Dysleksja rozwojowa to problemy z uczeniem się czytania, pisania lub liczenia, które występują u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Uczniowie z dysleksją mają kłopoty w szkole, choć równocześnie bywają bardzo inteligentni.
Przyczyny dysleksji
Dysleksja nie jest chorobą. Mówimy o niej wtedy, gdy dziecko jest prawidłowo rozwinięte intelektualnie, ma zapewnione właściwe warunki socjalno-kulturowe, jest uczone zgodnie z przyjętymi metodami, a mimo to nie opanowuje niektórych sprawności w zakresie czytania, pisania lub liczenia. Trudności te wynikają z pewnych zakłóceń w rozwoju u dziecka czynności mowy, spostrzegania, pamięci (słuchowej i wzrokowej), ruchu czy koncentracji.
Przyczyny dysleksji nie zostały do tej pory dokładnie poznane. Dysleksję rozwojową występującą u dzieci po raz pierwszy opisał w XIX wieku angielski lekarz - okulista W. Pringle Morgan, który studiował przypadek 14-latka, który świetnie liczył, a nie potrafił nauczyć się czytać.
Wśród przyczyn wskazuje się na dziedziczność, zmiany anatomiczne i zaburzenia fizjologiczne układu nerwowego, np. mikrouszkodzenia tych części kory mózgowej, które są odpowiedzialne za rozpoznawanie słyszanych głosek, widzianych liter, łączenia ich w wyrazy. Inne przyczyny to zaburzenia procesu lateralizacji, czyli dominacja jednej półkuli mózgowej nad drugą, albo podłoże psychiczne. Często dzieci dyslektyczne są nadmiernie pobudliwe lub też zablokowane emocjonalnie, wskutek czego dochodzi u nich do dezintegracji sfery emocjonalnej i ruchowej.
Rodzaje dysleksji rozwojowej
Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:
• dysleksja - trudności w czytaniu (zaburzenia zarówno tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści);
• dysortografia - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni);
• dysgrafia - niski poziom graficzny pisma (brzydkie, koślawe litery, trudności z utrzymaniem się w linijce, litery w wyrazach nierówne);
• dyskalkulia - problemy w matematyce (niski poziom rozumowania operacyjnego, kłopoty z pojęciami abstrakcyjnymi, np. pojęciem liczby, wielkości, proporcji).
Jeśli natomiast weźmiemy pod uwagę typ zaburzenia, wyróżniamy trzy rodzaje dysleksji:
• dysleksja typu wzrokowego, gdzie występują przede wszystkim zaburzenia percepcji wzrokowej i pamięci wzrokowej;
• dysleksja typu słuchowego - zaburzenia percepcji słuchowej i pamięci słuchowej powiązane często z zaburzeniami językowymi;
• dysleksja integracyjna – występuje wtedy, gdy funkcje percepcyjne badane w izolacji są zgodne z wiekiem, ale zaburzany jest proces integrowania bodźców napływających do różnych zmysłów.
Według różnych badań kłopoty dyslektyczne ma od 10 do 15 proc. populacji. Szacuje się, że w Polsce cierpi na nią około 12 proc. uczniów, z czego chłopcy stanowią czterokrotnie większą grupę niż dziewczyny. U jednej osoby mogą występować wszystkie rodzaje dysleksji rozwojowej, jednak zdarza się to bardzo rzadko. Najczęściej dysleksja występuje wraz z dysortografią.
Często zdarza się, że osoby mające dysleksję nie są tego świadome. Z roku na rok kłopoty w szkole pogłębiają się, a do trudności w czytaniu i pisaniu dochodzą zaburzenia emocjonalne. Zaniedbanie środowiskowe oraz brak szybkiej interwencji tylko pogłębia problemy dziecka. Dlatego ważne jest odpowiednio szybkie zdiagnozowanie.
Dzieci z dysleksją nie rozumieją map.
Objawy dysleksji – jak rozpoznać?
