Anka K Anka K
1385
BLOG

Najstarsze szklane kolie znalezione na terenie Polski

Anka K Anka K Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 7

W ostatnich latach prowadzone były liczne prace wykopaliskowe w trakcie których odnaleziono na terenie Polski tysiące szklanych paciorków pochodzących z różnych okresów historycznych i wykonanych różnymi technikami z materiałów o różnym składzie chemicznym.

Przykładowo: "... Dotychczas na obszarze Polski zarejestrowano 89 stanowisk kultur łużyckiej, pomorskiej i kurhanów zachodniobałtyjskich, na których odkryto około 1100 paciorków szklanych ornamentowanych linią falistą lub zygzakowatą. Najliczniejsze są okazy dekorowane szkłem barwy żółtej (ponad 580 egz.) lub białej (około 480 egz.), a o wiele rzadsze — zdobione szkłem koloru czarnobrązowego2 (3 egz.). Nieliczne są egzemplarze charakteryzujące się żółtą linią falistą lub zygzakowatą zamkniętą pomiędzy dwoma liniami poziomymi (36 egz.).  … itd" [7]

Dla czytelności tekstu w  notce tej ograniczę się do przedstawienia wybranych ciekawych naszyjników. Jeśli kogoś bardziej ten temat zainteresuje, to odsyłam do zapoznania się z licznymi publikacjami p. Tomasza Purowskiego, w których autor szczegółowo analizuje technikę wykonania poszczególnych szklanych paciorków zaznaczając miejsce ich pochodzenia. 


Targowisko - wykopalisko z epoki brązu

Około 3300 lat temu  w epoce brązu grupa ludzi osiedliła się w okolicy Wieliczki, w Targowisku Przybyli oni z okolic Górnego Śląska. W ostatnich latach archeolodzy znaleźli tam 650 grobów. Paciorki z tego okresu nie były zdobione, wykonano je ze szkła przejrzystego turkusowego, tzw. "szkła właściwego".

W jednym z grobów znaleziono szczególnie piękną kolię "księżniczki".

image
Szklana kolia z bursztynowym rozdzielaczem i skrętem ze złotego  drutu z ok. 1100-900r.p.n.e.
 znaleziona w grobie w Targowisku [5] [6]


Domasław, koło Wrocławia

Na stanowisku w Domasławiu koło Wrocławia odnaleziono około 1300 szklanych paciorków. 20 sztuk najstarszych nieozdobionych paciorków pochodzi z epoki brązu, ponad 1250 sztuk i 2 główki brązowych szpilek pochodzi z okresu Ha C, tj. 800r.p.n.e. - 620 r.p.n.e, pozostałe z okresu Ha D, tj. 620r.p.n.e. - 450r.p.n.e. Wydobyte paciorki miały max 5 mm  średnicy, w 97% zachowane były w całości.

image
Stanowiska z okresu halsztackiego, na których znaleziono
paciorki wykonane ze "szkła właściwego" i "szklanego fajansu".
a - Domasław; b - pozostałe stanowiska [1]

Paciorki z okresu halsztackiego wykonane były ze szkła słabo przejrzystego niebieskiego, t.zw. "szklanego fajansu"  lub opakowego żółtego "szkła właściwego".

image
Paciorki ze "szkła właściwego" i " szklanego fajansu"
ze stanowiska w Domasławie; 800-620 r. p.n.e. [1]


image

Szklane korale z Domasłowa


Modlnica - paciorki z wczesnej epoki żelaza

Na stanowisku w Modlnicy wykopano 97 szklanych paciorków oczkowanych oraz 85 paciorków o rzadkiej formie dwustożkowej  z wczesnej epoki żelaza (700-500r.p.n.e.).

image
Stanowiska archeologiczne, na których znaleziono paciorki  dwustożkowe, fot. T. Purowski
1.Dobkowice, 2.Dobrzyce, 3.Grodzisko Dolne, 4. Grzęska, 5.Jasionka, 6.Kępno. 7.Kosin,
8. Łubnice, 9.Modlnica, 10.Sokolniki, 11.Trzęsówka, 12.Wicina, 13.Zabłotce [2]


image
Szklane paciorki oczkowane, stan.5, Modlnica
fot. T. Purowski [2]

image
Paciorki szklane dwustożkowe, Modlnica [2]

Paciorki zdobione zygzakowatą linią

Na terenie Polski zaleziono ponad tysiąc paciorków zdobionych linią falistą lub zygzakowatą. Podzielono je na 4 podgrupy.

image
Podział typologiczny paciorków szklanych dekorowanych linią zygzakowatą 
a–f, h, s–u, z — Wicina, stan. 1; g — Grzmiąca; i — Smuszewo; j — Miłosławice; k, l, n, r, w — Nadziejewo; 
m — Chojno‑Golejewko; o — Słupia; p — Środa; y — Cerekwica.
Rys. T. Purowski [7]


image
Przykładowa mapka - stanowiska z paciorkami  I podgrupy [7]

