Ustrój ochrony zdrowia wyznaczy Polakom ramy wolności w globalnej sieci wiedzy.
Wprowadzając nowe narzędzia i technologie dla realizacji cyfrowo opracowanych procedur medycznych pozwalamy, by coraz więcej decyzji o ich przebiegu nie podejmował lekarz, lecz zaprogramowane w tym celu urządzenie medyczne. Urządzenie ułatwiające samodzielność w zaspakajaniu potrzeb własnych i swoich bliskich.
Aby odpowiednio do nowych możliwości technologicznych dostosować ustrój ochrony zdrowia, trzeba odpowiedzieć na na trzy pytania: do kogo należy odpowiedzialność za zdrowie i życie człowieka, jakimi kryteriami powinno się oceniać polityki zdrowia oraz jaka powinna być kolejność wprowadzania w Polsce nowych rozwiązań.
Rys. 1. Trzy wymiary wskazań strategii cyfrowej humanizacji Polskiego systemu ochrony zdrowia, odpowiednio do procesu cyfryzacji medycyny. Źródło: opracowanie własne Andrzej Madej .
Jak przedstawia to rysunek 1 rekomendacje dotyczące kryteriów oceny skuteczności realizowania polityk zdrowia oraz kolejności wprowadzania nowych urządzeń i technologii cyfrowych do praktyki Polskiego systemu ochrony zdrowia powinny być dokonane odpowiednio do przyjętego modelu systemu ochrony zdrowia.
Sprecyzowanie modelu uwzględniającego wartości konstytuujące naszą wspólnotę polityczną, musi być podstawą do określenia strategii zmian ustrojowych systemu ochrony zdrowia.
Wskazanie możliwych modeli systemu ochrony zdrowia
W hipokratejskiej etyce sztuki lekarskiej, odpowiedzialność za usunięcie choroby ponosi lekarz. Takie prawo i obowiązek zawiera słowo "pacjent" oznaczające postawę cierpliwości człowieka wobec jego dolegliwości. Postawę ufności w etyczną i medyczną kompetencję lekarza. Zasada „cierpliwości medycznej” traktująca odpowiedzialność lekarza, jako zasadę główną systemu ochrony zdrowia, jest jego tradycyjnym paradygmatem.
Ale technologiczne zróżnicowanie procedur medycznych, interaktywnej diagnostyki oraz form profilaktyki czy rehabilitacji medycznej, pozwala na powiększanie samodzielność w każdym czasie troski o zdrowie własne i swoich bliskich. Nawet w okresie dolegliwości chorobowych. Prowadząc od obyczaju wspólnego podejmowania decyzji medycznych przez lekarza i pacjenta.
Podobnie jak u zarania myśli i praktyki medycznej w cywilizacji łacińskiej główna zasada odpowiedzialności za stan zdrowia człowieka była podstawą do uregulowania całego systemu ochrony zdrowia, tak i współcześnie odpowiedzialność za zdrowie i życie człowieka powinna wyznaczyć zasadę główną, paradygmat systemu ochrony zdrowia.
Rys. 2. Trzy możliwe modele systemu ochrony zdrowia, w konsekwencji procesu cyfryzacji medycyny. Źródło: opracowanie własne Andrzej Madej .
Jak przedstawiłem na rysunku 2 w procesie zmian ustroju systemu ochrony zdrowia możliwe jest obecnie przyjęcie do strategii jednego z trzech paradygmatów, odpowiadających im modeli i wizji modernizacyjnych.
Humanizacja, pierwsza z wizji zmian systemu ochrony zdrowia, koresponduje z modelem opartym na paradygmacie Samopomoc zdrowia. Podkreślającym, że kluczowe dla rozwoju dobrostanu zdrowia jest uznanie odpowiedzialności człowieka za dobrostan zdrowia własnego i swoich bliskich oraz wykorzystywanie potencjałów solidarności.
Ta zasada nie oznacza braku współodpowiedzialności lekarza czy instytucji medycznych za stan zdrowia pacjenta. Podobnie jak obecna zasada Cierpliwości medycznej, nie oznacza braku współodpowiedzialności pacjenta za swoje zdrowie.
Zasada Samopomoc zdrowia nakłada na człowieka wyłączną odpowiedzialność za dobrostan zdrowia, w fazach profilaktyki i rehabilitacji medycznej.
Natomiast w fazie interwencji medycznej, wprowadzane będą pomocnicze zasady:
- albo - w stanach lżejszej zapaści zdrowia - „wspólnego podejmowania decyzji” przez lekarza i pacjenta
- albo - w stanach krytycznych zapaści zdrowia – „ratowniczego podejmowania decyzji” przez zespoły instytucji medycznych
- albo – w stanach bezradności życiowej - "zintegrowanej opieki zdrowotnej" obejmującej opiekę społeczną i opiekę medyczną przez instytucję wspólnotowej subsydiarność.
Całkiem inaczej określona jest odpowiedzialność w wizji cybernetyzacji systemu ochrony zdrowia. Tu odpowiedzialność za dobrostan zdrowia we wszystkich fazach stosowania medycyny, spoczywa na ośrodku sterującym działaniami człowieka i zarządzającymi procedurami podejmowanymi przez lekarza.
Odpowiednio do modelu i brzmienia paradygmatu „Sterowanie zdrowiem”.
Konsekwencją wyboru tego modelu będzie umożliwianie instytucjom medycznym koncentracji i swobodnego wykorzystywania indywidualnych danych medycznych. Co grozi, że strategia centralizacji prowadzić będzie nie tylko do sterowania naszym zdrowiem, ale i do sterowania naszym życiem. Do końca wolności, rozumianej jako prawo do odpowiedzialności.
Trzecia z teoretycznie możliwych strategii, oparta na wizji konserwacji obecnych zasad, czyli model oparty na paradygmacie ”Cierpliwość medyczna”, będzie możliwa do utrzymania tylko na wstępnym etapie modernizacji. Trzeba ją jednak wyróżnić, bowiem będzie zapewne forsowana przez ośrodki niechętne wprowadzaniu głębokich zmian wywołanych cyfryzacją medycyny.
Wskazanie kryteriów ocen polityk zdrowia dla samopomocy zdrowia
Wczytując się w zapisy Polskiej Konstytucji osadzone w aksjologii właściwej dla łacińskich fundamentów Europejskich narodów, uznając konieczność poszerzenia refleksji ekonomicznej z roztropnego rozporządzania zasobami materialnymi na roztropne i dobroczynne rozporządzanie zasobami materialnymi, oraz śledząc społeczne aspiracje wspólnot politycznych do powiększania skali redystrybucji efektów gospodarowania opartego na wiedzy, przewiduję, że najbardziej właściwym jest oparcie strategii na wizji humanizacji systemu ochrony zdrowia. Czyli przyjęciu dla uregulowań ustrojowych paradygmatu Samopomoc zdrowia.
Kryteria oceny jakości polityk podejmowanych przez prywatne lub publiczne instytucje ochrony zdrowia powinien zatem wyznaczać zarysowany model ustroju Samopomocy zdrowia.
- Kluczowe znaczenie ma w nim podmiotowa pozycja człowieka w relacji z lekarzem.
- Drugim co do ważności, jest przewaga znaczenia kultury solidarności we wspólnotach rodzinnych, narodowych i terytorialnych nad znaczeniem procedur stosowanych przez instytucje systemu ochrony zdrowia.
- Trzecim kryterium jest odpowiednie dla znaczenia kultury solidarności znaczenie upowszechnienia edukacji medycznej w każdym okresie życia.
- Czwartym kryterium jest minimalizacja automatycznej koncentracji osobistych danych o stanie zdrowia przez urządzenia i instytucje medyczne.
Wskazanie obszarów priorytetów modernizacyjnych dla samopomocy zdrowia
Podobnie jak pochopnym jest oczekiwanie, że dzięki cyfryzacji medycyny każdy będzie miał dostęp do wyrafinowanych usług medycznych, taki i pochopnym jest oczekiwanie, że modernizacja systemu ochrony zdrowia obejmie w równomierny sposób wszystkie obszary Polskiego systemu ochrony zdrowia.
Proponuję by Strategia cyfrowej humanizacji przyjęła trzy obszary priorytetowych inwestycji publicznych w prace badawcze i wdrożeniowe. Odpowiednio do wagi potencjałów solidarności, subsydiarności i rynkowej gospodarności.
Najwyższy potencjał solidarności
Najbardziej naturalna forma solidarności międzypokoleniowej istnieje w relacjach rodzinnych w okresie dorastania dzieci.
Przykładem wsparcia cyfrowej medycyny dla wzmocnienie tego źródła pracy dobroczynnej, jest wprowadzenia Telemedycznej kontroli terapii zaleconej przez lekarza rodzinnego, jako nowego uzupełniającego świadczenia medycznego. Uzupełniającego czyli pozwalającego rodzicom na skorzystanie ze znaczącej dopłaty środków publicznych (NFZ), dla uzyskanie zdalnej porady lekarza specjalisty, pod warunkiem dokonania współpłatności.
Wprowadzenie takiego nowego świadczenia do polityki zdrowia, podniosłoby znaczenie edukacji medycznej, w czym powinno pomóc usprawnienie ustroju medycyny szkolnej oraz ustroju medycyny pracy. Dwóch głównych instrumentów oddziaływania Ministerstwa Zdrowia na profilaktykę medyczną.
Najwyższy potencjał subsydiarności
Podstawowymi powodami do instytucjonalnej interwencji opiekuńczej jest przeciwdziałanie codziennym trudom życia wynikających ze starości, przewlekłej niepełnosprawności oraz niesamodzielności. Subsydiarne wsparcie państwa dla rodzin czy innych opiekunów tych osób realizowane jest zarówno poprzez instytucje opieki medycznej (zakłady opiekuńczo – lecznicze) jak i poprzez instytucje opieki społecznej (domy pomocy społecznej).
Wykorzystania cyfrowych urządzeń medycznych dla usprawnienia działania konkretnych instytucji powinno pomóc nie tylko w podniesieniu dobrostanu zdrowia ale i we włączenie się osób wykluczonych społecznie przez swoje dolegliwości, we właściwe dla swojego wieku cyfrowe platformy narodowej samorządności solidarnego rozwoju wiedzy.
Najwyższy potencjał rynkowej gospodarności
Cyfryzacja medycyny ma już w Polsce konkretne doświadczenia i osiągnięcia. Jako prekursorskie wskazać można rozpoczęte kilkanaście lat temu prace kardiologów, fizyków i informatyków skupionych z Zabrzu wokół profesora Religi, czy prace otolaryngologów skupionych w Kajetanach wokół profesora Skarżyńskiego.
Nie są to jedyne Polskie ośrodki, które dzięki skoncentrowaniu środków publicznych na rozwój potencjału naukowo – badawczego zapewniają usługi na najwyższym światowym poziomie.
Podtrzymanie publicznego wsparcia dla rozwoju cyfrowej medycyny w tych wiodących kompetencyjnie ośrodkach ułatwi innym krajowym placówkom medycznym, aktywny udział w coraz bardziej międzynarodowym rynku usług medycznych .
Ramy i kresy wolności
Przedstawione elementy Strategii cyfrowej humanizacji Polskiego systemu ochrony zdrowia,
zapewnić powinny ochronę indywidualnych danych medycznych przed ich wykorzystania do segmentacji, segregacji i wykluczenia społecznego. Ale dla pełnego wykorzystania cyfrowych możliwości kultury zdrowia nie wystarczą połączone siły Ministra Zdrowia i podmiotów medycznych. Nawet poszerzone o siły i instytucje Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityk Społecznych czy Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Zagadnienia różnorodnego uczestnictwa każdego z trzech pokoleń w rozwoju cyfrowych zasobów kultury solidarności, wymaga całościowego podejścia do zagadnień pamięci i dziedzictwa i od strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i od strony kilku tysięcy terytorialnych centrów władzy samorządowej.
Polska ma unikalne w Europie doświadczenia do wykorzystania dziedzictwa narodowej samorządności edukacyjnej dla samokształcenia w rodzinie i innych form solidarnego rozwoju wiedzy.
Czy potrafimy wykorzystać je do samorządowego rozwoju kultury solidarności, uciekając w ten sposób przed zagrożeniem cybernetycznej kapitalizacji Polskiego systemu ochrony zdrowia i wynikającego z jej realizacji wprowadzenia ustroju cyber-zniewolenia ?
Oto jest pytanie …
Ps.
W opracowaniu wykorzystałem diagnozy i rekomendacje Grupy Inicjatywnej Krakowskiej Strategii Profilaktyki Medycznej działającej społeczne od roku 2017 przy specjalistycznej przychodni medycznej Ars-Medica Kraków.
