Wszystko o badaniu moczu. Jak odczytywać wyniki

Badanie moczu jest obok morfologii najczęściej stosowanym badaniem. Powinniśmy je wykonywać przynajmniej raz do roku, ponieważ pozwoli nam zdiagnozować ogólny stan naszego zdrowia. Mimo że to badanie jest dość proste, wiele osób wykonuje je nieprawidłowo.

Co trzeba wiedzieć o badaniu moczu

Mocz w 96 procentach składa się z wody, reszta to: mocznik, sole mineralne i barwniki żółciowe. Mocz może zawierać setki różnych substancji, które są efektem końcowym procesu przemiany materii. Podwyższony bądź obniżony poziom niektórych składników lub obecność niepożądanych substancji wskazuje, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego.

Ze względu na dużą przydatność w ocenie stanu zdrowia badanie moczu wchodzi w skład badań profilaktycznych, badań ogólnych z zakresu medycyny pracy, badań zlecanych w czasie ciąży, a także badań laboratoryjnych wykonywanych w celu oceny stanu nerek, układu moczowego i tzw. chorób cywilizacyjnych. Podczas badania moczu sprawdza się szereg parametrów - ocenia się cechy fizyczne, biochemiczne oraz morfologiczne moczu.

Jaka jest norma wydalania moczu na dobę?

Ilość moczu wydalanego w ciągu doby przez zdrowego człowieka wynosi od 500 do 2500 ml. Zależy ona od wielu czynników, np. od ilości przyjętych płynów oraz temperatury otoczenia. Zarówno zmniejszenie, jak i zwiększenie objętości oddawanego moczu jest stanem niepokojącym i wymaga konsultacji lekarskiej.

W przypadku gdy ilość wydalanego moczu się zmniejsza, mówimy o skąpomoczu lub bezmoczu. Aby usunąć z organizmu zbędne toksyny, konieczne jest wydalenie około 400 ml moczu na dobę. Z kolei gdy ilość oddawanego moczu wzrasta, mamy do czynienia z wielomoczem. Stan ten może świadczyć o poważnych schorzeniach, nieleczony może prowadzić do groźnych powikłań.

Kiedy wykonać badanie moczu?

Poza rutynowym badaniem, dodatkowe badanie moczu powinno się wykonać, gdy:

• odczuwamy ból brzucha, zwłaszcza w okolicy podbrzusza,
• mamy uczucie pieczenia lub bólu podczas oddawania moczu; trudności w oddawaniu moczu,
  
• odczuwamy parcie na mocz, często oddajemy mocz, mamy uczucie niepełnego oddania moczu,
• cierpimy na nykturię, czyli konieczność częstego wstawania w nocy do toalety,
• obserwujemy zmieniony kolor moczu,
• w moczu znajduje się krew,
• występuje gorączka z niewiadomych przyczyn.
  

Ponadto lekarz może zlecić dodatkowe badanie osobom, które:

• cierpią na cukrzycę
• przy chorobach nerek i układu moczowego
  
• osobom otyłym
• mają nadciśnienie tętnicze
• mają problemy z wątrobą lub trzustką.

Paskowa metoda badania.

Jak się przygotować do badania moczu?

Mocz do analizy pobiera się do czystego pojemnika jednorazowego (do nabycia w aptece lub w laboratorium), bezpośrednio po przebudzeniu (pierwsza poranna porcja moczu), ze środkowego strumienia. Zbiorniczek napełniamy do wysokości 50 ml, a nie po brzegi. Próbka na posiew może mieć objętość kilku mililitrów.

Nie powinniśmy otwierać pojemnika wcześniej niż bezpośrednio przed badaniem. Pojemnik opisuje się imieniem i nazwiskiem oraz datą urodzenia (to można zrobić samodzielnie albo w punkcie pobrań).

Pojemnik z moczem powinien zostać dostarczony do laboratorium przed upływem 2 godzin od pobrania materiału. Jest to bardzo ważne, bowiem jeżeli przez dłuższy czas mocz będzie znajdować się w temperaturze pokojowej, bakterie w nim zawarte mogą się namnożyć, a tym samym sprawić, że wyniki badania nie będą wiarygodne. W przypadku, gdy tak szybkie dostarczenie próbki moczu do laboratorium nie jest możliwe, pojemnik można przechowywać do kilkunastu godzin w temperaturze około 4 stopni Celsjusza.

Niewskazane jest przynoszenie do laboratorium innych pojemników niż apteczne (słoiczków, plastikowych opakowań po uprzednio zużytych produktach, itp.), ponieważ mogą znajdować się w nich drobnoustroje, które wypaczą wyniki badania.