W grodzie w Wicinie znaleziono 225 paciorków o wymiarze do około 1 cm z okresu kultury łużyckiej dekorowanych linią zygzakowatą. [7]

image
Szklana kolia z okresu kultury łużyckiej ok. VII w.p.n.e. (Wicina) [4]


Kowalewek koło Nakła nad Notecią   

Najwięcej paciorków znajdowano w grobach, ale niektóre z nich odkrywano podczas prac ziemnych. W trakcie kopania gazowego przewodu w Kowalewku znaleziono ciekawy naszyjnik z szklanymi paciorkami z przełomu I/II wieku. 

image
Naszyjnik z I-II wieku [13]  

 Naszyjniki z paciorków szklanych i z bursztynu

Na stanowisku w Opaleniu [12] znaleziono kolie szklane oraz kolie z łączonych paciorków szklanych i bursztynowych z drugiej połowy I wieku.


image
Kolia z 49 paciorków bursztynowych i szklanych, w tym mozaikowych 
(t,j. z wtopioną złotą wkładką lub oczkiem), 0,7-1,9 cm, dł. 1,8-2,9 cm [12]


W kolii tej szczególnie ciekawy jest paciorek z miniaturowym wizerunkiem twarzy kobiety.


image
Szklany paciorek mozaikowy z miniaturowym 
wizerunkiem twarzy i dekoltu kobiety, wchodzący w skład kolii; średn. 1,4 cm.[12]

W trakcie prac wykopaliskowych na Pomorzu Gdańskim wykopano ciekawe kolie.

image
Kolia złożona z 15 paciorków bursztynowych i szklanych, 
w tym paciorka z ornamentem roślinnym, 1,2-2,6 cm, dł. 1,1-1,9 cm.  
Różyny I połowa II wieku [12]

image

Kolia 16 paciorków bursztynowych i  szklanych, w tym dwa duże beczułkowate z przezroczystego, 
seledynowego szkła; średn. 0,8-3,1 cm, dł. 0,7-2,5 cm.   Kamienica Szlachecka , Przełom II/III wiek. [12]


image
Kolia 28 paciorków bursztynowych i szklanych,  
zdobione poprzecznymi, turkusowymi pasmami; średn. 0,8-2,1 cm,  
dł. 1-1,1,7 cm. Pruszcz Gd., przełom III i IV wieku n.e. [12]


Warsztat szklarski na górze Grojec

Stoki góry Grojec były zamieszkałe już w VI, V wieku p.n.e.. W osadzie tej odnaleziono pozostałości po warsztacie szklarskim, który działał ponad 2 tysiące lat temu. W sąsiedztwie pieców znaleziono t.zw. szlakę szklaną (t.j. silnie przetopiona grudki szkła),  pokruszone fragmenty brył surowego szkła - półsurowca i szklane łezki. niebiesko-fioletowe paciorki. Obok studni znajdowały się tygielki, które być może wykorzystane były w procesie wytapiani szkła.


Autorzy wielu opracowań  sugerują obce pochodzenie szklanych starożytnych kolii znalezionych na terenie Polski, niemniej myślę że wiele z nich wykonano na naszych ziemiach.

W najbliższych latach archeolodzy prawdopodobnie odnajdą kolejne stare warsztaty szklarskie, tym bardziej że w wielu miejscach wykopali już szlakę szklaną.



Bibliografia:

  1. Wyroby ze szkła i "szklanego fajansu" odkryte na cmentarzysku kultur łużyckiej i regionalnej grupy kręgu halsztackiego w Domasławiu, pow. wrocławski, Tomasz Purowski
  2. Paciorki szklane z cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza w Modlnicy, Tomasz Purowski
  3. Badania techniki wyrobu paciorków z okresu halsztackiego metodami petrograficznymi, Tomasz Purowski
  4. Wicina (stanowisko archeologiczne)
  5. Dawno temu w Targowisku
  6. Bursztynowy rozdzielacz i szklane paciorki w obiektach kultury  łużyckiej  w Targowisku, pow. wielicki
  7. Paciorki szklane zdobione zygzakowatą linią odkryte w międzyrzeczu Odry i Wisły na stanowiskach z wczesnej epoki żelaza
  8. Wyroby szklane w kulturze łużyckiej, Tomasz Purowski
  9. Góra Grojec: odkryto najstarszy warsztat szklarski w Polsce
  10. Najstarszy warsztat szklarski na terenie Polski ma ok. 2 tys.lat
  11. Paciorki szklane ze Żmijowisk
  12. Rzemieślnicy czy artyści, ozdoby kobiece z Pomorza u schyłku starożytności, Małgorzata Tuszyńska, Anna Strobin, Jarosław Strobin, katalog z wystawy, 2016
  13. Wykopaliska archeologiczne a kultura Prusów







Anka K
O mnie Anka K

Interesuję się współczesną historią, psychologią społeczną i turystyką.

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura