Siły zbrojne II RP, Lotnictwo, Bombowce.
W 1932 lotnictwo zgłosiło zapotrzebowanie na samolot rozpoznawczo-bombowy. Wybrano konstrukcję inż. Stanisława Praussa PZL-23 ”Karaś”.
Był to samolot nowoczesny, bardzo dobrze dopracowany. Uzbrojenie: 3 km, 700 kg bomb. Prędkość 319 km/h, wznoszenie 6,7 m/s, pułap- 7300 m, zasięg 1455 km, czas lotu max- 6 h 30'.
Prototyp oblatano w 1934. W 1935 podjęto produkcję seryjną. W 1936 samoloty PZL P-23 weszły na stany pułków lotniczych.
Samolot PZL-23 wzbudził zainteresowanie odbiorców zagranicznych. Zapytania ofertowe nadeszły z Rumunii, Bułgarii, Turcji, Szwecji oraz z państw środkowoamerykańskich. Umowę zawarto z Bułgarią, która w kwietniu 1936 r. zamówiła 12, a następnie 42 Karasia (wersja eksportowa PZL-43) zwanego w Bułgarii ”Czajka” (Mewa). Łącznie dotarło do Bułgarii 38 samolotów.
W kampanii polskiej 1939 ”Karasie” wykonywały bombardowania i rozpoznania. Najpoważniejszymi akcjami było bombardowanie niemieckich kolumn pancernych pod Radomskiem, Pułtuskiem i Różanem.
Ogółem wykonały 444 loty bojowe, zrzuciły 89 ton bomb. W walkach wzięło udział 166 ”Karasi” z których 112 uległo zniszczeniu. Żaden inny typ samolotu nie poniósł tak dużych strat.
Po kampanii 1939 do Rumunii ewakuowano 40 samolotów PZL-23. Rumuni użyli ich w m.in. walkach pod Stalingradem.
Sowieci zagarnęli kilkanaście „Karasi” i także włączyli je do swojego lotnictwa.
W 1936 na zamówienie lotnictwa wojskowego inż. S. Prauss zaprojektował samolot PZL-46 ”Sum”. Miał to być następca PZL-23 
„Karaś”. Projekt samolotu powstał na przełomie lat 1937/1938. Po oblataniu został w styczniu 1939 skierowany do produkcji. We wstępnym zamówieniu wymieniono docelową liczbę 300 egz. Początek wymiany ”Karasi” na ”Sumy” przewidywano na 1940. W drugiej połowie sierpnia pierwsze egzemplarze seryjne PZL-46A znajdowały się w montażu końcowym. 
Uzbrojenie: 6 km, 880 kg bomb. Osiągi z silnikiem Gnôme-Rhône : prędkość 470 km/h, pułap- 8600 m, zasięg- 1110 km.
Prototyp „Suma” 17 września został ewakuowany do Rumunii. Znajdował się na lotnisku w Bukareszcie skąd 26.09.1939 r. wykradli go polscy piloci w celu przewiezienia do oblężonej Warszawy rozkazu marsz. Śmigłego-Rydza powołania konspiracji zbrojnej (samolot lądował na ostrzeliwanym przez Niemców Lotnisku Mokotowskim, a następnie odleciał na Litwę). ”Sum” znajdował się tam do 3.08.1940, kiedy Litwa została wchłonięta przez ZSRR.
Rozwinięciem samolotu PZL-46 był projekt PZL „Łosoś”. Był to lekki samolot bombowy przeznaczony do ataków szturmowych na cele naziemne i do bombardowania z lotu nurkowego. Przewidywano go jako wyposażenie eskadr lekkich bombowców (bombowców nurkujących), które - w myśl planów rozbudowy polskiego lotnictwa wojskowego - zamierzano utworzyć na bazie likwidowanego lotnictwa liniowego i wyraźnie oddzielić od eskadr rozpoznawczych. Prace nad projektem PZL ”Łosoś” rozpoczęto wiosną 1939.
inż. Stanisław Prauss ewakuowany do Rumunii dotarł na Zachód. W latach 1940-1943 pracował w wytwórni samolotów Westland. Uczestniczył w projektach samolotu obserwacyjnego "Lysander", samolotu myśliwskiego Westland P.12 "Lysander Delanne", wysokościowego samolotu myśliwskiego "Welkin" szybkiego samolotu myśliwskiego. Po wojnie pracował nad pierwszym na świecie odrzutowym samolotem pasażerskim DH-106 "Comet", a następnie jego patrolowej wersji wojskowej Hawker Siddeley "Nimrod". W 1949 r. wszedł w skład zespołu projektującego odrzutowy samolot myśliwski DH-112 "Venom", a następnie DH.110.Od 1952 r. pracował przy samolocie "Comet III" oraz przy wersji morskiej DH.110 "Sea Vixen". W 1atach 1956-1961 uczestniczył w projekcie samolotu pasażerskiego DH.121 "Trident". Od 1966 r. realizowały projekt samolotu pasażerskiego Airbus A 300. W latach 1969-1970 S. Prauss skoncentrował się na opracowaniu projektów wstępnych samolotów HS-135 i HS-144. Rozwinięciem HS-135 był samolot pasażerski BAe 146.
