Wywołują lęk, negatywne emocje, odwrażliwiają, kreują fałszywy obraz rzeczywistości. Tak działają na dzieci szkodliwe treści, z którymi mają kontakt w sieci.
Blisko 55 proc. polskich dzieci i nastolatków przyznaje, że korzysta z internetu bez jakiejkolwiek kontroli dorosłych. Tylko 11 proc. deklaruje, że ich rodzice stosują filtry rodzinne i inne rozwiązania, które ograniczają dostęp do zagrożeń w sieci.
Korzystanie dzieci z technologii to dziś codzienność - internet to narzędzie edukacyjne, kontakty z bliskimi i rówieśnikami, aplikacje, z których dzieci korzystają na co dzień (np. e-legitymacja, wypożyczalnia rowerów miejskich). Przy tym dobrodziejstwie internetu, stanowi on także zagrożenie - rozpowszechnia bowiem także szkodliwe treści, których wpływ na psychikę dzieci może być destrukcyjny.
NASK - państwowy instytut badawczy nadzorowany przez Ministerstwo Cyfryzacji – opublikował poradnik edukacyjny dla rodziców, jak rozpoznawać szkodliwe treści w internecie i jak chronić przed nimi dzieci. Jego autorką jest Julia Piechna - ekspert ds. bezpieczeństwa dzieci w internecie. Poradnik jest bezpłatny i powszechnie dostępny (link poniżej).
Szkodliwe treści w internecie
Do szkodliwych treści zalicza się przede wszystkim:
- obrazujące przemoc, obrażenia fizyczne lub śmierć – np. zdjęcia i filmy pokazujące ofiary wypadków, okrucieństwo wobec zwierząt
- nawołujące do samookaleczeń, samobójstw, zachowań szkodliwych dla zdrowia (np. restrykcyjne diety), promujące zażywanie niebezpiecznych substancji (np. narkotyków)
- dyskryminacyjne, propagujące wrogość, nienawiść
- pornograficzne i prezentujące seksualne wykorzystanie dzieci
- fałszywe wiadomości (fake news)
- patostreamy – relacje na żywo w sieci pokazujące patologiczne zachowania (pobicia, bójki, seks, libacje alkoholowe)
Z badań wynika, że aż 43 proc. polskich dzieci i nastolatków w wieku 11-18 lat miało kontakt w sieci z materiałami pornograficznymi i seksualizującymi. Ponad 47 proc. zetknęło się z hejtem i treściami zawierającymi nienawiść i niechęć. Przeszło 44 proc. natrafiło na relacje ze stosowania substancji niebezpiecznych, w tym narkotyków.
Patostreamy ogląda w Polsce 37 proc. młodych ludzi. Świadomość rodziców tego zjawiska jest znikoma – wie o tym zaledwie 11,8 proc. z nich. Przy czym 38 proc. młodych oglądających patotreści uważa, że pokazują one prawdziwy obraz rzeczywistości, a prawie co piąty (18 proc.) przyznaje, że twórcy takich nagrań im imponują.
Jak dzieci trafiają na szkodliwe treści w sieci? Niekoniecznie same ich szukają. Szkodliwe treści mogą pojawić się w wynikach wyszukiwania. Mogą to być adresy zapamiętane w urządzeniu, z którego korzysta więcej osób. Materiały takie są udostępniane przez rówieśników. Dziecko może się do nich po prostu samo przeklikać, buszując po sieci.
Online challenge
W sieci dzieci mogą natrafić na przykład na online challenge, czyli internetowe wyzwania. Polegają one na publikowaniu nagrań lub zdjęć pokazujących wykonywanie nietypowych, ryzykownych zadań. Są to np. "vacuum challenge" – wyzwanie polegające na tym, że jedna osoba wchodzi do foliowego worka, a druga odsysa z niego odkurzaczem powietrze. Innym tego typu „wyzwaniem” jest "tide pod challenge", które polega na połykaniu kapsułki z płynem do prania.
Dziecko, które natrafi na takie treści, może nie zdawać sobie sprawy z konsekwencji podjęcia takich zadań. Motywacją do udziału może być chęć zaimponowania rówieśnikom. W praktyce może to się zakończyć tragedią.
Skutki oglądania szkodliwych treści
Treści obrazujące przemoc mogą negatywnie oddziaływać na psychikę dziecka. Mogą wywołać lęk, prowadzić do agresywnych postaw wobec innych, obniżać poziom wrażliwości na krzywdę, empatii i gotowość niesienia pomocy. Szkodliwe treści mogą powodować obniżenie nastroju, poczucia bezpieczeństwa, wypaczać obraz rzeczywistości i relacji międzyludzkich, w tym na sferę seksualności.
- lęk, niepokój, obniżenie poczucia bezpieczeństwa
- znieczulenie na los ofiar przemocy
- agresywna postawa wobec innych
- demoralizacja i zachowania sprzeczne z normami społecznymi
- wypaczony obraz rzeczywistości
- pogorszenie nastroju
- ryzykowne zachowania i działania antyspołeczne
- fałszywe poglądy na sferę seksualności
Jak chronić, jak reagować?
Nie ma skutecznych mechanizmów weryfikacji treści publikowanych w internecie przed ich upublicznieniem. Jednocześnie publikowanie jest niezwykle proste.
Co mogą zrobić rodzice?
- Towarzyszyć dziecku od początku przygody z internetem.
- Ustalić zasady korzystania z sieci, w tym zwrócić uwagę na takie aspekty jak czas korzystania z sieci, ograniczony dostęp do treści, niebezpieczeństwo publikowania informacji o sobie, informowanie przez dziecko o treściach, które je zaniepokoją.
- Rozmawiać i interesować się tym, co dziecko robi i ogląda w Internecie.
- Przygotować sprzęt dla dziecka – zadbać o program do kontroli rodzicielskiej, zainstalować funkcję bezpiecznego wyszukiwania (np. SafeSearch).
- Kontrolować oznaczenia na grach komputerowych (oznaczenia wieku PEGI i deskryptory treści).
- Słuchać, tłumaczyć, wspierać, uczyć dystansu, nie karcić za szczerość.
- Reagować – gdy dziecko trafi na szkodliwe treści, można to zgłosić w szkole, porozmawiać z rodzicami kolegów.
Gdy natrafimy na treści szkodliwe, możemy je zgłosić do administracji serwisów, w których są dostępne. Wszystkie popularne serwisy społecznościowe: Facebook, Twitter, Google, YouTube i Instagram mają system wsparcia dla użytkowników i umożliwiają zgłaszanie niepożądanych treści. Niebezpieczne treści można anonimowo zgłosić do ekspertów NASK na stronie Dyżurnet.pl.
Poradnik NASK
Poradnik NASK dla rodziców „Szkodliwe treści w Internecie. Nie akceptuję, reaguję” można pobrać tutaj: akademia.nask.pl.
BG
