Obrazki Morskie Elgara

 

Kolejny kompozytor angielski na moim blogu. To tak trochę z poczucia winy gdyż przez lata traktowałem kompozytorów z Wysp Brytyjskich z lekceważeniem i przeświadczeniem, że tamtejszy klimat i jedzenie nie służą wyrastania artystów muzyków.

Takie przeświadczenie było oczywiście nieuzasadnione.

 

(To tak samo prawdziwe jak przesąd w USA w czasie II Wojny Światowej, że Murzyni widzą lepiej w nocy i dlatego stawiano ich na okrętach wojennych po zapadnięciu zmroku by wypatrywali japońskich niszczycieli. Albo drugi amerykański podobny frazes, również w tamtym czasie, że Japończycy nie mają żadnych zdolności technicznych, w związku z czym nikt nie bał się japońskiej armii i floty w 1940 roku.)

 

Nie znaczy to, że stałem się wielbicielem muzyki angielskiej, bo tak naprawdę to cenię tylko Purcella. W każdym razie innych angielskich kompozytorów już nie lekceważę, a nawet niektórych lubię.

Lubię np. Edwarda Elgara.

 

Edward Elgar  (1857 –1934) urodził się w małej wiosce niedaleko Worcester. Jego ojciec był skrzypkiem i organistą. Wszystkim dzieciom a miał ich siedmioro zapewnił muzyczne wykształcenie. Edward stał się dobrym skrzypkiem i pianistą.

Przygotowując się do kompozycji studiował wszystkich najważniejszych muzyków europejskich. Największe wrażenie wywarły na nim teoretyczne koncepcje Schumanna.

 

Edward Elgar

 

Elgar napisał wiele utworów, które stały się w Anglii bardzo popularne. Wśród tych najbardziej znanych znajdują się „Enigma Variations’, „Pomp and Circumstance Marches”, koncerty na skrzypce i wiolonczelę oraz dwie symfonie.

 

Chciałbym jednak przedstawić mniej znaną kompozycję za to powiązaną nieco z poprzednimi wpisami poezją. Chodzi o

Sea Pictures czyli Obrazki Morskie.

 

Jest to zbiór pięciu pieśni napisanych do wierszy pięciu różnych poetów. Są to:

I. "Sea Slumber Song"  do wiersza  Rodena Noela

II. "In Haven (Capri)"  do wiersza Caroline Alice Elgar,  żony kompozytora

III. "Sabbath Morning at Sea"  do wiersza Elizabeth Barrett Browning

IV. "Where Corals Lie"  do wiersza Richarda Garnetta

V. "The Swimmer"  do wiersza Adama Lindsay Gordona.

 

Pieśni powstały latem 1899 roku w Great Storridge, drugim domu Elgara nad morzem, który posiadał przez kilka lat. Drugą z nich rozpoczął dwa lata wcześniej, lecz została dokończona i przepracowana w 1899 roku tak, że w zasadzie cały cykl powstał razem.

 

Oryginalnie utwór przeznaczony był na sopran i fortepian. Został jednak przetransponowany do niższych rejestrów przy orkiestracji. Głównym powodem była Clara Butt, która śpiewała kontraltem. Dlaczego akurat Sea Pictures   zostały ostatecznie przeznaczone dla tej akurat śpiewaczki nie wiem. Nigdzie nie znalazłem uzasadnienia.

 

Dame Clara Ellen Butt   (1872 –1936) była niesłychanie sławną śpiewaczką o wyśmienitym głosie i wg świadectw żyjących doskonałej technice śpiewania.

Jej profesjonalny debiut odbył się w Royal Albert Hall w Londynie, w 1892 roku. Śpiewała w kantacie „Złota Legenda”, autorstwa sir Artura Sullivana. Parę dni później wystąpiła w operze Glucka „Orfeusz i Eurydyka”. Entuzjastyczną dla niej recenzję w The World napisał Bernard Shaw.

 

Clara Butt

 

 

Clara Butt szybko stała się ulubienicą angielskiej publiczności. Ponieważ nie stało dla niej repertuaru operowego (kompozytorzy rzadko obsadzali w dużych rolach kontralty) stała się artystką recitalową i koncertową. Miała tak niski głos, że wielu ludzi słuchając jej nagrań było przekonanych, że to głos męski.

 

O jej głosie krążyło wiele anegdot. Thomas Beecham, znany dyrygent, powiedział kiedyś, że przy dobrej pogodzie śpiew Clary Butt słychać po drugiej stronie Kanału Angielskiego (La Manche).

 

Cykl pięciu pieśni łączy nie tylko wspólna morska tematyka. Linia wokalna z pierwszej pieśni jest wykorzystana, w różnych stopniu, w czterech pozostałych. Można to usłyszeć dosyć wyraźnie.

 

1. Sea Slumber Song – Matka Morze utula do snu kapryszące dziecko. Akompaniament odpowiednio lśni, elegancko kołysząc frazy w drugiej i ostatniej zwrotce. W końcówce słychać pulsujące fale, bardzo sugestywnie.

