Jan Herman Jan Herman
560
BLOG

Ostatni to chyba bój

Jan Herman Jan Herman Socjologia Obserwuj temat Obserwuj notkę 4

Jestem uniwersalnym dawcą, 0 Rh-, ale pechowym biorcą krwi, bo mało jest takich, którzy mogliby mnie wesprzeć w razie potrzeby. Taka karma. Dawać, nie oczekiwać, choć duszy ubywa po zranieniach. Nie prosić, bo to uzależnia... Przebiedować, robiąc swoje, byle było prawe, aż witalność powróci…  

W roku 1980, w wakacje, miałem lat 23. Wystarczająco mało, by na własny rachunek, bez kunktatorstwa, inicjować i wdrażać rozmaite „projekty społeczne”, wystarczająco dużo, by świadomie, wiedząc co robię, przyjmować na siebie rozmaite uwikłania, konieczności niechciane, ale kotwiczące mnie „pośród wszystkiego”. Miałem już za sobą pierwsze oszustwo państwowe: poszedłem na lep zawołania „naukowcy w mundurze” do prestiżowej akademii wojskowej, wyleciałem stamtąd dyscyplinarnie (koszty finansowe i dwa lata dodatkowej służby) po oświadczeniu, że chcę się przenieść do uczelni prawdziwej.

Takich oszustw systemowo-ustrojowych doznałem potem jeszcze kilka, ale już byłem zahartowany…

Odnajdowałem się jako adept ekonomii, która okazała się moim rzeczywistym powołaniem, w dodatku na uczelni będącej znaną jako „kuźnia kadr państwowych”. Wielu z dzisiejszych tuzów polskiej ekonomii (i kolejnych rządów) poznałem jako ich bardzo dobry znajomy albo nawet kolega z życia studenckiego.

Moje życie rozpościerałem między żakowskie utracjuszostwo („integratki” w akademiku, rozmaite „pierwsze razy”), społecznikostwo (awanse w świecie turystyki, art-kultury, studenckiego ruchu naukowego), społecznikostwo (wyzwania na skalę, której horyzont ledwie przeczuwałem).

Akurat były wakacje, ja w roli wice-szefa studenckiej akcji naukowej (przy okazji – menago artystycznego, np. promującego pierwsze profesjonalne koncerty Oddziału Zamkniętego) – kiedy w maleńkiej miejscowości Śniadowo na Kurpiach przyszło mi „niemal pod krawatem” witać „chlebem i solą” ówczesnego Pierwszego Sekretarza, o którym potem napisałem oratorium „Dobrypan” (muzykowanie i wierszowanie to obok „sportowania” i podróżowania – treść moich pasji).

„Dobrypan” – to jedno z kilkunastu oratoriów napisanych trzynastozgłoskowcem (tu mrugam okiem do znawców Mickiewicza), część dzieła – od prawie 30 lat kończonego – opisującego historię PRL wierszem. Dziełu nadałem tytuł „Socrealia”.

Więc kiedyśmy w kmicicowsko-sienkiewiczowskim Śniadowie celebrowali Sekretarza – już słyszeliśmy o jakichś robociarskich ruchawkach, przyspawanej do toru lokomotywie, zagoworach gdańskich, „nieuzasadnionych” przerwach w pracy. Ale jeszcze nie było tego epanástasi, które potem, za chwilę, owładnęło Polską sierpniową, przerastając wydarzenia roku 1956, 1968, 1970.

Organizowałem przecież koncerty grupie Perfekt (niemal jawnie zaminowane polityczne), ale też grupie Dżem (bluesującej psycho-egzaltacjami początkującego Ryśka). Organizowałem spotkania z piosenką poetycką Waldka Chylińskiego (pisującego pięknie dla Eli Adamiak), ale też Olka Grotowskiego, który w świat gitary akustycznej przenosił pełne sarkazmu politycznego poezje Andrzeja Waligórskiego. Nic jednak z ówczesnego „przesłania dziejowego” nie docierało do mnie w ten szczególny, apostolski, olśniewający prostotą sposób.