W 1934 MS Wojsk. złożyło w PZL zlecenie na zbudowanie dwusilnikowego bombowca. Inż. Jerzy Dąbrowski skonstruował samolot PZL.37 "Łoś". Powstał bombowiec w układzie dolnopłata z chowanym podwoziem, bombami ukrytymi w kadłubie i skrzydłach. Mały ciężar samolotu pozwalał na zabieranie ładunku bliskiego ciężarowi konstrukcji, a małe opory aerodynamiczne pozwalały na uzyskanie wysokich osiągów.
Uzbrojenie: 3 km, 2242 kg bomb.. Prędkość maks. 412 km/h, Pułap5900 m Zasięg 1750 km.
W 1938 podjęto produkcję seryjną. Dowództwo lotnictwa złożyło zamówienie na 180 bombowców (do 1939 wyprodukowano 92).
Uważany za jeden z najlepszych średnich bombowców w świecie.
Napłynęły zapytania ofertowe z Belgii, Bułgarii, Turcji, Rumunii, Jugosławii (20 egz.) i Iranu (12 egz.). Grecja chciała zamówić 12 lub 24 egz. Zainteresowanie wyraziły również: Dania, Estonia i Finlandia. W 1938 PZL podpisał umowy na dostawę 90 „Łosi” dla Bułgarii, Jugosławii, Rumunii, Turcji.
Do działaniach wojennych 1939 „Łosie” bombardowały niemieckie czołgi i piechotę. Wykonały 135 zadań bombowych i rozpoznawczych, zrzucając ok. 120 ton bomb i uzyskując 5 zestrzeleń obronnych. Udział w operacjach Brygady Bombowej wzięło 47 ”Łosi”, w tym 11 z uzupełnień. W walkach stracono 30 samolotów. Po 17 września 1939 do Rumunii ewakuowano 46 "Łosi", zarekwirowane przez lotnictwo rumuńskie
Sowieci zagarnęli 8 ”Łosi”, z tego trzy zdolne do lotu. Dwa zostały przekazane do Instytutu Naukowo-Badawczego w Moskwie. Ok. 50 uszkodzonych bombowców PZL-37 zostało zagarniętych przez Niemców. Dwa zostały wyremontowane. Jeden oddany do prób w ośrodku Luftwaffe został tam rozbity w 1940 r. Drugi był pokazywany na wystawie sprzętu zdobycznego w Wiedniu.
PZL-37 ”Łoś” był największym osiągnięciem polskiej myśli naukowej i technicznej, zajmujący znaczące miejsce w rozwoju konstrukcji lotniczych świata.
Następcą bombowca PZL-37 ”Łoś” miał być PZL-49 ”Miś”. Projekt opracował inż. Dąbrowski początku 1937 r. Chodziło o poprawienie osiągów, zwłaszcza prędkości lotu przez zwiększenie mocy zespołu napędowego oraz poprawienie aerodynamiki płatowca. W konstrukcji płatowca wykorzystano ok. połowy elementów pochodzących z PZL-37. Oblot prototypu spodziewany był w pierwszych miesiącach 1940 r. Przewidywano, że produkcja seryjna podjęta będzie w 1941 r. przez PZL WP-2 w Mielcu. Dalsze prace przerwała wojna.
Miał być uzbrojony w dwa podwójne km 7,9 mm, na ruchomych stanowiskach z przodu kadłuba i w chowanym stanowisku pod kadłubem. W obrotowej wieży na kadłubie (4 warianty) 6 km 7,9mm, lub 1 działko 20 mm, lub 1 działko 20 mm i 2 km, lub 1 działko 37 mm; Stanowisko tylnego strzelca z obrotową wieżą elektrycznie wysuwaną i chowaną w kadłub. Tylne dolne stanowisko strzeleckie w postaci wysuwanej gondoli (tzw. kołyski). Udźwig bomb 2200 - 3000 kg.
Prędkość 520 km/h , zasięg 3000 km.
W związku z planami zastąpienia w latach 1940-1941 eskadr liniowych oddzielnymi jednostkami rozpoznawczymi i lekkimi bombowymi latem 1939 inż. Ciołkosz przystąpił do opracowania projektu samolotu bombowego i rozpoznawczego PWS-60. Był to lekki bombowiec dwumiejscowy o układzie dwukadłubowym, przypominającym późniejszego North American P-82 ”Twin Mustanga” z 1945.
Uzbrojenie: 2 do 4 stałe karabiny maszynowe, ładunek bombowy ok. 1000 kg w kadłubach i na zewnętrznych zaczepach pod centropłatem. Prędkość 450 km/h.
Zarówno w przypadku PWS-60 jak i innych projektów wojna przerwała prace polskich konstruktorów.
Inż. Zbysław Ciołkosz po opuszczeniu kraju we wrześniu 1939 r. pracował jako konstruktor we francuskich zakładach lotniczych, później organizował ewakuację z Francji pracowników polskiego przemysłu lotniczego, pracował w Londynie nad perspektywicznymi planami rozwoju produkcji lotniczej w Polsce po zakończeniu wojny. W 1948 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie został szefem Wydziału Konstrukcji i Analiz w zakładach śmigłowcowych Piasecki w Filadelfii. Przyczynił się do pomyślnego zrealizowania w firmie wielu projektów. W latach 1957-1959 był szefem Biura Projektów Zakładów Lotniczych Hiller Aircraft Corporation w Palo Alto, a do końca 1959 r. w Aero-Space Division zakładów lotniczych Boeing Aircraft Corporation w Seattle. Był wybitnym specjalistą w budowie śmigłowców, został odznaczony Medalem Braci Wright.