Przed pobraniem moczu zalecane jest:

• dokładne umycie okolicy ujścia cewki moczowej ciepłą wodą bez środków myjących i dezynfekujących i osuszenie najlepiej papierowym ręcznikiem, by wyeliminować przedostanie się drobnoustrojów do zbiorniczka,
  
• stosowanie w przeddzień umiarkowanej, zwyczajowej diety oraz przyjmowanie takiej ilości płynów, jak zawsze, samo pobranie wykonujemy na czczo,
  
• unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego, który może spowodować pojawienie się w moczu lub zwiększenie stężenia białka i ciał ketonowych,
• unikanie żucia gumy oraz przyjmowania preparatów odświeżających oddech, spożywania alkoholu,
• unikanie większych ilości kawy czy herbaty (czarnej i zielonej),
• unikanie jedzenia buraków, porzeczek, rabarbaru, jagód oraz większych ilości marchewki, ponieważ może spowodować zmianę zabarwienia moczu,
  
• powstrzymywanie od stosunków płciowych w dobie poprzedzającej badanie,
• w przypadku kobiet unikanie badania w okresie od 2 dni poprzedzających menstruację (do 2 dni po jej zakończeniu, ze względu na dużą ilość krwinek czerwonych i nabłonków uniemożliwiających uzyskanie wiarygodnych wyników badania.

Co to jest posiew moczu?

Badanie na posiew to badanie mikrobiologiczne pod kątem obecności bakterii w moczu. Wykonujemy je tak samo, z tym, że pojemnik do tego badania powinien być jałowy. Posiew moczu wykonuje się także dla określenia wrażliwości na antybiotyki drobnoustrojów je wywołujących. Wynik badania wskazuje na konkretną bakterię odpowiedzialną za rozwój zakażenia oraz antybiogram, który umożliwia dobór właściwego leczenia przeciwbakteryjnego.

Posiew moczu wykonujemy przed antybiotykoterapią.

Jak czytać wyniki badania?

Ogólne badanie moczu polega na ocenie próbki moczu pod kątem cech fizycznych i biochemicznych oraz występowania w moczu komórek, wałeczków i kryształów.

• Odczyn (tzw. pH). Norma: 4.6–8.0. Prawidłowy mocz ma odczyn kwaśny.
  Niektóre pokarmy (owoce cytrusowe oraz nabiał) oraz leki (np. stosowane w chorobie refluksowej przełyku) mogą wpływać na pH moczu. Wysokie pH (zasadowe) może być skutkiem wymiotów, choroby nerek, niektórych infekcji układu moczowego czy astmy. Niskie pH (kwaśne) może pojawiać się w wyniku ciężkiej choroby płuc (rozedmy), źle kontrolowanej cukrzycy, ciężkiej biegunki, odwodnienia, głodzenia, nadmiernego przyjmowania alkoholu, spożycia odmrażacza do szyb (zawiera glikol etylenowy)
  
  
• Barwa. Prawidłowy mocz jest przejrzysty, barwy żółtej. Może mieć barwę od słomkowej po bursztynową.
  Inny kolor świadczy o obecności nieprawidłowych składników:
  - czerwony (możliwe odcienie od różowego do brunatnego) – najczęściej przyczyną jest krwiomocz, czyli obecność erytrocytów; inne możliwe przyczyny to obecność hemoglobiny (z rozpadłych erytrocytów), mioglobiny (z uszkodzonych mięśni), barwników pochodzących z pokarmów (np. buraki ćwikłowe, maślaki) lub leków (np. ryfampicyna),
  - mętny – duża liczba leukocytów (tzw. ropomocz w zakażeniu układu moczowego) lub kryształów (fosforany, moczany).
  
  Wiele pokarmów oraz leków wpływa na zmianę zabarwienia moczu. Odbarwiony mocz może świadczyć o przewlekłej chorobie nerek lub źle kontrolowanej cukrzycy. Ciemny mocz może być też dowodem odwodnienia.
  
  
• Gęstość względna (ciężar właściwy). Norma to 1.005–1.030. Jeśli próbka moczu pochodzi z porannej mikcji (oddawania moczu), gęstość względna jest zwykle większa niż 1,023. Może być mniejsza, jeśli:
  - w ciągu kilku godzin przed pobraniem próbki przyjmowane były płyny,
  - w przypadku niewydolności nerek gęstość względna moczu jest mniejsza niż 1,023, bez względu na sposób pobrania próbki, a w bardzo ciężkiej niewydolności nerek wynosi około 1,010.
  
  Duża gęstość względna moczu (ok. 1030 lub więcej) występuje w przypadku:
  - znacznego odwodnienia (biegunka, wymioty, ciężki wysiłek fizyczny, nadmierne pocenie się, gorączka, nieprzyjmowanie płynów przez dłuższy czas) u osób ze zdrowymi nerkami,
  - obecności w moczu nieprawidłowych substancji, takich jak glukoza (cukrzyca) lub radiologiczny środek cieniujący (wydalany przez nerki w krótkim czasie po jego podaniu do badania radiologicznego, takiego jak urografia, tomografia komputerowa).
  
  
• Białko. Norma: poniżej 250 mg/dobę. W prawidłowym moczu nie występuje. Jeżeli jest obecne, to w zależności od metody badania wynik może być podany w liczbach (np. 150 mg/l – im większa liczba, tym większa ilość białka w moczu) lub tzw. plusach (np. ++; większa liczba plusów oznacza większą ilość białka).
  