Wraz z moim rodzimym kołem studenckim ekonometryków (opiekunem był gitarzysta przyświecowy o miękkim tembre głosu, dzisiejszy profesor Tomasz Szapiro) – rozwiązywałem konkretny problem planistyczny przedsiębiorstwa produkującego „łomżyńskie z laleczką”. To było jedno z moich ostatnich amatorskich, oderwanych od życia (choć pozornie ściśle związanych) doświadczeń w usprawnianiu polskiej gospodarki. Potem było już mi dane wyłącznie komentowanie… Chociaż…

Niemal dotykałem – niestety z opaską na oczach i z zatyczkami w uszach – początków polskiej Transformacji. Widziałem, jak „władza” z bólem odzwyczaja się od tego, że panuje nad wszystkim co się dzieje wokół, od tego, że wciąż od nowa zręcznie i skutecznie ustawia się „na czele pochodu” ku socjalistycznym światłościom.

Powróciwszy po wakacjach na uczelnię, rozejrzawszy się po „sprawach i ludziach” – zawyrokowałem: Wałęsa to wioskowy chuligan i obwieś przeniesiony żywcem do wielkomiejskiego przemysłu, ale Solidarność (już wtedy ta świetna nazwa została wniesiona przez Karola Modzelewskiego) – to ruch iście socjalistyczny, szczery i zdrowy politycznie jak rydz. Dlatego nie będę się angażował „bez pamięci”, ale chwałę robociarskiej determinacji – nosił będę na sztandarach. Są tacy dziś, którzy mi nie uwierzą. Wtedy – wierzyli mi wszyscy, którzy mnie obserwowali. Również „ważniacy”.

 A trzeba wiedzieć, że rosłem jako aktywista, obejmowałem w najbliższych dwóch-trzech latach coraz ważniejsze funkcje w ruchu naukowym i w organizacji studenckiej. Ostatecznie doszedłem do funkcji „pierwszych”, a w innych sprawach – do funkcji „znaczących centralnie”. I to wszystko jakby „przy okazji”, niechcący, „po drodze”. Bakcyla politycznego nigdy nie złapałem, chyba że jako opinio-głosiciel…

Tymczasem wokół wrzało, kipiało. Moja rodzona uczelnia okazała się tyglem ponad dwudziestu organizacji młodzieżowych, kluby studenckie zajmowały się nie tylko beztroska rozrywką, ale też „angażowały się”. Sam zostałem szefem „think-tanku” (na naszą mizerną miarę) pod nazwą Dialog, skutecznie rywalizującego z uniwersytecką Sigmą, wrocławskim „de Facto”, toruńską „Od – Nowa”.

Działo się, a ja w roli wiceszefa uczelnianej organizacji studenckiej niby „punktowałem”, ale nie dyskontowałem tego politycznie. Wystarczała mi satysfakcja choćby z tego, że kiedy mój „szef”, Zygmunt, szedł na spotkania z pozostałymi 24 organizacjami – stawiano mu warunek: nie ma przy tobie Jaśka (czyli mnie) – nie ma rozmowy. Wtedy rozumiano w mojej Szkole Głównej, że moim powołaniem politycznym jest szukać racji łączących, a nie swoich przewag nad innymi. Dziś – jako bloger – takiego zrozumienia nie mam. Inne czasy…?

* * *

Rozpisałem się wspomnieniowo, ale nie bez powodu. W moim osobistym życiu dokonało się wtedy „wdrukowanie” DIALOGU jako podstawy działania, nawet jeśli niektóre sprawy stawiałem na sztorc. A w moim kraju działo się na odwrót: bezustannie ktoś chciał dominować. Pośrodku tego wszystkiego uwiesił się PRAGMATYZM, czyli paskudna, podła, amoralna narośl „tyle zysku co w pysku”, którą noszą do dziś moi dobrzy znajomi.

To wtedy zamknąłem sobie – też bezwiednie, niechcący – drogę do prawdziwej kariery: z kilkudziesięcioma najważniejszymi postaciami Polski jestem „na ty”, ale znają mnie zbyt dobrze, by mi „zaufać”: status „człowieka zasad pryncypialnych” jest moim poważnym obciążeniem, przy czym ani to prawda (ileż ja paskudztw naczyniłem!).

Całkiem zresztą możliwe, że widzę to inaczej, lepiej dla siebie, niż ci, którzy mnie dobrze znają.

