W styczniu i lutym 2017 r., gdy nad Polską unosił się smog, zmarło o 11 tys. więcej Polaków niż w tych samych miesiącach w poprzednich latach. Przed nami kolejna zima, która może zebrać tragiczne żniwo.
Śmiercionośny smog
W Polsce z powodu smogu każdego roku umiera 44,5 tys. osób. W styczniu 2017 r. liczba zgonów wzrosła aż o 23,5 proc. w stosunku do stycznia poprzedniego roku. Oprócz smogu główną przyczyną zgonów była grypa. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy to smog uwrażliwił układ oddechowy i pacjenci łatwiej się zarażali, czy chorzy na grypę dusili się z powodu trujących substancji w powietrzu.
Przeczytaj koniecznie: Smog - na co najbardziej szkodzi?
Wśród groźnych dla naszego zdrowia zanieczyszczeń związanych z działalnością człowieka, do atmosfery najwięcej emitowanych jest pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu i węgla, benzopirenów. Niektóre zanieczyszczenia są wydzielane jako pierwotne, inne powstają wtórnie przez chemiczne i fotochemiczne reakcje pierwotnych zanieczyszczeń. Produkty tych reakcji to np. kwasy.
Najniebezpieczniejsze dla zdrowia są pyły noszące oznaczenie PM2,5 – czyli pyły zawieszone w powietrzu, których średnica nie przekracza 2,5 μm. To jedna trzydziesta przekroju ludzkiego włosa, a skoro są tak maleńkie, mogą wnikać głęboko do płuc, a nawet krwiobiegu.
Jak organizm reaguje na smog?
- Kaszel
Najpierw zaczynamy kaszleć. Tak pozbywamy się zanieczyszczeń, które wraz z powietrzem dostają się do układu oddechowego. Może pojawić się też katar, bo w ten sposób oczyszczamy górne drogi oddechowe. Albo wykrztuszanie wydzieliny, gęstej i lepkiej. Mogą się przytrafić trudności z oddychaniem. Duszności to znak silnego przeciążenia układu oddechowego, na które organizm reaguje wytworzeniem stanu zapalnego. On może się przekształcić w astmę oskrzelową - wylicza dr. n. med. Piotr Dąbrowiecki z Kliniki Chorób Infekcyjnych i Alergologii Wojskowego Instytutu Medycznego oraz z Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP.
Kaszel nie zawsze jest skuteczny, bo o ile śluz zatrzymuje część pyłu, to już rozpuszczony w śluzie kwas i tak będzie drażnił śluzówkę, niszcząc aparat rzęskowy – wyjaśnia pulmonolog i alergolog prof. Jerzy Kozielski ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc groźna już od dziecka
- Astma oskrzelowa
Jeśli taki stan trwa wiele lat, zaostrza się po prostu proces zapalny w układzie oddechowym i w naczyniach. Oskrzela produkują więcej wydzieliny, brzęknie błona śluzowa, zaczyna nam brakować powietrza. Chory z astmą narzeka na pogorszenie stanu. W dalszej kolejności błona śluzowa układu oddechowego uszkadza się, destrukcji ulega miąższ płucny. Wtedy szkodliwe cząstki dostają się do krwiobiegu i rozchodzą po całym organizmie. Wywołują nie tylko choroby układu oddychania, ale i krążenia.
- Kiedy oskrzela się kurczą, narasta duszność, szczególnie u tych osób, którzy mają już w nich stan zapalny. Kiedy się kurczą, organizm jest też słabiej dotleniony – jest mniej tlenu w pęcherzykach płucnych, obkurczają się naczynia krwionośne w płucach. Spadająca wentylacja powoduje wzrost ciśnienia w tętnicy płucnej, co powoduje, że serce musi z większą siłą pompować krew do płuc. To się przekłada na większe obciążenie pracą serca i na zaburzenia całego układu sercowo-naczyniowego – dodaje prof. Kozielski.
- Zapalenie płuc, zawał, udar
Inni łapią infekcje wirusowe, bakteryjne, mają zapalenie płuc. Smog upośledza funkcje obronne dróg oddechowych, torując drogę wirusom i bakteriom. - W incydentach smogowych pacjenci równie często zgłaszają objawy sercowe. Pojawiają się zawały, udary mózgu - mówi dr Dąbrowiecki. Przybywa blaszek miażdżycowych w naszym organizmie. Jak blaszka pęknie, to zamknie naczynie, a więc nie dopłynie do niego krew z tlenem. Umiera część mięśnia sercowego – mamy zawał. Umiera część mózgu – mamy udar.
U osób zdrowych smog może nasilić objawy przeziębienia i wydłużyć czas dochodzenia do zdrowia. Dzieciom narażonym na życie w smogu dokucza zapalenie spojówek, kaszel, objawy nieżytu górnych dróg oddechowych, a ich podrażnienie powoduje, że organizm łatwiej ulega w walce z bakteriami lub wirusami.
Jak się bronić przed smogiem?
Już kilkudniowy wzrost zanieczyszczeń powietrza przekłada się na zwiększoną liczbę zgonów z powodu chorób układu oddechowego, a także wzrost absencji chorobowej, potwierdziły to badania prowadzone w wielu krajach. Jak się zatem chronić przed smogiem?
- Kontrola jakości powietrza
Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska publikują na swoich stronach internetowych ostrzeżenia, gdy stężenie zanieczyszczeń w powietrzu bezpośrednio zagraża naszemu zdrowiu. Dodatkowo Główny Inspektorat Środowiska udostępnia bezpłatną aplikację na urządzenia mobilne prezentującą bieżące dane o jakości powietrza pobierane z automatycznych stacji pomiarowych. Znaleźć ją można pod hasłem „Jakość powietrza w Polsce”.
Powstało także wiele innych aplikacji na telefon, zbierających dane ze stacji pomiarowych, które pokażą ci stan powietrza w twojej miejscowości. Aviva prowadzi akcję, w której 100 lokalizacji z największą liczbą głosów wygrywa czujniki jakości powietrza. Na stronie internetowej firmy można zagłosować na wybraną miejscowość z Polski.
Smog. Drugie dno zanieczyszczenia powietrza
- Unikanie wychodzenia z domu
Jeśli już wiesz, że normy są przekroczone, ogranicz wychodzenie z domu. Szczególnie dotyczy to małych dzieci i osób starszych. Zrób zakupy przez internet, jeśli możesz. Nie idź na spacer z wózkiem albo na jogging. Lepiej poćwicz w domu albo w sali gimnastycznej. Nie otwieraj okien, lepiej zaopatrz się w filtr powietrza. W domu warto mieć także rośliny, które oczyszczają powietrze, np. paproć nefrolepis, sansewierię, aglonemę, epipremnum złociste czy skrzydłokwiat.
- Odpowiednia dieta
Pamiętaj, aby dużo pić. Część zanieczyszczeń po prostu połkniemy i trafią one do żołądka, a nie do płuc, co jest o wiele mniej szkodliwe. Jedz pokarmy bogate w witaminy A, C i E oraz selen, cynk, mangan, miedź, beta-karoten i flawonoidy. To związki, które pomagają organizmowi neutralizować nadmiar wolnych rodników powstających m.in. wskutek oddychania zanieczyszczonym powietrzem.
Suplementacja witaminy C i witaminy E poprawia parametry związane z astmą u dzieci, które były narażone na działanie pyłu PM10. Witamina C zapobiega również uszkodzeniom DNA wynikającym z ekspozycji na pyły zawieszone. Źródłem witaminy C są: dzika róża, rokitnik, czarna porzeczka, natka pietruszki, czerwona papryka i brukselka, a witaminy E - nasiona słonecznika, pestki dyni, orzechy laskowe i migdały.
Kwasy omega-3 zmniejszają efekty działania zanieczyszczonego powietrza na organizm, zwłaszcza na układ krwionośny. Znajdują się, oprócz oleju rybnego, w orzechach, migdałach, maśle, oleju rzepakowym, nasionach lnu i pestkach dyni.
Korzystnie działa również spożywanie witaminy B6. Jej źródłem są: kasza gryczana, kurczak, indyk, papryka czerwona i ziemniaki, natomiast witamina B12 znajduje się w: mięsie, rybach, mleku, jajkach, wędlinach, serach.
- Maski antysmogowe
Jeśli masz skłonność infekcji dróg oddechowych, warto rozważyć zakup maseczki przeciwsmogowej. Nie nadają się do tego maseczki chirurgiczne oraz takie używane przy robotach budowlanych - nie chronią przed smogiem. Prawidłowa maseczka powinna dobrze przylegać do twarzy, mieć przynajmniej dwa paski, profilowanie obejmujące podbródek i uszczelniające maseczkę na nosie. Do wygodnego noszenia potrzebne są też zawory ułatwiające wydychanie powietrza.
Dobrze jest przejrzeć specyfikację na stronie producenta i sprawdzić, czy maska choć częściowo chroni przed zanieczyszczeniami PM10 i PM2,5. Koszt takiej maseczki to zwykle 10-25 zł, ale powinniśmy ją często wymieniać. Są też maski bardziej zaawansowane - wychwytują one częściowo pył o rozmiarze 2,5 μm, a także – według producenta – drobniejszy. Koszt takiej maski to 120-250 zł, wymieniany co około 6 tygodni filtr kosztuje 30-60 zł.
Życie w smogu - abecadło rozsądnego człowieka
źródło: wyborcza.pl, mp.pl, dziecisawazne.pl, crazynauka.pl, poradnikzdrowie.pl
ja
© Artykuł jest chroniony prawem autorskim. Wykorzystanie tylko pod warunkiem podania linkującego źródła.
Komentarze