Już w okresie przedszkolnym można zauważyć pewne objawy, które mogą wskazywać na wystąpienie u dzieci tzw. ryzyka dysleksji. Najpełniej widać je w pierwszych latach nauki. Są to:
1. W czytaniu:
• trudności z podziałem słowa na sylaby, złączeniem sylab w słowo;
• przekręcanie wyrazów;
• odczytywanie krótkich wyrazów od tyłu;
• pomijanie, dodawanie wyrazów;
• pomijanie lub ponowne odczytywanie linijek tekstu;
• gubienie miejsca, w którym się czyta;
• pomijanie interpunkcji;
• niewłaściwa intonacja czytanego tekstu;
• czytanie wolne, niepłynne, nierytmiczne;
• słabe rozumienie przeczytanego lub wysłuchanego tekstu;
• trudności z wyszukaniem najważniejszych myśli w tekście;
• problemy z zapamiętaniem informacji zawartych w przeczytanym lub wysłuchanym tekście.
2. W pisaniu:
• nieprawidłowy chwyt ołówka czy długopisu;
• wolne tempo pisania;
• brak wiązania liter ze sobą albo nieprawidłowe połączenia (za duże lub za małe);
• pomijanie znaków diakrytycznych (kropka, haczyk) nad i pod literami;
• deformowanie kształtu liter, cyfr;
• nieczytelne pismo;
• opuszczanie, dodawanie, przestawianie kolejności liter w wyrazie;
• mylenie, odwracanie liter, cyfr podobnie wyglądających (pismo zwierciadlane);
• zapisywanie wyrazów od prawej do lewej strony;
• niewłaściwy dobór liter do zapisu głosek podobnych fonetycznie (b-p-d-t-g-k);
• pisanie zgodne z wymową, a nie z ortografią;
• niewłaściwe stosowanie małych i dużych liter;
• dodawanie, pomijanie, przestawianie kolejności wyrazów w zdaniu;
• opuszczanie końcówek wyrazów;
• zapisywanie tych samych wyrazów w różny sposób w tej samej pracy;
• brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji;
• nieprawidłowe rozmieszczenie tekstu w przestrzeni, problem z zachowaniem linijki, marginesu.
Twoje dziecko nie pisze idealnie? Nie musi to od razu oznaczać dysleksji.
3. W rysowaniu:
• niska precyzja ruchów dłoni, palców, szybkie zmęczenie ręki;
• słaba koordynacja oka i ręki;
• rysunki uproszczone, schematyczne, pomijające detale;
• zakłócenia proporcji elementów umieszczonych w pracy plastycznej;
• niewłaściwe rozplanowanie, zaburzona kompozycja prac plastycznych;
• błędny kierunek podczas rysowania i odtwarzania figur, wzorów.
4. W motoryce:
• opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy;
• niska sprawność i koordynacja ruchowa;
• trudności w samoobsłudze, np. nieumiejętność zapinania guzików, sznurowania butów;
• ogólna niezgrabność;
• trudności z wykonaniem złożonych, sekwencyjnych czynności ruchowych – np. układów gimnastycznych, kroków tanecznych.
5. W pamięci:
• trudności w zapamiętywaniu wierszyków, piosenek, nazw, nazwisk, dat, terminologii, numerów telefonów, adresów, liczb, tabliczki mnożenia;
• problemy z zapamiętywaniem dłuższych, złożonych poleceń albo kilku następujących po sobie poleceń;
• trudności z przypominaniem sobie znanych słów;
• utrudnione zapamiętywanie nowych słów;
• gubienie wątku podczas pisania wypracowań.
6. W mowie:
• opóźnienie rozwoju mowy;
• mylenie podobnie brzmiących głosek, sylab, słów;
• przekręcanie, zmiana brzmienia trudnych, długich wyrazów;
• problemy z poprawną wymową nowo poznanych słów;
• błędy gramatyczne;
• ograniczony zasób słownictwa;
• trudności z budowaniem dłuższych, złożonych wypowiedzi;
• zaburzone rozumienie mowy w hałasie.
Jeżeli dziecko rysuje raz lewą, raz prawą ręką - powinno cię to zaniepokoić.