W każdym razie głosiłem niemal „nazajutrz”, że Stan Wojenny to kosmiczny dramat dla Polski, którego wszyscy będziemy żałować, a potem, że Transformacja (pakiet „kolegi z uczelni”, Leszka B.) – to szwindel nad szwindle. Nadal głosiłem, że Wałęsa szybko przyswaja „kulturę” polityczną, ale nic nie stracił z siebie od czasów, kiedy szczał do chrzcielnicy.

Wsparłem na niemałą skalę Stana Tymińskiego – choć to narcyz i „jurodiwyj” – bo wtedy on jeden do kamer i mikrofonu mówił o Transformacji prawdę (potem w książce napisanej po kampanii prezydenckiej nazwał mnie agentem, a może pożytecznym idiotą służb: „Spałem z Tymińskim”).

Doświadczyłem epizodu z Ikonowiczem. Dla mnie to przykład zdziadzienia wszystkiego, co lewicowe. Człowiek o wielkim instynkcie, licznych talentach, dobrych podstawach biograficznych – którego zjadły pycha, pogarda dla podopiecznych maluczkich, paniczny strach przed równymi sobie w otoczeniu i zwykła, paskudna hulaszczość. Szkoda gadać, napsuł krwi wielu ludziom, w tym „podopiecznym”, a jednak jest wciąż pieszczochem „lewicy” i świata politycznego.

Kiedy „wybuchała” epanástasi znana jako „lepperiada” – ja próbowałem przekonać Janusza Piechocińskiego do „Ruchu na Rzecz Pokrzywdzonych” wewnątrz PSL. Zmemłano ten temat do imentu, a mnie samego ostatecznie potraktowano „na Grzybowskiej” jak szpicla „komuny”.

Kukiza wsparłem z podwójnym przekonaniem: był nie tylko naturszczykiem, ale też autorem piosenki (dla mnie – porywającej przesłaniem), mającej bodajże tytuł „Bo tutaj jest jak jest”. Pisałem do niego rozpaczliwe listy (czytał), kiedy – jako „twarz” ruchu Oburzonych podstawił nogę Transformacji (konkretnie: B. Komorowskiemu. Ten jednak wdał się w jakieś fiku-miku z „wielka polityką” i sam się z niej wykreślił. No, aż bierze żałość bezsilna… Ileż ten facet mógł zrobić! Wystarczyło sięgnąć po ludzi, a nie cwaniaków spod różnych rwaczych chorągwi…! Oburzeni w rozsypce, sięgają po antyżydowski nacjonalizm. Socjaliści rwą włosy z głowy, nie mogąc wygasić w sobie nadziei związanych z „postkomuną”. To był ten złoty dwu-róg Pawła, ostał mu się ino sznur…

Kiedy Janusz Piechociński (dla mnie jest on „nieśmiałym chadekiem”) sięgnął politycznego Everestu – napisałem mu takie słowa (uwaga, cały akapit i jeszcze jeden):

>>Ustrzeliłeś hat-tricka: PSL, Rząd, Pewnie Coś Jeszcze (o tym potem). Wziąłeś na siebie odpowiedzialność za takie pojęcia budujące ludową tożsamość, jak chłop, ziemianin, gospodarz, rola, plon, chrześcijanin, patriota, powstaniec, leśni, agraryzm, samorząd, wzajemnictwo, gromadnictwo, spółdzielczość, wieś, gmina, powiat, nowoczesne gospodarowanie, itd., itp. To pod Twoją pieczą są one teraz redagowane. Wziąłeś na siebie odpowiedzialność za dolę kilkudziesięciu tzw. auxiliares, czyli organizacji pomocniczych: ochotnicze straże pożarne, koła gospodyń wiejskich, grupy producenckie, zespoły folklorystyczne, twórczość „cepeliadowa”, Zielony Sztandar i inne czasopisma, ZMW, FML, kluby i świetlice wiejskie (tradycja karczmy niestety umarła), muzea, wydawnictwa ludowe LZS, tradycja Samopomocy Chłopskiej i Gromady oraz bankowości spółdzielczej, itd., itp. Wziąłeś na siebie odpowiedzialność za to, by GOSPODARZ – kluczowy „element socjologiczny” polskiej prowincji – znalazł sobie nowe, godne miejsce w rzeczywistości pokiereszowanej przez Transformację. O losie wiosek i społeczności po-PGR-owskiej nie mówię, bo „temat wymiera” samoistnie.

