Zajrzałem do mojej ubiegłorocznej notki z tygodnia przed Wielkanocą. Miłe wrażenia turystyczno-kulinarne. Znakomity przepis kuzynki.edyty na zupę cebulową. Zamek w Gołuchowie.
Ale najbardziej utkwiła mi w pamięci "Pasja wg św. Mateusza", monumentalne dzieło Jana Sebastiana Bacha, które wtedy wysłuchałem w Kościele Garnizonowym w Kaliszu. Wykonawcami byli świetni soliści i chór Filharmonii Wroclawskiej (oraz chór "Con Brio" z Wrocławia) pod dyrekcją Andrzeja Kosendiaka.
Jest to dzieło wielkie w swej wymowie religijnej i artystycznej, a także długie (trwa ponad trzy godziny). Największe dzieło Bacha. Dramat Męki i Śmierci Chrystusa przedstawiony muzycznie w postaci niemal operowej, choć bez wyraźnej sceny. Wszyscy wykonawcy (soliści, chór i orkiestra) pozostają nieruchomi podczas wykonywania swych partii, a cały ciężar prowadzenia dramatu spada na śpiewany tekst i muzykę. Wybitna rola chóru. Cały tekst jest śpiewany w języku niemieckim, co dla polskiego słuchacza jest dość nużące. Dlatego w niektórych polskich kościołach stosuje się ekrany z polskim tłumaczeniem. Jednak wystarczy generalnie wiedzieć co jest śpiewane i po prostu poddać się mistrzowskiej muzyce Bacha. Początek można obejrzeć i wysłuchać w jutubie.
Istnieje ogromna liczba nagrań tej Pasji. Przedstawię kilka arii jako przykłady różnych wykonań. Trzeba jednak podkreślić, że aby właściwie odczuć piękno i duchowość tej muzyki, trzeba Pasję wysłuchać (a najlepiej i obejrzeć) w całości. Dopiero wtedy tworzy się właściwa atmosfera. Ogromny smutek, ból i groza - a także ogromny spokój.
Płyta CD firmy London - Decca zawiera tylko wybrane fragmenty Pasji. Świetne solistki: Kiri Te Kanawa (sopran) i Anne Sofie von Otter (alt, mezzo-sopran). Gra Chicago Symphony Orchestra, dyrygentem jest Georg Solti. Nagranie jest w pełni cyfrowe (technologia DDD). Słynną arię altową "Erbarme dich, mein Gott" śpiewa von Otter. Teksty przytaczam za polskim źródłem.
Erbarme dich
Mein Gott, um meiner Zähren willen;
Schaue hier,
Herz und Auge weint vor dir Bitterlich.
Erbarme dich,
Mein Gott, um meiner Zähren willen.
Zmiłuj się nade mną,
Mój Boże, przez wzgląd na me łzy;
Spójrz tutaj,
Serce i oczy gorzko płaczą.
Zmiłuj się nade mną,
Mój Boże, przez wzgląd na me łzy.
Wiele nagrań tej arii jest dostępne w tubie. Mistrzowskie wykonania, m.in. Julii Hamari, znakomitej śpiewaczki węgierskiej, a także Marilyn Horne, Marian Anderson, Euli Beal. Można słuchać długo, bardzo długo. To muzyka głęboko poruszająca.
Arię sopranową "Aus Liebe will mein Heiland sterben" na płycie London-Decca śpiewa sławna Kiri Te Kanawa. Śpiewa ją bardzo dobrze, profesjonalnie. Pamiętam jednak tę arię w znakomitym wykonaniu Violetty Wysockiej w Kaliszu, z fenomenalnie zestrojonymi muzykami prowadzonymi przez Andrzeja Kosendiaka. Takie przeżycie zdarza się rzadko. To polskie wykonanie było jeszcze lepsze, wręcz mistrzowskie. Jeśli ktoś czytający ten tekst ma kontakt z Filharmonią Wrocławską, to proszę przekazać Wykonawcom i Dyrygentowi wyrazy najwyższego podziwu i uznania. I oczywiście Gratulacje!
Aus Liebe will mein Heiland sterben,
Von einer Sünde weiß er nichts,
Daß da ewige Verderben
Und die Strafe des Gerichts
Nicht auf meiner Seele bliebe.
Aus Liebe...
Z miłości mój Zbawiciel chce umrzeć,
choć nie zna żadnego grzechu,
dlatego wieczna zagłada
i wyrok tego sądu
nie mogą zaciążyć na mej duszy.
Z miłości ...
