Zapadający w pamięć obraz, wg scenariusza Michała Szczerbca, łamie temat wstydliwego, nieestetycznego, przemilczanego tabu, kobiety jako łupu wojennego. Stanowi zwizualizowaną opowieść oddającą realiapozostającego za zasłoną milczenia, powojennego koszmaru.
Film fabularny, jeśli chodzi o przekazywanie obrazów historycznych odgrywa większą rolę dla kultury pamięci niż podręczniki szkolne. Los kobiet, ofiar Armii Czerwonej a później NKWD, KBW i sił bezpieczeństwa przechodził dotąd niezauważony. W jaki sposób pokazać odpowiedzialność, sprawcę? Jak realizować od strony narracji i estetyki filmowej interpretację by nie popaść w pułapkę ikony nazistowskiej propagandy Nemmersdorfu?
Celem twórców było przede wszystkim jak najbardziej wiarygodne przedstawienie traumatycznej historii, która, dzięki temu, że stając się filmową opowieścią przeznaczoną dla szerokiej publiczności, jest świadectwem kształtującym pamięć. Podczas, gdy zjawisko gwałtów na ludności żydowskiej i niemieckiej w czasie wojny i po, wielokrotnie przedstawiano w kinematografii, nie da się tego powiedzieć w odniesieniu do ludności polskiej a scenariusze mówiące w tym kontekście o wyzwalaczach i utrwalaczach podlegają reglamentacji („nie jątrzmy!” sic!). Choć akcja filmu przeniesiona jest z punktu widzenia wrażliwości decydentów na grunt neutralny, starego pogranicza polsko-pruskiego, to autor teoretycznie wpisując się w narrację o ofiarach repolonizacji, mówi jednak o ofiarach polskich.
Wojna zaraża brutalnością, stępia wrażliwość, skłania do nadużywania przemocy, maleją opory moralne, broń w ręku daje poczucie bezkarności. Statystyki ofiar gwałtów w Polsce są mylne, największy problem stanowi kwestia narodowości, nie zawsze uwzględniana w sprawozdaniach, ale po stronie polskiej padło ofiarą przynajmniej sto tysięcy kobiet i dzieci. Wszelkie teorie ze swej natury są bezduszne, bo i zgwałcone kobiety nie zawsze chciały lub mogły ujawnić swój prawdziwy dramat. Wśród ofiar były więźniarki wyzwalanych obozów jak kobiecy KL Ravensbruck, czy te wracające z robót i obozów. Na masową skalę gwałty na Polkach zaczęły się po rozpoczęciu ofensywy zimowej. Druga największa fala miała związek z powracaniem żołnierzy z frontu, choć zdarzały się również w 1946 a nawet w 1947 roku. Na Warmii i Mazurach, o czym traktuje film Smarzowskiego nawet po odsunięciu się frontu Niemki i Polki były regularnie gwałcone. Jak donoszono z Olsztyna w marcu 1945 r.: „nie uchowała się prawie żadna kobieta„ i jak podkreślano – „bez względu na wiek”.Kobiety pozostały z psychologicznymi konsekwencjami gwałtu, skutkującymi traumą trwającą często wiele lat. Większość nigdy zresztą się z niej nie otrząsnęła. Czasami spotykał ofiary ostracyzm. To nie wszystkie konsekwencje fali gwałtów, nastąpiła pandemia chorób wenerycznych, na Mazurach liczba kobiet zarażonych sięgać miała 50 procent.
Oto kilka raportów milicyjnych: „Dnia 25 VI br. o godz. 2-ej dwaj nieznani osobnicy w mundurach wojsk radzieckich uzbrojeni w broń automatyczną zamordowali przez zastrzelenie B. Ludwika, córkę Helenę lat 3 oraz zgwałcili jego żonę B. Agnieszkę, poczem pobili ją, wybijając jejoczy. Osobnicy poza tym zrabowali garderobę i zbiegli” (woj. krakowskie).
„W nocy 25 VI br. o godz. 2-ej do mieszkania K. Wincentego w pow. krakowskim wtargnęło dwóch żołnierzy sowieckich, którzy dopuścili się gwałtu na 4-letniej dziewczynce, a potem zrabowali garderobę”.
„Dnia 3 VI [19]45 r. na powracających z Niemiec do wsi Wersale ob. Jakubowskiego wraz z żoną i sąsiadami napadło 4-ch jadących żołnierzy sowieckich, w tym Komendant Wojenny w Żydkowie. Ob. Jakubowskiego zamordowali w bestialski sposób (wykłuli oczy), ob. Raczydło pokroili nożem policzki, postrzelili i następnie powiesili. Po dokonanym morderstwie żołnierze zrabowali 3 konie, 3 wozy i odjechali w kierunku Gołdapi” (woj. białostockie).
Latem 1945 roku na terenie Mazur osiedlają się nowi mieszkańcy, wśród nich polscy repatrianci ze wschodu i osadnicy z Mazowsza, dociera tu, starający się ułożyć sobie nowe życie Tadeusz, nieujawniony żołnierz AK, któremu Powstanie Warszawskie zrujnowało życie, niczego nie oszczędzając. Mężczyzna przybywa do domu Róży, Mazurki przyznającej się do polskiej tożsamości, wdowy po niemieckim żołnierzu. Gwałty na które się godziła, w obronie córki skutkują utratą zdrowia.
Perwersyjność sprawców w dającej satysfakcję formie zadawania cierpienia i dręczenia. W scenach retrospektywy reżyser, nie uciekając w konwencje, pokazuje, „tramwaje”, dzikie orgie gwałtu, będące regularną strategią przemocy seksualnej wyzwolicieli.
Róża jest odrzucana przez osadników napływających na Mazury, ponieważ uważają ją za Niemkę, Mazurzy za Polkę i nałożnicę sowieckiego komendanta. Między Różą i Tadeuszem, który staje w obronie kobiety, buduje się trudna miłość.
Niezwykła dbalośćo o detale scenograficzne i kostiumy.
Nagrody
1.2011 – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych: nagroda za pierwszoplanową rolę męską dla Marcina Dorocińskiego
2.2011 – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych: nagroda dziennikarzy za "poruszającą opowieść, która przywraca wiarę w miłość wbrew losowi, za prawdziwy obraz ważnego fragmentu środkowoeuropejskiej historii"
3.2011 – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych: Don Kichot, nagroda PF DKF
4.2011 – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych: "Złoty Klakier", nagroda Radia Gdańsk dla reżysera najdłużej oklaskiwanego filmu
5.2011 – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych: "Złoty Kangur", nagroda australijskich dystrybutorów dla Agaty Kuleszy
6.2011 – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych: nagroda Stowarzyszenia Zagranicznych Organizatorów Polskich Festiwali
7.2011 - 27. Warszawski Festiwal Filmowy: nagroda Warsaw Grand Prix dla najlepszego filmu w Konkursie Międzynarodowym[4]
2011 - 27. Warszawski Festiwal Filmowy: Nagroda Publiczności
