AMD (age-related macular degeneration) to choroba oka bezpośrednio dotycząca centralnej części siatkówki – plamki żółtej. Polega na zwyrodnieniu plamki, które związane jest z wiekiem. AMD jest już uznawane za chorobę społeczną - choruje na nią coraz więcej osób już po 50. roku życia.
Co to jest plamka żółta?
To obszar w siatkówce oka, gdzie są gęsto umiejscowione reagujące na światło receptory - tzw. czopki. W tym właśnie miejscu powstaje najwyraźniejszy obraz. Uszkodzenie plamki w wyniku AMD, choć nie powoduje całkowitej ślepoty, to prowadzi do stopniowego pogorszenia, a nawet utraty wzroku w centralnej części pola widzenia. Choroba ta jest dosyć zdradliwa, może trwać kilka lat, zanim zorientujemy się, że coś jest nie tak z naszym wzrokiem.
Jak rozpoznać AMD?
Choroba ma dwie postaci - suchą i wysiękową, zwaną też mokrą, przy czym wysiękowa zawsze zaczyna się jako postać sucha. AMD może pojawić się w jednym oku, a potem w drugim. Zwykle dotyka obojga oczu. Stopniowo prowadzi do pogorszenia widzenia. Pod siatkówką gromadzą się złogi, tzw. druzy, co prowadzi do uszkodzenia tkanki. Może ona powstać w wyniku nienaturalnego rozrostu uwalniających płyn naczyń krwionośnych w siatkówce lub z powodu gromadzenia się cieczy uwalnianej przez leżącą pod siatkówką naczyniówkę.
Sucha postać AMD - objawy
Proste linie zaczynają być postrzegane jako faliste, w centrum obraz staje się mniej wyraźny, pojawia się potrzeba silniejszego światła, kłopoty z czytaniem i rozpoznawaniem twarzy, gorsze widzenie barw, a oczy wolniej dostosowują się do zmiennego oświetlenia. Obserwujemy gorsze widzenie nocą. Obserwujemy też, że prosty słup nagle staje się falisty.
Rozmyte kontury powinny nas zaniepokoić.
Mokra (wysiękowa) postać AMD - objawy
Ta postać choroby rozwija się zwykle gwałtownie, a wzrok pogarsza się szybko. Do powyższych objawów może dołączyć wyraźna szara lub czarna plama w centrum widzenia i ogólne zamglenie obrazu. Wraz z postępem choroby znaczne pogorszenie widzenia może utrudnić wykonywanie codziennych czynności, uniemożliwić czytanie i pisanie, rozpoznawanie twarzy, banknotów, czy prowadzenie samochodu. Dosyć typowa jest zmienność widzenia – w niektóre dni pacjenci widzą lepiej.
Najprostszym badaniem plamki żółtej jest tzw. test Amslera. Jest bardzo prosty - charakterystyczne zakratkowane pole można wydrukować sobie z internetu. Powinni je mieć także okuliści i optometryści w gabinetach.
Test na plamkę żółtą
Siatka Amslera to kwadrat o wymiarach 10 na 10 cm. Czarne lub białe linie dzielą go na mniejsze kwadraty o bokach 5 mm, które z odległości "do czytania" (30–40 cm) odpowiadają kątowi widzenia 1 stopień. W centrum siatki znajduje się punkt, na który należy skierować wzrok. Test umożliwia ocenę czynności centralnej części siatkówki (plamki).
Test przeprowadzamy osobno dla każdego oka - czy nie widzi plamy lub wykrzywienia centralnej części pola widzenia. Jeżeli ktoś nosi okulary, to test przeprowadza w nich, bez zdejmowania.
Zasłaniamy jedno oko i umieszczamy kartę z testem w odległości około 30–40 cm od oczu. Patrzymy w punkt centralny i, nie mrugając ani nie poruszając okiem, obserwujemy pozostałą część siatki. Jeśli wszystkie linie pozostają proste, a kwadraty równe, to oznacza, że siatkówka w plamce jest zdrowa.
W przypadku zaburzeń widzenia linie proste się wyginają, kwadraciki mogą wydawać się powiększone lub pomniejszone, a część linii może przestać być widoczna (jest to tzw. mroczek). Wtedy należy niezwłocznie udać się do lekarza. Podobnie, jeśli zaobserwujemy problem z postrzeganiem kolorów i szczegółów.
Siatka z prawidłowym widzeniem.
Siatka z zaburzeniem widzenia
Jak leczyć zwyrodnienie plamki żółtej?
W zwyrodnieniu plamki związanej z wiekiem nie można leczyć przyczyn ani zapobiec jej wystąpieniu. Wszystkie dostępne metody polegają na łagodzeniu objawów, zapobieganiu postępowi choroby i utrzymaniu takiej ostrości wzroku, jaką stwierdzono w momencie rozpoczęcia leczenia. W niektórych przypadkach ostrość wzroku może jednak ulec poprawie.
W przypadku postaci suchej pomagają suplementy diety zawierające antyoksydanty (substancje hamujące wolne rodniki, np. luteina, zeaksantyna, witamina C i E) i cynk. Jeśli pacjent palił papierosy, kategorycznie musi odstawić nikotynę. Zaleca się także noszenie okularów z filtrem UV.
W przypadku postaci wysiękowej stosuje się terapię fotodynamiczną i zastrzyki doszklistkowe z preparatami anty-VEGF (VEGF – czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego). Terapia fotodynamiczna polega na dożylnym podaniu substancji światłoczułej i wykonaniu laseroterapii zmiany chorobowej znajdującej się w plamce. Testowane są też nowe metody, takie jak terapie komórkowe, genowe, nowego typu leki czy wszczepiane do oczu implanty.
Całkowite wyleczenie nie jest możliwe, ponieważ przyczyna choroby do dziś nie jest znana.
Przy leczeniu ważne są regularne kontrole okulistyczne.
AMD - przyczyny
Wiadomo o skłonności do jej dziedziczenia (poznano już geny, które mają związek z AMD), toteż może występować u niektórych członków tej samej rodziny. Duże znaczenie ma również wpływ środowiska (tzw. czynniki środowiskowe), np. palenie papierosów (jedyny udowodniony czynnik mający wpływ na wystąpienie choroby – palacze chorują 6-krotnie częściej niż osoby niepalące).
Do innych czynników mających wpływ na częstość występowania AMD należą:
- zaawansowany wiek (ale zdarza się już u trzydziestokilkulatków)
- choroby (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość),
- kolor tęczówki (osoby o jasnych, niebieskich tęczówkach chorują częściej),
- rasa (u osoby rasy białej AMD występuje częściej),
- płeć (kobiety chorują nieco częściej niż mężczyźni).
Lekarze uważają, że w ciągu następnych 25 lat wzrośnie trzykrotnie liczba tych chorych na AMD. Nadal podstawą profilaktyki jest zdrowy tryb życia: zaprzestanie palenia, umiarkowany wysiłek fizyczny i dieta oparta na ogólnych zaleceniach żywieniowych z uwzględnieniem źródeł karotenoidów i antyoksydantów (luteina, zeaksantyna, witamina C i E), kwasów omega-3 oraz niektórych pierwiastków (cynk) oraz eliminacją węglowodanów.
ja