**********************************
Trzypłytowy album z nagraniem Pasji został wydany przez firmę ARCHIV (DGG). Orkiestra "The English Baroque" grająca na instrumentach "z epoki", dyrygent John Eliot Gardiner. Nagranie w pełni cyfrowe (DDD), znakomici wykonawcy:
Słuchając tego albumu nie znajdowałem jednak nadmiernych powodów do entuzjazmu. Czasem nawet zżymałem się nieco. Aż posłuchałem arii "Sehet Jesus hat die Hand", która mnie zachwyciła. Przy akompaniamencie przepięknie granym na dwu obojach myśliwskich (da caccia) (czy raczej klasycznych rożkach angielskich?) śpiewa alt - tutaj męski kontratenor Michael Chance.
Sehet Jesus hat die Hand,
Uns zu fassen ausgespannt; Kommt!
Wohin?
In Jesu Armen.
Sucht Erlösung, nehmt Erbarmen, Suchet!
Wo?
In Jesu Armen. Lebet, sterbet, ruhet hier,
Ihr verlaßnen Küchlein ihr, Bleibet!
Wo?
In Jesu Armen.
Patrzcie, Jezus wyciągnął swoje ręce,
aby nas mocno objąć; Pójdźcie!
Dokąd?
W ramiona Jezusa.
Szukajcie zbawienia, przyjmijcie miłosierdzie. Szukajcie! Gdzie?
W ramionach Jezusa. Tutaj życie, umieranie, wytchnienie; Jesteście jak opuszczone kurczęta. Pozostańcie!
Gdzie?
W ramionach Jezusa.
Wyjątkowo pięknie grają te oboje - rożki w orkiestrze Gardinera (rożek angielski to altowa odmiana oboju). Można te klasyczne, łukowato wygięte instrumenty zobaczyć i posłuchać także w innym wykonaniu dostępnym w tubie. Śpiewa polska alcistka Bogna Bartosz, gra Amsterdam Baroque Orchestra, dyryguje Ton Koopman.
Tę samą arię można także odsłuchać w wykonaniu świetnej Christy Ludwig - alt (dyrygent Otto Klemperer). Wykonanie spowolnione, bardziej dostojne.
Jeszcze inne wykonanie prezentuje Julia Hamari. Tym razem stosowane są oboje (lub rożki angielskie) o współczesnej, prostej budowie.
**************************************
Trzypłytowy album firmy EMI skupia świetnych wykonawców. Śpiewa polska śpiewaczka Teresa Żylis-Gara (sopran), wymieniona wcześniej Julia Hamari (alt), Nicolai Gedda i Thep Altmeyer (tenorzy) oraz Herman Prey i Franz Crass (basy). Orkiestrą Consortium Musicum dyryguje stosunkowo mało znany Wolfgang Gönnenwein. Atrakcyjnie niska cena.
Nagranie zostało wykonane jeszcze (na szczęście) techniką analogową w 1968 roku w kościele Schwaigern w Niemczech. Po cyfrowym przetworzeniu ("digital remastering"), w 2007 roku został wydany album z trzema płytami CD (technologia ADD).
Wyśmienite nagranie, zarówno od strony artystycznej jak i technicznej. Świetna akustyka kościelna. Doskonała inżynieria i reżyseria dźwięku skutkują obszerną sceną stereo w odsłuchu domowym, z wyraźnym umiejscowieniem muzyków. Jakość dźwięku bez zarzutu. Uczta muzyczna. Klasyczne, dostojne, "bachowskie" tempa, bez udziwnień.
Występują co prawda pewne usterki techniczne: niektóre części słuchane osobno są zbyt wcześnie (o jedną, dwie sekundy) obcięte na końcu. Szczęśliwie te obcięcia są niesłyszalne przy łącznym odsłuchu kolejnych części z płyty.
Aria "So ist mein Jesus nun gefangen" (Tak więc mój Jezus został pojmany) stanowi mistrzowski popis sopranu i altu. Od czasu do czasu słychać okrzyki chóru "Laßt ihn! haltet! bindet nicht!" (Puśćcie Go! Zostawcie! Nie wiążcie Go!).
Warto posłuchać wzruszającej arii sopranowej "Aus Liebe will mein Heiland sterben" w wykonaniu Teresy Żylis-Gary i arii altowej "Können Tränen meiner Wangen nicht erlangen" (Jeśli łzy na moich policzkach nie mogą nic zdziałać), którą śpiewa Julia Hamari. Na koniec piękna aria basu (Hermann Prey) "Mache dich, mein Herze rein" (Oczyść się, moje serce).
********************************************************
Tradycyjnie tę wielką Pasję słucha się w Wielki Piątek, ale to arcydzieło jest ponadczasowe nie tylko w sensie nieprzemijających wartości.
