka pokazująca dotąd mało znane życie prywatne Krzysztofa Zanussiego i jego żony Elżbiety. Tę sferę wybitny reżyser przez lata otaczał dyskrecją. Jego legendarna powściągliwość i arystokratyczny dystans sprawiają, że jest osobowością nie dającą się zamknąć w żadnym schemacie. Książka Barbary Gruszki Zych pozwala jednak dotknąć tajemnicy Zanussiego, którą w dużym stopniu pomaga odkryć jego żona Elżbieta. Tytuł tym bardziej zasługuje na uwagę, że w tym roku reżyser świętuje swoje 80 urodziny.
Oboje są artystami, ale o malarstwie Elżbiety, wywodzącej się z arystokratycznej rodziny Grocholskich, jest mniej głośno. Dała mężowi pierwszeństwo, uznając, że to on ma większy talent i możliwości oddziaływania, bo jego dzieła filmowe mogą „dotknąć czyjejś duszy” bardziej niż jej obrazy. Rzeczywiście, bez jego filmów, takich jak „Imperatyw”, „Barwy ochronne”, „Cwał”, „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” nie można sobie wyobrazić polskiego ani europejskiego kina. Znakomity reżyser jeszcze nigdy nie dopuścił w rozmowie tak blisko nikogo ze swoich rozmówców. Na skrócenie dystansu wpłynął fakt, że prowadząca ją Barbara Gruszka Zych przyjaźni się z nim i jego żoną od ponad dwudziestu lat, co, naturalnie, narzuca inną perspektywę. Atutem książki jest dynamiczna formuła równoczesnej rozmowy z małżonkami, która nie tylko otwiera na nowe przestrzenie życia reżysera – między innymi poznajemy historię jego pierwszej miłości, dowiadujemy się, że po Powstaniu Warszawskim o mało nie trafił z matką do Oświęcimia. Uzyskujemy wiedzę o tym, co inspirowało go do tworzenia kolejnych filmów, skąd brał na nie pomysły, jakie problemy z życia znalazły w nich odbicie.*
zapis filmowy spotkania z: Zanussi.dzialaniawizualne.pl
Barbara Gruszka-Zych, ps. „Magdalena Fornalczyk”, „Barbara Szkoc” (ur. 4 grudnia 1960 w Czeladzi) – polska poetka, dziennikarka i reporterka, krytyk literacki; pracuje w tygodniku „Gość Niedzielny”. Urodziła się, mieszka i pracuje w Czeladzi. Studiowała polonistykę na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz teologię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim[4]. Była też stypendystką wiedeńskiej fundacji Janineum (2002) i Fundacji Jana Pawła II w Rzymie (2003). Od roku 1989 pracuje w tygodniku „Gość Niedzielny”; współpracuje też z innymi tytułami prasowymi; w latach 2003–2006 kierowała „Działem krytyki i eseju” miesięcznika „Śląsk”. Od 1994 r. należy do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, a od 2001 r. – do Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego. Wchodzi w skład grupy literackiej Magnus Ducatus Poesis – Wielkie Księstwo Poetów. Jej dziadkiem był Stanisław Szkoc - czeladzki nauczyciel i działacz społeczny.Wydała ponad dwadzieścia tomików wierszy. Ostatnio „Basiu wróciłem” (2018). Jej zbiorek „Szara jak wróbel” (2012) wybitny krytyk Tomasz Burek umieścił wśród dziesięciu najważniejszych książek, które ukazały się w Polsce po 1989 r. Wybory jej wierszy zostały wydane po litewsku i rosyjsku –w Kownie, Wilnie, Petersburgu. Opublikowała też zbiory reportaży „Mało obstawiony święty. Cztery reportaże z Bratem Albertem w tle”, „Zapisz jako…”, a także wspomnienia „Mój poeta”, o Czesławie Miłoszu, oraz „Takie piękne życie. Portret Wojciecha Kilara”. Laureatka prestiżowych nagród za wywiady i reportaże, między innymi nagrody Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich im. M. Łukasiewicza (2012) za rozmowę z Wojciechem Kilarem „Harmonia ducha”.
Życie rodzinne, to polski dramat psychologiczny z 1970 roku, w reżyserii i ze scenariuszem Krzysztofa Zanussiego. Stąd, tak myślę, tytuł książki. Studium psychologiczne dotyczące relacji rodzinnych oraz determinizmu, czyli koncepcji filozoficznej, według której wszystkie zdarzenia w ramach przyjętych paradygmatów są połączone związkiem przyczynowo-skutkowym, a zatem każde zdarzenie i stan jest zdeterminowane przez swoje uprzednio istniejące przyczyny (również zdarzenia i stany). ( za Wikipedia).
Krzysztof Zanussi (ur. 17 czerwca 1939 w Warszawie) – polski reżyser i scenarzysta filmowy, teatralny i telewizyjny, producent filmowy, publicysta, pedagog oraz filozof. Urodził się w rodzinie inteligenckiej włoskiego pochodzenia. Jedyne dziecko Wandy z d. Niewiadomskiej i Jerzego Zanussich. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim (1955–1959) i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim (1959–1962). Równocześnie działał w amatorskim ruchu filmowym. W latach 1962-1966 studiował na Wydziale Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi. Od 1980 jest kierownikiem artystycznym zespołu, a następnie dyrektorem Studia Filmowego „Tor”. W latach 1971–1983 był wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, a od 1987 członkiem Komitetu Kinematografii. Jest autorem kilku książek (teoria filmu, scenariusze filmowe, felietony, wspomnienia). Publikował też w miesięczniku psychologicznym „Charaktery”. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Od 2002 Wiceprzewodniczący Rady Fundacji Centrum Twórczości Narodowej. Jest wykładowcą Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego, Collegium Civitas w Warszawie oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pełni funkcję przewodniczącego Rady Programowej i wykładowcy Akademii Multi Art w Krakowie. Jest on honorowym przewodniczącym włoskiego festiwalu Popoli e Religioni – Terni Film Festival oraz propagatorem założenia sieci inter-religijnych festiwali europejskich, w skład której wchodzą: Terni Film Festival we Włoszech, festiwal Sacrofilm Zamość, w Polsce oraz Journées Cinema et Réconciliation w Notre Dame de La Salette, we Francji. Osobie i twórczości Krzysztofa Zanussiego poświęcono dwa filmy dokumentalne: Struktura człowieka (1989, reż. Grażyna Banaszkiewicz) i Niepokój (2004, reż. Krzysztof Tchórzewski) ( za Wikipedia).
Elżbieta Grocholska-Zanussi jest artystką malarką, żoną reżysera Krzysztofa Zanussiego, wywodzi się z arystokratycznych rodów Czetwertyńskich i Grocholskich. ( za Wiara.pl)
* Wykorzystano notkę Wydawcy
Lech Galicki
Post Scriptum
Autor rozważał, czy należy napisać choć krótkie notatki o personach tak znanych i docenianych jak opisywane w tekście. Jednak, gdy usłyszał w jednym z telewizyjnych turniejów wiedzowych, iż na pytanie zadane przez prowadzącego: które zwierzę zwyczajowo nazywa się - krasulą? - odpowiedz uczestnika: - Niedzwiedz, uznał, że taki zabieg nie zaszkodzi, a może pomóc. W każdej sytuacji życiowej. Także rodzinnej.
L. G.
