Lizbona. Museu Nacional dos Coches

Ci z nas, którzy odebrali wykształcenie o oczko lepsze od gimbazy powinni mieć jeszcze w pamięci listę szkolnych lektur, tych obowiązkowych i tych nieobowiązkowych. Moją ulubioną lekturą nieobowiązkową był " Kopciuszek " Nie mylić z " Kopciuchem " Janusza Głowackiego.
Dziś już nieco zapomniany, być może dlatego, że smartfony nie obsługują plików typu " Kopciuszek " Kopciuszka lubiłem dlatego, że będąc młodym ojcem czytywałem go dzieciom na dobranoc, a częściej opowiadałem, koloryzując co piękniejsze sceny z życia Kopciuszka w sposób mocno przesadzony. W bajki już nie wierzyłem, a dzieci wierzyły, więc musiałem się podporządkować. Robiłem to też dlatego, że nie było wówczas smartfonów, a naładowana komórka była często nieziszczalnym marzeniem. Chodzi mi oczywiście o komórkę na węgiel. Każdy marzył, by na zimę było w niej dwa razy więcej węgla niż wynikało z karty opałowej. Były to czasy, w których nie trzeba było być Kopciuszkiem, by zaznać niedostatku. Grochu też brakowało, a najbardziej zielonej kapusty za którą kupowało się w sklepach Pewex suknie oraz Wranglery, w których można było iść na bal i do północy bawić się wraz z Abbą z czarnej płyty. Niepotrzebna dygresja. Kto dziś pamięta Pewexy i Abbę ?

Wracając do Kopciuszka to najbardziej koloryzowałem karety. Czegóż tam nie było ? Złote girlandy oplatające dach karety. Srebrne resory i koła ze szczerego złota. Wewnątrz aksamity i safiany. Uprząż nabijana szlachetnymi kamieniami, dyszle bogato rzeźbione, a orczyki takie, że aż szkoda byłoby zabierać na dyskotekę jako argument. Do tego najdorodniejsze konie i stangret jak sowiecki marszałek 9 maja. Barok z tych bajek buchał taki, że już lepiej nie można. Dzieci były zachwycone, dopytywały o detale takie i owakie, co mnie jeszcze bardziej podkręcało. Wreszcie i ja uznałem, że lepiej już nie można. Tak sądziłem do czasu, aż w Lizbonie natrafiłem na Narodowe Muzeum Karet i Powozów, czyli Museu Nacional dos Coches w Belem.

Ci z nas którzy odebrali wykształcenie o oczko lepsze od gimbazy znają również etymologię naszego, polskiego - wydawałoby się - słowa kareta, karoca. To oczywiste. U nas jest karoca i kareta, a zachód wybrał raczej słówko coach, coche, cocchio, kutsche, koets i temu podobne określenia na jeden i ten sam czteroślad z przeszłości.
Tu będziemy zaskoczeni etymologią słowa " coach " bowiem tak się już utarło - w naszym mniemaniu - iż uważamy, że wszystkie nowinki przychodzą z zachodu, a tu figa z makiem. Słowo " coach " zapożyczono od bratanków Węgrów, bo to u nich w mieście Kocs, niedaleko Budapesztu, wymyślono pojazd, który ludziom renesansu wydał się bardzo komfortowy, bo nikt wcześniej nie wpadł na pomysł niezależnego połączenia pudła karety z podwoziem, co dawało komfort jazdy nieporównywalny z wcześniejszymi rozwiązaniami.

Detal. Niezależne zawieszenie z przeszłości

Detal. Hamulec bezpieczeństwa. Rozwiązanie stosowane do dziś w największych amerykańskich truckach, z tym że łańcuch zastąpiono pasami z kevlaru

Detal.Zawieszenie regulowane ( twarde - miękkie ) Rozwiązanie zastosowane później w Citroenach modelu DS

Detal. Barokowa alufelga

Wszystko co wydarzyło się potem, aż po samochody i czasy współczesne, było tylko doskonaleniem tego epokowego patentu. Później Węgrzy nie wnieśli w rozwój środków transportu niczego ważnego. Nie licząc oczywiście Ikarusa i ciężarówki Csepel, a także motocykla Pannonia, który był w swoim czasie bardzo nowatorski z powodu zastosowania sporej ilości elementów aluminiowych. To jednak w kraju boksytów nie było specjalnym wyzwaniem. Kiedy już minie zaskoczenie z powodu etymologii słowa " coach " będziemy w trójnasób zaskoczeni, że gdzieś na krańcach Europy istnieje muzeum z najbogatszą i tak historycznie ciekawą kolekcją królewskich karoc. A zaskoczenie będzie kompletne kiedy staniemy przed najcenniejszym egzemplarzem w lizbońskiej kolekcji i chyba najstarszą zachowaną karetą w Europie, karetą Filipa II.

Kareta Filipa II

Króla na etacie hiszpańskim, portugalskim i niderlandzkim. To ten król, któremu Filipińczycy zawdzięczają Filipiny, a my zawdzięczamy złamanie islamskiej potęgi w bitwie pod Lepanto, a wcześniej bohaterską obronę Malty. Później będzie jeszcze ciekawiej, a przy karetach modelu " Oceanos " kompletnie " opadnie nam kopara " bo to będą karety godne " Kopciuszka " i to na taki wygląd karet zabrakło mi wyobraźni w czasach gdym dzieciom referował żywot tego nieszczęśliwego dziewczęcia z garnkiem grochu, maku i parą gołębi.

