Przekora rodzi konflikt, konflikt mobilizuje i wyzwala dynamizm, dynamizm jest warunkiem i dźwignią postępu. Tak więc przekora jest psychologicznym impulsem postępu, atmosfera kłótni jest atmosferą rozwoju, podczas gdy bierna zgodliwość jest atmosferą zastoju i marazmu. Jednostki posuwające świat naprzód zaczynały często od kłótni z otoczeniem. Stefan Kisielewski
Jedną z bardziej fascynujących cech mojego mistrza Stefana Kisielewskiego jest jego przekora. Doskonałą jej próbką jest rozdział Przysłowia są mądrością narodów w zbiorze aforyzmów Rzeczy najmniejsze autorstwa Kisiela. Tytuł rozdziału jest mocno ironiczny biorąc pod uwagę fakt, że powszechnie znane kolektywne „mądrości’ zostały przez Kisiela odwrócone i ośmieszone w bardzo inteligentny sposób. Oto kilka przykładów:
Rób zawsze drugiemu, co tobie niemiło, aby wypróbować, jak się na to reaguje, jak duże są przy tym straty i jak można samemu tego uniknąć.
Gdzie dwóch się bije, tam trzeci obrywa, zwłaszcza jeśli dostanie się między nich i zostanie pokopany lub zgoła stratowany.
Gdzie kucharek sześć, tam jest dużo jedzenia, ale cóż z tego, kiedy personel za dużo kosztuje.
Kto pod kim dołki kopie, musi bardzo uważać, bo to robota odpowiedzialna i trudna, ale opłaca się.
Do trzech razy sztuka często się nie udaje – chcąc sztuki dokonać, trzeba niejednokrotnie próbować i do stu razy.
Mądry głupiemu nigdy nie ustępuje, jeśli to robi, daje dowód, że wcale nie jest mądry, że mądrość jego była tylko pozorna.
Śmiej się dziadku z cudzego upadku, bo jak sam upadniesz, nie będziesz miał zupełnie ochoty do śmiechu.
Przysłowia są mądrością narodów, które inne mądrości nie mają.
Przekorę jako postawę intelektualną przejął Stefan Kisielewski od przedwojennego pisarza Karola Irzykowskiego - autora koncepcji „klerka heroicznego”. Idea klerka sprowadza się do wyznaczenia specjalnej roli intelektualistom i polega na obronie niezależności rozumu osiągniętej poprzez dystansowanie się od bieżących spraw politycznych, społecznych czy światopoglądowych. Klerkizm łączy się z nieustannym krytycyzmem wobec tych dziedzin, a także wobec głoszonych przez siebie poglądów, którego podstawą jest służba ponadczasowym wartościom, dążenie do odkrycia prawdy. Jak pisał Kisiel: „Przyjęcie tego rodzaju postawy wymaga od krytyka nieustannej czujności wobec innych, ale także i wobec samego siebie, wymaga autoprzekory i autorewizji, wymaga też wyrzeczeń, dokonywanych przez klerka heroicznego, dla którego wszelkie poglądy i postawy są tylko hipotezami roboczymi, pomocniczymi elementami w metodzie wykazywania prawdy i jej zmienności.”
Ta sama postawa intelektualna, jak widać mocno zaraźliwa, przeszła też na Herberta, który w jedym z wywiadów stwierdza: „Płynie się zawsze do źródeł pod prąd, z prądem płyną śmiecie. I czy się dopłynie, czy nie dopłynie , kształci to, wyrabia mięśnie. (…) On właśnie [Kisielewski] uczył mnie miedzy innymi czegoś takiego, co miał Irzykowski: zasady, że w gromadzie ludzi, którym proponuje się do zjedzenia zupę pomidorową, ktoś musi powiedzieć: A ja nie będę jadł zupy pomidorowej, jeśli nawet lubi tę zupę. To jest zasada nie tylko przekory, to jest zasada demokratyczna.”
W świecie postępującej "senności umysłu", wszechogarniającej papki medialnej i unifikacji myślenia szczególnie warto kontynuować szlachetną tradycję klerkizmu. Prowokować, negować, nie poddawać się utartym opiniom, presji większości i autorytetów. Wśród ateistów być gorliwym katolikiem, wśród katolików niedowiarkiem, a politycznie poprawnych doprowadzać do zawału serca swoimi herezjami.
