Czy do procesowej czynności przeszukania niezbędna jest zgoda prezesa, kierownika polskiej instytucji państwowej, w której pomieszczeniach ma być przeprowadzona w/w czynność...
Czy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej siedziby, lokale, pomieszczenia polskich instytucji, organów, także konstytucyjnych jak NIK lub Sejm, Senat, SN, NSA, TK, KPRP, KPRM, sądów powszechnych, PK, prokuratur, policji, służb, wojska itd. lub ich prezesów, szefów tych instytucji, organów są eksterytorialne i do czynności zatrzymania rzeczy, przeszukania pomieszczeń w/w siedzib potrzebna jest zgoda szefów tych polskich instytucji, organów…
Przed przejściem do meritum opinii należy zaznaczyć, że oddzielnie omówiono procesowe czynności przeszukania pomieszczeń od czynności przeszukania osoby, w tym z posiadanym immunitetem formalnym, która znajduje się w przeszukiwanym pomieszczeniu, w tym jest kierownikiem, szefem instytucji państwowej, samorządowej, w której dokonuje się w/w przeszukania pomieszczeń, w tym jej gabinetu, lokalu, w którym stale urzęduje. Należy także zauważyć, że podstawą do przeprowadzenie jakichkolwiek czynności procesowych jest nie tylko sama podstawa prawna na której jest prowadzona ale także zasadność, czas i miejsce przeprowadzanej czynności procesowej, to jest jakie faktyczne dowody, fakty ustalone w toku postępowania wskazują na konieczność przeprowadzenia w tym czasie i w tym miejscu danej czynności procesowej.
Polskie prawo procesowe karne (kodeks postępowania karnego) tylko w jednym przypadku (wyjątek) dopuszcza przeprowadzenie procesowej czynności przeszukania za zgodą odpowiedniej osoby. Tym przypadkiem jest przeszukanie pomieszczeń przedstawicielstwa dyplomatycznego. Można je dokonać tylko za zgodą szefa tego przedstawicielstwa lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje, natomiast do przeszukania pomieszczeń konsularnych konieczna jest zgoda kierownika urzędu konsularnego lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje albo szefa przedstawicielstwa dyplomatycznego. – art.583 kpk
Natomiast, przy rozpoczęciu przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego na terenie RP, należącego do instytucji państwowej lub samorządowej, należy o zamierzonym przeszukaniu zawiadomić kierownika tej instytucji lub jego zastępcę albo organ nadrzędny i dopuścić ich do udziału w czynności. Przeszukanie pomieszczenia zajętego przez wojsko może nastąpić jedynie w obecności dowódcy lub osoby przez niego wyznaczonej. – art.222 kpk
(uwaga: w powyższym przepisie lub innych nie ma jakiegokolwiek zastrzeżenia, że przeszukanie jest warunkowane np. zgodą na te czynności kierownika instytucji państwowej, co więcej czynność powinna być dokonana bezzwłocznie. Przeciąganie dopuszczenia organów procesowych do przeprowadzenia przeszukania przez kierownika lub inne osoby można uznać za utrudnianie czynności (art.239 kk, art.231 kk), w tym próby ukrycia danych rzeczy, dokumentów, przy czym nie ma znaczenia gdy np. kierownik takiej instytucji nie wyraża zgody na udział w czynnościach, ponieważ przy czynności może być także obecna np. osoba przybrana przez prowadzącego czynności.)
Wszystkie instytucje państwowe i samorządowe są obowiązane w zakresie swego działania do udzielania pomocy organom prowadzącym postępowanie karne w terminie wyznaczonym przez te organy. Osoby prawne lub jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej inne niż powyżej, a także osoby fizyczne są obowiązane do udzielenia pomocy na wezwanie organów prowadzących postępowanie karne w zakresie i w terminie przez nie wyznaczonym, jeżeli bez tej pomocy przeprowadzenie czynności procesowej jest niemożliwe albo znacznie utrudnione. – art.15 §.2 i 3 kpk
Jeżeli kierownik instytucji państwowej lub samorządowej albo też osoba, u której dokonano zatrzymania rzeczy lub u której przeprowadza się przeszukanie, oświadczy, że wydane lub znalezione przy przeszukaniu pismo lub inny dokument zawiera informacje niejawne lub wiadomości objęte tajemnicą zawodową lub inną tajemnicą prawnie chronioną albo ma charakter osobisty, organ przeprowadzający czynność przekazuje niezwłocznie pismo lub inny dokument bez jego odczytania prokuratorowi lub sądowi w opieczętowanym opakowaniu.
Powyższy tryb wskazany nie obowiązuje w stosunku do pism lub innych dokumentów, które zawierają informacje niejawne o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” albo dotyczą tajemnicy zawodowej lub innej tajemnicy prawnie chronionej, jeżeli ich posiadaczem jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa, ani w stosunku do pism lub innych dokumentów o charakterze osobistym, których jest ona posiadaczem, autorem lub adresatem. – art.225 kpk
W kwestii wykorzystania dokumentów zawierających informacje niejawne lub tajemnicę zawodową, jako dowodów w postępowaniu karnym, stosuje się odpowiednio zakazy i ograniczenia określone w art. 178–181 kpk. Jednakże w postępowaniu przygotowawczym o wykorzystaniu, jako dowodów, dokumentów zawierających tajemnicę lekarską decyduje prokurator. – art.226 kpk.