Kareta triumfalna " Oceanos " uczestnicząca w orszaku króla Jana V do papieża Klemensa XI. Sceny na tylnym panelu symbolizują hegemonię Portugalii na oceanach.

Kareta ambasadora Portugalii przy Watykanie.

Triumfalna kareta koronacyjna portugalskiej rodziny królewskiej. Jedna z pięciu karet uczestnicząca w triumfalnym wjeździe do Rzymu ambasadora Portugalii.

Muzeum Karet w Lizbonie zawdzięczamy ostatniej portugalskiej królowej Amelii Marii
Ludwice Orleańskiej, żonie zabitego w zamachu przedostatniego króla Portugalii, Karola I. Otwarcie muzeum nastąpiło 3 maja 1905 roku, a podstawą kolekcji były karety będące w posiadaniu portugalskiej rodziny królewskiej. Po obaleniu monarchii wzbogacone o egzemplarze przekazane przez patriarchat Lizbony i portugalskie rody arystokratyczne, bo wówczas muzeum znacjonalizowano i funkcjonuje do dziś pod nazwą Museu Nacional dos Coches.

Dawna siedziba muzeum na terenie rezydencji królewskiej w Belem ( zdj. z netu )

Szkoda jedynie, że muzeum przeniesiono z dawnego maneżu na terenie rezydencji królewskiej w Belem do nowego obiektu z surowego betonu. Nie do twarzy karetom w takim enturażu.

Dawnej królewskiej ujeżdżalni koni ( wybudowanej w 1726 roku przez Włocha Giacomo Azzoliniego ) z pięknym plafonem, sztukateriami, pięknymi azulejos i galerią wokół, bliżej do pałacu niż do jakiegoś obiektu stajennego. Było to jedyne godne miejsce dla karoc o takiej urodzie... i dla koni o luzitańskiej urodzie.

Czyżby prezydentowi republiki, który rezyduje w dawnym pałacu królewskim, przeszkadzały tabuny turystów odwiedzających muzem ? Bo muzum w Belem to najpopularniejsze muzeum Lizbony, odwiedzane rocznie przez ponad 350 tysięcy gości. Czy po to obala się monarchie, by prezydenci mogli pomieszkiwać w byłych pałacach królewskich i po to, by na ich utrzymanie wydawać trzykrotnie większe sumy niż na rodzinę królewską ? Coś jest na rzeczy, zważywszy koszt utrzymania prezydenta Francji i koszt utrzymania rodziny królewskiej w Wielkiej Brytanii... i czy prezydenci zostawią po sobie takie muzea jak to w Belem, czy tylko spalone Pola Elizejskie ?

Kareta ceremonialna użyta podczas ślubu Alfonsa VI Zwycięzkiego z księzniczką Marią Franciszką Sabaudzką - Nemours

Kareta należąca do Patriarchatu Lizbony z herbem kardynała Manuela Bento Rodriguesa

Kareta ceremonialna zamówiona w Niderlandach przez cesarza Austrii Józefa I na ślub siostry, arcyksiężnej Marii Anny z Janem V

Kareta hrabiego de Ribeira, ambasadora króla Jana V przy dworze Ludwika XIV

Nieślubnym dzieciom zawsze pod górkę. Pół - karety dla trójki nieślubnych dzieci Jana V, tzw. dzieci Palhavy. Choć przyznać trzeba, że dbał król Jan o swoją trójkę bardziej niż szef KOD - u Mateusz I ( i ostatni ) Antoniego wykształcił na doktora teologii, Kacper został arcybiskupem Bragi, a najstarszy Józek, generalnym inkwizytorem Portugalii.

Kareta ceremonialna używana przez córki króla Jana I Reformatora. Na panelach bocznych nieprzystojne sceny z nagą Venus.

Ech ! te frywolne portugalskie księżniczki.

Księżniczki jeździły już na resorach

Pierwsza " berlinka " w lizbońskiej kolekcji, z całkowicie zrewolucjonizowanym, wygodniejszym zawieszeniem. Zamówiona w Paryżu, wysłana z portu w Calais do Lizbony

Kareta użyta podczas " wymiany księżniczek" to jedyna kareta w kolekcji posiadająca wygodny stolik.

Kareta ceremonialna użyta podczas tzw. wymiany księżniczek, ślubu księżniczki Marii Barbary, córki Jana V z przyszłym królem Hiszpanii, Ferdynandem VI i Marianny Wiktorii de Burbon, córki Filipa V z przyszłym królem Portugalii Józefem I Reformatorem, czyli mariażu cementującego alians między Janem V i Filipem V. Recz wydarzyła się nad rzeką Caie, w specjalnym miejscu, wzniesionym w połowie na terytorium Hiszpanii i w połowie na terytorium Portugalii. O umniejszaniu prestiżu obu rodzinom weselników nie mogło być mowy. Wiadomo, królowie są na to wyczuleni.