  Obecność białka w moczu może wynikać z choroby nerek, infekcji, choroby nowotworowej, nadciśnienia, cukrzycy, tocznia układowego, kłębuszkowego zapalenia nerek, niewydolności serca, białaczki, zatrucia (ołowiem lub rtęcią), stanu przedrzucawkowego (u kobiet w ciąży lub do 6 tygodni po porodzie).
  

• Cukier (glukoza). Nie występuje w prawidłowym moczu (z wyj. ciężarnych).
  Wynik może być podany w liczbach (np. 50 mg/l – im większa liczba, tym większa ilość glukozy w moczu) lub tzw. plusach (np. ++; większa liczba plusów oznacza większą ilość glukozy). Do 160 mg/dl mieści się w normie.
  
  Dożylne przyjmowanie płynów może powodować obecność glukozy w moczu. Glukoza występuje w moczu również w źle kontrolowanej cukrzycy, chorobach nadnerczy, wątroby lub nerek, przy uszkodzeniu mózgu i w niektórych zatruciach.
  
  
• Barwniki żółciowe. Nie występują w prawidłowym moczu. Towarzyszą chorobom wątroby i dróg żółciowych. Zawartość urobilinogenu może występować poniżej 1 mg/dobę jako norma.
  Podwyższony w moczu poziom bilirubiny całkowitej sugeruje występowanie żółtaczki. Obserwuje się go również u noworodków i kobiet w ciąży. Natomiast do wzrostu bilirubiny związanej dochodzi u osób z wirusowym zapaleniem wątroby oraz z uszkodzoną wątrobą, po zatruciu i w przebiegu chorób metabolicznych.
  
  
• Ciała ketonowe. Nie występują w prawidłowym moczu.
  Obecność ciał ketonowych w moczu może świadczyć o źle kontrolowanej cukrzycy, stosowaniu diety o bardzo niskiej zawartości węglowodanów, głodzeniu lub zaburzeniach odżywiania (np. anoreksji czy bulimii). Stwierdza się je również u alkoholików. Ciała ketonowe często są wykrywane w moczu osób, które nie przyjmowały pokarmów od co najmniej 18 godzin. Taka sytuacja może się zdarzyć w trakcie choroby, kiedy pacjent nie je przez kilka i dni wymiotuje. Niski poziom ciał ketonowych w moczu występuje natomiast niekiedy u zdrowych kobiet w ciąży.
  
  
• Erytrocyty. Norma: do 3-4 erytrocytów w polu widzenia (w polu widzenia), co odpowiada około 3. milionom na dobę.  
  - nie występują, jeśli mocz badany jest testem paskowym; w tym przypadku wynik nieprawidłowy podawany jest w plusach – większa liczba plusów oznacza większą liczbę erytrocytów.
  
  
• Leukocyty. Wynik prawidłowy: 4–5 w polu widzenia, jeżeli osad moczu badany był pod mikroskopem,
  - nie występują, jeżeli mocz badany był testem paskowym; w tym przypadku wynik nieprawidłowy podany jest w plusach – większa liczba plusów oznacza większą liczbę leukocytów.
  
  Przyczyny nieprawidłowej liczby leukocytów w moczu:
  - zakażenie dróg moczowych, zwykle zapalenie pęcherza lub odmiedniczkowe zapalenie nerek,
  - zapalenie gruczołu krokowego u mężczyzny,
  - śródmiąższowe zapalenie nerek,
  - nieprawidłowe pobranie próbki moczu (zwłaszcza u kobiety; leukocyty pochodzą z okolicy zewnętrznego ujścia cewki moczowej).
  
  
• Wałeczki. Nie występują w prawidłowym moczu lub stwierdza się tylko pojedyncze wałeczki szkliste. Wałeczki mają kształt cylindryczny i tworzą się w cewkach nerkowych, dlatego stwierdzenie wałeczków innych niż szkliste zwykle wskazuje na chorobę nerek. Wałeczki mogą się pojawić z powodu gorączki lub po ciężkim wysiłku fizycznym u osoby bez choroby nerek.
  
  
• Kryształy. Mogą występować u osób zdrowych. Najczęściej zbudowane są z fosforanów lub moczanów. U osób z kamicą moczową mogą wskazywać na rodzaj substancji, z których zbudowane są złogi.
  
  
• Bakterie. Występowanie w moczu bakterii, komórek grzybów lub pasożytów świadczy o infekcji układu moczowego.
  

źródło: Wikipedia.org

W zależności od przeprowadzonych testów (np. podstawowa analiza moczu, posiew moczu itd.), wyniki badania powinny być dostępne od kilkunastu godzin do kilku dni po oddaniu próbki.

źródło: portalabczdrowie.pl, medonet.pl, diag.pl, mp.pl

ja

© Artykuł jest chroniony prawem autorskim. Wykorzystanie tylko pod warunkiem podania linkującego źródła.