Największa odpowiedzialność, jaka na Tobie – moim zdaniem – ciąży (w pełnym znaczeniu słowa „ciążyć”) – jest odrestaurowanie ciągłości przedwojennego ruchu ludowego (z jego formacjami tuż-powojennymi). Pod korzec schowana jest sprawa podjęcia takiej próby po 1989 roku. Nad dzisiejszym PSL cieniem kładzie się sprawa Romana Bartoszcze, który miał pełnić rolę takiego łącznika, ale – mówiąc najoględniej – „nie wyszło”<<

Moja pisanina była na Berdyczów, moja „przyjaźń” z Januszem jest dziś „szorstka”. Podobnie jak Piotrem, Pawłem i wieloma innymi noszącymi znane imiona.

Dodam, w tajemnicy, że podobnej szorstkości nabiera moja „najnowsza przyjaźń” z Mateuszem, który od nowa rozgląda się po świecie po trzyletnim doświadczeniu politycznego uwięzienia”. Nie narzucam się, ma swoich różnych takich, jest dorosły, niech na własny rachunek trwoni…

* * *

Na moim „charakterze” silne piętno odciska Otryt. Czyli Chata Socjologa na polanie obok bieszczadzkiego Trohańca. Dom „pracy twórczej” wybudowanej od początku do końca siłami studentów i początkujących naukowców, których „skoszarował i porwał do czynu” człowiek z fajką, o wyglądzie Sokratesa, przekonaniach Mao, temperamencie Jezusa, elokwencji dowolnego noblisty, patrona i wychowawcy i przyjaciela całego tabunu profesorów, autora doktoratu pod tytułem „w poszukiwaniu paradygmatu socjologii”, który rozumie tylko on jeden na calutkim świecie, współ-redaktor niejednej sprawy wymagającej intrygi, w której on jest mistrzem, wciąż zagadkowo uśmiechniętym.

Nasza przyjaźń sięga czasów dalece sprzed Transformacji, przeszła kilka poziomów szorstkości i często zapada w sen.

Ale czuję się wciąż owładnięty jego mistrzostwem, jeśli pod słowem Mistrz rozumiemy również Guru, Mędrzec, Starzec, Cadyk, Radża, Bogatyr – w ich oryginalnych znaczeniach. Takie mistrzostwo może mnie doprowadzać do szewskiej pasji – ale nie przestaje nim być. Biorę je poważniej niż on sam, dla którego jestem jedną z wielu „ofiar”.

Najważniejszym dla mnie wspomnieniem z licznych odwiedzin Otrytu był wieczór przy winie kominku spędzony z Józefem Balcerkiem, Wojciechem Lamentowiczem i Nim właśnie. Dla mnie to była inicjacja. Aż do mgieł porannych, wstających jakby niedźwiedź palił fajkę (nawet piosnkę napisałem o tej „fajce”). Cała trójka – nie dając mi ani przez minutę odczuć tego co oczywiste, że przy nich mogę być co najwyżej ministrantem – wciągnęła mnie w rozmowę o Polsce, o Ludziach, o Sprawach. Prawdziwą maturę zdałem (chyba) właśnie podczas tej rozmowy. Widziałem to w oczach rozmówców, właściwie czułem ten „certyfikat” niczym przyłożenie dłoni mormońskiego kapłana do skołatanej doczesnością głowy…

Co to jest mormonizm i kapłaństwo – miałem dopiero poznać wiele lat później…

* * *

Więc powiedzmy sobie szczerze: od sierpnia 1980 minęło lat niemal 40. W tym czasie – niczym przysłowiowy chiński starzec siedzący nad brzegiem powolnej, ale nieuchronnej rzeki – widziałem wiele trupów rozkładających się idei, organizacji, inicjatyw, pogrzebałem niejednego dobrego człowieka i rozstałem się z wieloma szubrawcami. Średnio raz na miesiąc przekonywałem się, jak mało odrosłem od trawy, jak nieosiągalne są gwiazdy, jak przebiegle ucieka ode mnie dowolny horyzont.