2. In Haven  – przy łagodnym, lekkim akompaniamencie głos śpiewa o transcedentalnej miłości ponad ślepymi siłami żywiołu. Ten drobny wiersz żony Elgara to przesłanie: „razem możemy stanąć przeciw wszystkim”.

3. Sabbath Morning at Sea  – w środku cyklu stajemy przed Wielką Tajemnicą. Na pokładzie samotnego statku głos ulegle rozważa najpierw kontrast między czystym, spokojnym niebem a wzburzoną powierzchnią, następnie zaś Boga, który stworzył i Morze i Człowieka. Elgar dostarcza odpowiedniego uroczystego wtóru z posępnym stąpaniem i ambitnymi aspiracjami.

4. Where Corals Lie – śpiewaczka jest uwiedziona przez śmiertelną miłość, przez wszechobecny wab (urok) Morza. (Ląd Gdzie Korale Leżą jest oczywiście pod wodą). Orkiestra odzwierciedla pomruki niezadowolenia Morza.

5. The Swimmer  – nęcący obraz okiełznania dzikiego morza przez ludzi jest konfrontowany z pamięcią kiedy morze było przyjaznym kompanem. Wydaje się, że Człowiek zgubił Boską Miłość i reaguje ryzykanckim wyzwaniem. Tutaj Elgar uwalnia orkiestrę ze smyczy bijąc nawet w tam-tam (bardzo rzadki u Elgara) w kulminacyjnym finalnym momencie.

 

Premiera odbyła się 5 października 1899 roku. Śpiewała Clara Butt, dyrygował sam Edward Elgar. Clara Butt była ubrana w strój syreny.

Dwa dni później Butt zaśpiewała w Londynie, Elgar akompaniował tylko na fortepianie.

 

W 1900 roku cykl Sea Picture został opublikowany. Zapłata dla Elgara wynosiła 50 funtów + mały udział w sprzedaży. (Dzisiaj każdy co lepszy kompozytor czy wykonawca wyśmiałby taki kontrakt – do czego to doszliśmy ?).

 

Pierwsze nagranie odbyło się w 1922 roku. Śpiewała kontraltem Leila Megane. Orkiestrą dyrygował kompozytor.

Nagrań cyklu jest bardzo dużo. Dla śpiewaczek operowych dysponujących altem czy kontraltem jest to nie lada gratka. Ciekawostką jest, że nagrań dokonują i mężczyźni (barytony), chociaż rzadko.

 

W music boxie dwa nagrania: Janet Baker i Linda Finnie.

 

Sea Picture

 

 

Sea Slumber Song

Sea-birds are asleep,
The world forgets to weep,
Sea murmurs her soft slumber-song
On the shadowy sand
Of this elfin land;

"I, the Mother mild,
Hush thee, O my child,
Forget the voices wild!
Hush thee, O my child,
Hush thee

Isles in elfin light
Dream, the rocks and caves,
Lull’d by whispering waves,
Veil their marbles
Veil their marbles bright,
Foam glimmers faintly white
Upon the shelly sand
Of this elfin land;

Sea-sound, like violins,
To slumber woos and wins,
I murmur my soft slumber-song,
My slumber-song,
Leave woes, and wails, and sins,

Ocean’s shadowy might
Breathes good-night,
Good-night…
Leave woes, and wails, and sins,
Good-night… Good-night…
Good-night…
Good-night…
Good-night… Good-night…"

 

 

Sea Picture

 

 

In Have (Capri)

 

Closely let me hold thy hand,

Storms are sweeping sea and land;

Love alone will stand.

 

Closely cling, for waves beat fast,

Foam-flakes cloud the hurrying blast;

Love alone will last.

 

Kiss my lips, and softly say:

"Joy, sea-swept, may fade to-day;

Love alone will stay."

 

Sea Picture

 

 

Sabbath Morning at Sea

 

The ship went on with solemn face;
   To meet the darkness on the deep,
      The solemn ship went onward.
I bowed down weary in the place;
   For parting tears and present sleep
      Had weighed mine eyelids downward.

The new sight, the new wondrous sight!
   The waters around me, turbulent,
      The skies, impassive o'er me,
Calm in a moonless, sunless light,
   As glorified by even the intent
      Of holding the day glory!

Love me, sweet friends, this Sabbath day.
   The sea sings round me while ye roll
      Afar the hymn, unaltered,
And kneel, where once I knelt to pray,
   And bless me deeper in your soul
      Because your voice has faltered.

And though this sabbath comes to me
   Without the stolèd minister,
      And chanting congregation,
God's Spirit shall give comfort. He
   Who brooded soft on waters drear,
      Creator on creation.

He shall assist me to look higher,
He shall assist me to look higher,
   Where keep the saints, with harp and song,
      An endless endless sabbath morning,
      An endless sabbath morning,
And, on that sea commixed with fire,
And that sea commixed with fire,
   Oft drop their eyelids raised too long
      To the full Godhead's burning.
      The full Godhead's burning.

 

Sea Picture

 

 

Where Corals Lie

 

The deeps have music soft and low
—When winds awake the airy spry,
It lures me, lures me on to go
—And see the land where corals lie.
—The land, the land, where corals lie.

