Prognozowanie jest szczególnie trudne, gdy dotyczy przyszłości – zwykł mawiać Woody Allen. Tegoroczni nobliści z ekonomii powiedzieliby – prognozowanie jest szczególnie trudne, gdy dotyczy JEDYNIE NAJBLIŻSZEJ przyszłości.
Nagrodę Banku Szwecji im. A. Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych otrzymali w tym roku Eugene Fama, Hans Peter Larsen i Robert Shiller. Decyzja Komitetu Noblowskiego wyraźnie nawiązuje do werdyktu sprzed 13 lat, kiedy to Markowitz, Sharpe i Miller zostali nagrodzeni za odkrycia w dziedzinie ekonomii finansowej. Zainteresowania tegorocznych laureatów sprowadzają się do problemu prognozowania cen akcji, obligacji, innych instrumentów finansowych oraz szerokiej gamy aktywów, np. nieruchomości. Ich wkład w rozwój ekonomii nie sprowadza się jedynie do rozważań teoretycznych, ale obejmuje szereg metod i narzędzi stosowanych dziś na rynku finansowym. O znaczeniu kształtowania się cen aktywów nie trzeba bodaj nikogo przekonywać. Inwestorzy indywidualni na ich podstawie podejmują decyzje co do wyboru instrumentów finansowych, a przedsiębiorcy wykorzystują je do planowania swojej działalności. Błędne interpretacje cen na rynku finansowym mogą prowadzić do kryzysów finansowych mających poważne, negatywne konsekwencje dla sfery realnej gospodarki.
Dlaczego nie sposób przewidzieć zmian cen aktywów w bardzo krótkim okresie (dni, tygodnie)? Jeśli przyjmiemy założenie, że zmiany cen uwzględniają natychmiast wszelkie ważne i dostępne informacje, to błędy prognoz mają charakter błądzenia losowego. Oznacza to, że nigdy nie będziemy mieć pewności, czy uwzględniając wszelkie informacje prognoza będzie trafna, czy z powodów losowych okaże się „pudłem”.
Prace tegorocznych laureatów dowodzą, że nie można zarobić na ogłoszeniu ważnych informacji, np. o wypłacie dywidendy. W okresie kilkunastu dni przed publikacją cena waloru zmienia się w sposób losowy. W chwili ogłoszenia informacji cena skokowo wzrasta lub spada, po czym w kolejnych dniach cena powraca do wahań sprzed publikacji, ale na nowym (niższym lub wyższym) poziomie. Nie sposób przewidzieć zatem samego faktu „wytrącenia” ceny akcji z poziomu sprzed publikacji informacji, skuteczna prognoza krótkoterminowa jest niemożliwa.
Hipotezę efektywnego rynku E. Fama zakwestionował R. Shiller, który stwierdził, że w długim okresie zmienność cen akcji jest znacznie większa od zmienności dywidend. Przeczy to stwierdzeniu, że cena akcji zawiera w sobie wszelkie dostępne informacje, a inwestorzy kierują się w swoich działaniach racjonalnym rachunkiem ekonomicznym. Tym samym możliwe jest oszacowanie relatywnie wąskiego przedziału wahań kursów w perspektywie kilku lat. Przydatnym wskaźnikiem okazuje się być relacja ceny rynkowej do wartości dywidendy. Jeśli płacę dużo za niewielki dochód, pozbywam się akcji, przyczyniając się do presji na spadek jej wartości w przyszłości. W odwrotnej sytuacji jeśli płacę niewiele za wysoki dochód, mam dodatkową motywację do nabycia większej liczby akcji, by otrzymać większą część z zysku przedsiębiorstwa. Ta prosta metoda pozwala prognozować ceny akcji w długim terminie: „tanie papiery będą drożeć, a drogie będą tanieć”.
A co jeśli inwestorzy nie kierują się racjonalnymi przesłankami i podążają za swoimi animal spirits? Tu wyraźnie widać nawiązanie do D. Kahnemana i aspektów psychologicznych na rynku finansowym. Istnieją inwestorzy kierujący się irracjonalnymi przesłankami, a skutkiem ich działalności jest zaburzone kształtowanie się cen aktywów znacznie zwiększające ich zmienność. Takie osoby mają skłonność do przywiązywania nieproporcjonalnie dużej wagi do opinii niepopartych żadnymi twardymi dowodami. Opinie te ze względu na swoją pozorną atrakcyjność stają się modą zachęcającą kolejnych inwestorów do podejmowania decyzji na podstawie błędnych przesłanek. To jedna z najpopularniejszych interpretacji występowania krachów na rynkach finansowych, w tym kryzysu z 2008 r.
Przy wykorzystaniu materiału prosimy o wskazanie jako źródła Instytutu Kościuszki