7. Inne objawy dysleksji:
• nieprawidłowa orientacja w czasie, trudności w określaniu stosunków chronologicznych, np. wczoraj-jutro, problemy w zakresie gospodarowania czasem;
• zaburzenia orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, trudności z określaniem stosunków przestrzennych (nad-pod, wewnątrz-zewnątrz), mylenie kierunków;
• nadwrażliwość na bodźce słuchowe, męczliwość w głośnym środowisku;
• nieprawidłowości we wzrokowym wyróżnianiu elementów z całości, syntetyzowaniu elementów w całość;
• utrudnione wzrokowe rozróżnianie podobnych kształtów;
• problemy z powtórzeniem usłyszanego rytmu, melodii;
• nieprawidłowe stosowanie zaimków;
• zaburzenia w posługiwaniu się liczbami, przeprowadzaniu operacji matematycznych (dyskalkulia);
• trudności podczas posługiwania się pieniędzmi;
• nieprawidłowe stosowanie i porównywanie miar (wielkości, długości, szerokości, wysokości, głębokości, ciężaru, objętości);
• trudności z opanowaniem sekwencyjnego porządku czynności wykonywanych podczas gier, zabaw zespołowych;
• problemy z zaplanowaniem kolejności czynności przy wykonywaniu złożonych działań (przygotowanie posiłku, sprzątanie mieszkania, realizacja projektu przedmiotowego).
Czy dysleksję można wyleczyć?
Dyslektykiem jest się na całe życie. Można poprzez odpowiednią terapię zminimalizować jej objawy. Terapia osób ze specjalnymi trudnościami w nauce polega na usprawnianiu zaburzonych funkcji (wzroku, słuchu i ruchu) i rozwijaniu tych, które działają bez zakłóceń, aby w ten sposób osiągnąć pożądane efekty.
Ważne jest, aby fachową terapię zacząć odpowiednio wcześnie, ponieważ dzieci wraz z wiekiem zaczną mieć coraz większe problemy z uczeniem się. Dyslektycy, mimo tego, że są inteligentni, często czują się gorsi od pozostałych i popadają w kompleksy. Jeśli rodzic lub nauczyciel zauważy niepokojące objawy, powinien jak najszybciej zgłosić dziecko do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Występowanie dysleksji musi potwierdzić diagnoza wielospecjalistyczna. Stosuje się badania laryngologiczne, logopedyczne, okulistyczne, pediatryczne oraz psychologiczne. Dopiero na tej podstawie wystawiana jest opinia, która ma wskazać rodzaj terapii pedagogicznej oraz jest wskazówką do oceniania w szkole.
Dzięki takiemu zaświadczeniu o dysleksji dziecko nie będzie oceniane np. za liczbę błędów ortograficznych, a w trakcie lekcji będzie miało więcej czasu na przepisanie informacji z tablicy do zeszytu. Również podczas sprawdzianów czy egzaminów, będzie miało więcej czasu na rozwiązanie zadań.
Ważne jest pozytywne motywowania ucznia, by nie zniechęcił się do terapii.
Jak pomóc dziecku z dysleksją?
Dzieciom o stosunkowo niewielkich trudnościach w nauce wystarcza pomoc nauczyciela szkolnego i/lub rodzica w postaci dodatkowych ćwiczeń w szkole i w domu. Dzieci, które wymagają indywidualnej i bardziej pogłębionej pomocy, uczęszczają na zajęcia w poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Ćwiczenia muszą być tak dobrane, żeby skupiały uwagę dziecka i były dla niego atrakcyjne. Najczęściej polegają na łączeniu nauki z zabawą (gry, łamigłówki, rebusy, układanki).
Przykładowe ćwiczenia na dysleksję to:
• dziecko musi złożyć obrazek, który był uprzednio pocięty na kawałki;
• dziecko musi dobierać rymy do wyrazów oraz rozkładać je na głoski;
• dziecko musi dotknąć prawym łokciem do lewego kolana i lewym do prawego.
Innym rodzajem terapii są oddziaływania psychoterapeutyczne (wspomaganie dziecka w zrozumieniu problemu dysleksji, motywowanie go do pracy nad przezwyciężaniem zaburzeń, eliminowanie stresu wynikającego z doświadczanych trudności, zapobieganie wtórnym zaburzeniom emocji i motywacji, takim jak lęk szkolny, zniechęcenie do nauki, obniżenie samooceny).
Najlepsze efekty osiąga się, gdy, oprócz specjalisty, w terapię zaangażowani są także rodzice i nauczyciel, którzy wspierają ucznia na każdym kroku.
Źródło: dysleksja.pl, psychologia.edu.pl, pedagogika-specjalna.edu.pl, ptd.edu.pl
ja
.