By mount and steed, by lawn and rill,
—When night is deep, and moon is high,
That music seeks and finds me still,
—And tells me where the corals lie.
—And tells me where the corals lie.

Yes, press my eyelids close, 'tis well,
Yes, press my eyelids close, 'tis well,
—But far the rapid fancies fly
The rolling worlds of wave and shell,
—And all the lands where corals lie.

Thy lips are like a sunset glow,
—Thy smile is like a morning sky,
Yet leave me, leave me, let me go
—And see the land where corals lie.
—The land, the land, where corals lie.

 

 

 

The Swimmer

 

With short, sharp, violent lights made vivid,

   To southward far as the sight can roam ;

Only the swirl of the surges livid,

   The seas that climb and the surfs that comb.

Only the crag and the cliff to nor'ward,

[And] the rocks receding, and reefs flung forward,

[And] waifs wrecked seaward and wasted shoreward

   On shallows sheeted with flaming foam.

 

A grim, grey coast and a seaboard ghastly,

   And shores trod seldom by feet of men -–

Where the battered hull and the broken mast lie,

   They have lain embedded these long years ten.

Love! Love! when we wander'd here together,

Hand in hand! Hand in hand through the sparkling weather,

From the heights and hollows of fern and heather,

   God surely loved us a little then.

 

The skies were fairer and shores were firmer --

   The blue sea over the bright sand rolled ;

Babble and prattle, and ripple and murmur,

   Sheen of silver and glamour of gold --

   Sheen of silver and glamour of gold -

[And the sunset bath'd in the gulf to lend her

A garland of pinks and of purples tender,

A tinge of the sun-god's rosy splendour,

   A tithe of his glories manifold.]

 

[Man's works are graven, cunning, and skilful

   On earth, where his tabernacles are ;

But the sea is wanton, the sea is wilful,

   And who shall mend her and who shall mar ?

Shall we carve success or record disaster

On the bosom of her heaving alabaster ?

Will her purple pulse beat fainter or faster

   For fallen sparrow or fallen star ?]

 

[I would that with sleepy, soft embraces

   The sea would fold me -- would find me rest,

In luminous shades of her secret places,

   In depths where her marvels are manifest ;

So the earth beneath her should not discover

My hidden couch -- nor the heaven above her --

As a strong love shielding a weary lover,

   I would have her shield me with shining breast.]

 

[When light in the realms of space lay hidden,

   When life was yet in the womb of time,

Ere flesh was fettered to fruits forbidden,

   And souls were wedded to care and crime,

Was the course foreshaped for the future spirit --

A burden of folly, a void of merit --

That would fain the wisdom of stars inherit,

   And cannot fathom the seas sublime ?]

 

[Under the sea or the soil (what matter ?

   The sea and the soil are under the sun),

As in the former days in the latter

   The sleeping or waking is known of none.

Surely the sleeper shall not awaken

To griefs forgotten or joys forsaken,

For the price of all things given and taken,

   The sum of all things done and undone.]

 

[Shall we count offences or coin excuses,

   Or weigh with scales the soul of a man,

Whom a strong hand binds and a sure hand looses,

   Whose light is a spark and his life a span ?

The seed he sowed or the soil he cumbered,

The time he served or the space he slumbered ;

Will it profit a man when his days are numbered,

   Or his deeds since the days of his life began ?]

 

[One, glad because of the light, saith, 'Shall not

   The righteous Judge of all the earth do right,

For behold the sparrows on the house-tops fall not

   Save as seemeth to Him good in His sight ?'

And this man's joy shall have no abiding

Through lights departing and lives dividing,

He is soon as one in the darkness hiding,

   One loving darkness rather than light.]

 

[A little season of love and laughter,

   Of light and life, and pleasure and pain,

And a horror of outer darkness after,

   And dust returneth to dust again.

Then the lesser life shall be as the greater,

And the lover of life shall join the hater,

And the one thing cometh sooner or later,

   And no one knoweth the loss or gain.]

 

[Love of my life ! we had lights in season --

   Hard to part from, harder to keep --

We had strength to labour and souls to reason,

   And seed to scatter and fruits to reap.

Though time estranges and fate disperses,

We have had our loves and our loving-mercies ;

Though the gifts of the light in the end are curses,

   Yet bides the gift of the darkness -- sleep !]

 

See ! girt with tempest and winged with thunder,

   And clad with lightning and shod with sleet,

The strong winds treading the swift waves sunder

   The flying rollers with frothy feet.

One gleam like a bloodshot sword-blade swims on

The skyline, staining the green gulf crimson,

A death stroke fiercely dealt by a dim sun,

   That strikes through his stormy winding-sheet.

 

Oh ! brave white horses ! you gather and gallop,

   The storm sprite loosens the gusty reins ;

Oh! brave white horses! you gather and gallop,

   The storm sprite loosens the gusty reins ;

Now the stoutest ship were the frailest shallop

   In your hollow backs, on your high arched manes.

I would ride as never [a] man has ridden

In your sleepy, swirling surges hidden,

I would ride as never man has ridden

To gulfs foreshadowed through straits forbidden,

   Where no light wearies and no love wanes,

   No love, where no love, no love wanes.