Uwzględniając powyższe, za bezzasadne należy uznać twierdzenie, że do czynności procesowego przeszukania pomieszczeń polskich instytucji państwowych, w tym także instytucji, organów konstytucyjnych niezbędna jest zgoda prezesa, szefa, kierownika tej instytucji, organu nawet, gdyby w/w osoba posiadał immunitet formalny. W mojej opinii jeżeli w/w osoba lub inna świadomie utrudniałaby lub uniemożliwiałaby przeprowadzenie w/w czynności lub nie wydawała rzeczy, których zażądał organ postępowania pomimo, że ją posiada, to należałoby rozważyć możliwość popełnienia przez w/w osobą czynu zabronionego z art.231§.1 kk, art.239 kk.
Należy także dodać, że w przypadku, gdyby organ procesowy na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego posiadł wiedzę (istnieje uzasadniona podstawa do przypuszczenia, że dana rzecz tam się znajduje) o możliwości istnienia innych dowodów w posiadaniu danej instytucji, ukrywanego w danym pomieszczeniu itd. i bezzasadnie odstąpiłby od przeprowadzenia czynności procesowych związanych z żądanie wydanie, przeszukaniem celem jego procesowego zabezpieczenia także naraziłby się na zarzut z art.231§1 kk.
Oczywiście możliwy jest przypadek, gdy na czele danej instytucji stoi osoba podejrzewana (nie ma faktycznie przedstawionych zarzutów) o popełnienie czynów zabronionych, może ona użyć danej instytucji, w tym swojej władzy w celu dezorganizacji postępowania, co w przypadku organów konstytucyjnych, kadencyjnych jest bardzo szkodliwe dla funkcjonowania Państwa. W tym zakresie przy ewentualnym postawieniu zarzutów „głównych” od konkretnej sytuacji będzie zależało zaistnienie czynów z art.213§1 kk, art.239 kk ponieważ ma prawo bronić się, jednak powyższe przepisy będą miały zastosowanie wobec innych osób z danej instytucji, które odmówiły współdziałania pomimo takiego obowiązku wynikającego m.in. z art.15§.2 kpk, art.304§2 kpk. Wypada mieć nadzieję, że ustawodawca dostrzeże jak najszybciej w/w lukę….
Wszelkie inne tezy w w/w zakresie mogą być jedynie obraną linią taktyki obrony, która nie posiada oparcia w polskim porządku prawnym, w tym przepisach Konstytucji RP oraz ustawie kodeks postępowania karnego.
……..
Każdego obywatela, w tym funkcjonariusza publicznego oraz cudzoziemca przebywającego na terytorium RP obowiązuje prawo polskie. W RP wszyscy są wobec prawa równi, a z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo. Zakresy w/w wyjątków w RP określa Konstytucja RP oraz ustawy.
Immunitety formalne m.in.:
- Poseł - art.105 Konstytucji RP, art.6-12 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora
- Senator - art.105 w zw. z art.108 Konstytucji RP, art.6-12 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli - art.206 Konstytucji RP
- Prokurator - art. 135 ustawy Prawo o prokuraturze
- Sędzia - art.181 Konstytucji RP
- Sędzia Trybunału Konstytucyjnego - art.196 Konstytucji RP
- Członek Trybunału - art.200 Konstytucji RP
- Rzecznik Praw Obywatelskich - art.211 Konstytucji RP
Zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej w/w osób, oczywiście przy zaistnieniu określonych warunków wydają wymienione w w/w przepisach organy, w tym np. prezesa NIK – Sejm, senatora – Senat….. Poza niniejsza opinią należy dodać, że zatrzymanie w/w osób bez uprzedniej zgody odpowiednich organów jest możliwe ale tylko w przypadku ujęcia w/w funkcjonariusza publicznego, jak i każdego obywatela na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania, o czym stanowi dalsza treść w/w przepisów Konstytucji RP i ustaw.
Inna sytuacja zachodzi w przypadku immunitetu osób należących do przedstawicielstw dyplomatycznych (immunitet dyplomatyczny) i urzędów konsularnych (immunitet konsularny - w zakresie czynności pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie) państw obcych, którzy w zasadzie nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych. Jednak kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni. – art.578-579 kpk
Powyższych przepisów nie stosuje się, gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób wyraźny immunitetu w stosunku do osoby wymienionej w tych przepisach. W stosunku do funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetu o zrzeczeniu rozstrzyga właściwa organizacja międzynarodowa. – art.580 kpk
...............
W polskiej procedurze karnej obowiązują m.in. zasady działania z urzędu oraz legalizmu. Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia władzy. Strony i inne osoby bezpośrednio zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie również tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu. – art.9 kpk
Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia – o czyn ścigany z urzędu. Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo. – art.10 kpk.
Do czynności zatrzymania rzeczy, przeszukania stosuje się przepisy art.217-236a kpk
Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach niecierpiących zwłoki – także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu. Osobę mającą rzecz podlegającą wydaniu wzywa się do wydania jej dobrowolnie. W razie odmowy dobrowolnego wydania rzeczy można przeprowadzić jej odebranie. – art.217 kpk
W celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że wymienione rzeczy tam się znajdują. Co więcej, w celu znalezienia w/w rzeczy można też dokonać przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów. - art.219 kpk (uwaga: ustawodawca w w/w przepisie oraz innych wyraźnie rozgranicza przeszukanie pomieszczeń od przeszukania osoby)
Przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru, oraz w granicach niezbędnych dla osiągnięcia celu tych czynności przy zachowaniu należytej staranności, w poszanowaniu prywatności i godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. – art.227 kpk
Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawie także inny organ. Postanowienie sądu lub prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone. W wypadkach niecierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć. – art.220 kpk.
..................
Czy immunitet chroni przed zatrzymaniem…….
Czy wobec osoby posiadającej immunitet formalny m.in. prokuratora, sędziego, posła, senatora itd. dopuszczalne jest zatrzymanie, skoro przepisy Konstytucji RP oraz ustaw w w/w zakresie stanowią, że nie może być w/w funkcjonariusz publiczny pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności, zatrzymany lub aresztowany bez zgody określonego w danym przypadku organu m.in. Sądu, Sejmu itd.
Odpowiedź na w/w pytanie dla każdego funkcjonariusza służb ścigania, czy wymiaru sprawiedliwości nie powinna nastręczać trudności. Tak, w przypadku ujęcia takiego funkcjonariusza publicznego, jak i każdego obywatela na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania, o czym stanowi dalsza treść w/w przepisów Konstytucji RP i ustaw.
Zgodnie z kodeksem postępowania karnego:
- Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym – art.244 kpk (odpowiednie uprawnienia także innych służb – art.312 kpk i ustawy dot. tych służb)
- Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji – art.243 kpk (zatrzymanie obywatelskie).
Należy pamiętać, że w przypadku w/w zatrzymania Konstytucja RP, ustawy i regulaminy dot. prokuratury, sądów, Policji i poszczególnych służb regulują kogo z przełożonych, jaką wyższą instancję należy o zatrzymaniu poinformować, a wskazani przełożeni podejmują kolejne decyzje określone w w/w aktach prawnych.
W przypadku ujęcia, czyli faktycznego zatrzymania takiego funkcjonariusza publicznego, jak i każdego obywatela na gorącym uczynku przestępstwa, do czynności funkcjonariuszy służb ma zastosowania art.308 kpk (czynności w niezbędnym zakresie).
W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.
W tym miejscu dodam, że organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia o czyn ścigany z urzędu.
Przy w/w kwestiach nieunikniona jest także odpowiedź na pytanie o sytuacje, kiedy przełożony służbowy lub prokurator już po dokonanym zatrzymaniu wyda polecenie bezzwłocznego zwolnienia takiej osoby bez przeprowadzenia niezbędnych czynności dowodowych, których nie można będzie z oczywistych względów powtórzyć (określony materiał dowodowy „przepadnie”), np. zbadanie nawet z użyciem środków przymusu bezpośredniego stanu trzeźwości w czasie czynu poprzez pobranie krwi, włosów i wydzielin organizmu, czy dane osoba będzie dalej kontynuowała wypełnianie czynności przestępczych, a funkcjonariusz „porażony” immunitetem tej osoby nie będzie zgodnie z prawem reagował (tzw. bierna asysta) itd..
Należy pamiętać m.in. że funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (nie tylko dla siebie), podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 – art.231 kodeksu karnego, a także, że kto utrudnia lub udaremnia postępowanie karne, pomagając sprawcy przestępstwa, w tym i przestępstwa skarbowego uniknąć odpowiedzialności karnej, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 – art.239 kodeksu karnego.
Należy także dodać, że zgodnie z ustawami dotyczącymi poszczególnych służb, funkcjonariusz jest obowiązany odmówić wykonania polecenia przełożonego, jeżeli wykonanie polecenia łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa.
Mam nadzieję, że do przeszłości należy u funkcjonariuszy w w/w zakresie wypełniania swoich obowiązków służbowych, w tym procesowych, unikanie kłopotów, nie drażnienie i narażanie na kłopoty przełożonych, obawa przed konsekwencjami, nieznajomość dostateczna procedur, branie pod uwagę różnych zależności… itd..
Każdego obywatela, w tym funkcjonariusza publicznego oraz cudzoziemca przebywającego na terytorium RP obowiązuje prawo polskie. W RP wszyscy są wobec prawa równi, a z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo. Zakresy w/w wyjątków w RP określa Konstytucja RP oraz ustawy.