Ale jedno wciąż mam do załatwienia, i nawet nie wiem, jak ten temat ogarnąć, nazwać choćby. To coś – to Sprawa Polska.

Moja polskość jest nierozłącznie spleciona z moją „oddolnością”. To nie jest polskość Jagiellonów, a nawet Piastów. Ona jest gminna, co najwyżej sołecka. Ona serdecznie nie znosi wszystkiego co władcze, wyniosłe, pyszne, próżne. Ona mówi: tym bardziej twoja krew błękitna, im bardziej brodzisz w swoich niewielkościach.

Mam krew 0 Rh- dlatego żartuję o tej błękitności. Jestem uniwersalnym dawcą, ale pechowym biorcą krwi, bo mało jest takich, którzy mogliby mnie wesprzeć w razie potrzeby. Taka karma. Dawać, nie oczekiwać, choć duszy ubywa po zranieniach. Nie prosić, bo to uzależnia... Przebiedować, robiąc swoje, byle było prawe, aż witalność powróci…

* * *

Mam wrażenie, że nic nie ubyło z mojej chęci życia i działania, jaką odziedziczyłem w genach, ale też nieco rozwagi – mam w sobie. Nie tyle, żeby stać się kunktatorem czy oportunistą, tu nadal jestem podskakiewiczem, spontanicznie bezładnym, nie znoszącym ograniczeń preparowanych przez ludzi cwańszych ode mnie…

I mam przekonanie, że większość moich ziomków – jestem Polakiem „uniwersalnym”, nie związanym, na przykład, korzennie z Kaszubami, Kurpiami, Śląskiem, Suwalszczyzną, Roztoczem, Kujawami, czerpiącym swoją polskość z wiecznego obcowania z Litwą, Rosją, Niemczyzną, Żydostwem, Ukraińskością, Czeskością, Madziarstwem, i kogo tam jeszcze spotkam w podróżach po kraju i świecie – myśli tak jak ja: że dobrze byłoby żyć „na swoim”, bez zgiełku politycznego, bez przymusu innego niż naturalny, bez tego co nieludzkie.

Niestety, 1% z nas woli układać wszystko „wedle siebie”, naszym kosztem, i kosztem naszego Kraju. I jakoś im się to udaje. To obezwładnia, czyni nas chorymi, kiedy ów 1% czuje się coraz bardziej zdrowo, choć są nosicielami wszelkiego paskudztwa, wszelkiej rakowizny.

To jest moja Sprawa do załatwienia.

I wara szydercom, oszustom, łupieżcom, zwykłym gnojkom, którzy uważają się za lepszych ode mnie tylko dlatego, że nie gryzę, jak to jest właśnie w zwyczaju, kiedy mi chodzą po głowie. Przegrają, choć czują się panami świata. Mojego również.


Jan Herman
O mnie Jan Herman

...jaki jestem - nie powiem, ale poczytaj blog... Więcej o mnie znajdziesz w książce Wł. Pawluczuka "Judasz" (autor mnie nie zna, ale trafił w sedno). O czym jest ta książka? O zmaganiu się człowieka z własnym losem, wiecznością, z Panem Bogiem. O miłości, zdradzie, rozpaczy i ukojeniu. Saszka, prosty chłopak z białoruskiej wioski, po rewolucyjnej zawierusze, podczas której doświadczył wszystkiego, wraca w rodzinne strony i próbuje żyć tak jak inni. Ale kiedy spotyka samozwańczego proroka Ilię, staje się jego najwierniejszym uczniem i apostołem... Opowieść o ludzkich głodach - seksualnym i religijnym - o związkach erotyki i polityki, o tłumionej naszej prawdziwej naturze, o nieortodoksyjnej, gnostyckiej i prawosławnej religijności, tajemnicy i manipulacji wreszcie.................................................... UWAGA: ktokolwiek oczekuje, że będę pisał koniecznie o sprawach, które są "na tapecie" i konkurował na tym polu ze znawcami wszystkiego - ten zabłądził. Piszę bowiem dużo, ale o tym najczęściej, co pod skorupą się dzieje, a widać będzie za czas jakiś.

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Społeczeństwo