Religia to bardzo ważny i bardzo poważny temat. Jest to również często temat drażliwy, jeśli w dyskusji na temat religii wypowiadają się ludzie nietolerancyjni, o różnych poglądach.
Wielu ludzi myśli o religii w sposób sztywny, nierzadko wręcz fanatyczny, uważając swe poglądy za 'jedynie słuszne'. Z takim stanowiskiem często łączy się poczucie przynależności do grupy 'wybranej', uważanej za lepszą od innych (lub wręcz najlepszą). To z kolei skutkuje swego rodzaju pychą i skłonnością do górowania nad innymi ludźmi. W skrajnych przypadkach oznacza to nienawiść do innych, myślących inaczej, jako do 'zła'. Z historii dobrze znane są fakty szerzenia własnej religii czy "nawracania" (?) wśród ludzi o innych wierzeniach ("pogan") drogą gwałtu, przemocy i morderstw.
Brak tolerancji utrzymuje się do tej pory. Mimo pięknych słów o 'dialogu' największe religie pozostają okopane na stanowiskach 'oblężonej twierdzy', pozostają skrajnie konserwatywne i niereformowalne. Wyznawcy nierzadko fanatycznie walczą z 'przeciwnikami', także przy użyciu broni i terroru, jak ma to miejsce w wojującym islamie.
Co innego jest religia, a co innego wiara. Definicji religii jest wiele, ale wszystkie formułowane są tak, że w skład religii wchodzi wiara; innymi słowy, nie istnieje religia bez wiary. Religia oznacza również pewną organizację administracyjną (strukturę, Kościół) o określonych prawach i obowiązkach dla skupionych w niej wyznawców.
Od wieków wiadomo, że religia jest potrzebna plemionom społecznym (narodom) w celu integracji członków plemienia (narodu), w szczególności w sytuacji zagrożenia. Religijna organizacja administracyjna jest często związana z władzą polityczną i społeczną, z dążnością do bezwarunkowego podporządkowania sobie wyznawców. Dążność do władzy łączy się z dążnością do gromadzenia bogactw: majętności i pieniędzy. Widać to na przykładzie Kościoła Katolickiego, który zwłaszcza w ostatnim tysiącleciu skutecznie zabiegał o gromadzenie władzy i bogactw, nie cofając się nawet przed masowymi mordami (m.in. rzeź katarów, tortury i morderstwa członków zakonu templariuszy, "nawracanie" Indian i Azteków, terror czasów inkwizycji i 'palenia czarownic').
Religia pomaga w prowadzeniu wojen przez dane plemię lub naród, zwiększając szansę na sukces przez wprowadzenie elementów fanatyzmu. Ponieważ religia umacnia integrację obywateli wokół określonych opcji politycznych, instytucje religijne od wieków były i są zespolone ze strukturami politycznymi i instytucjami społecznymi. Oddzielenie Kościoła od Państwa, charakterystyczne dla nowoczesnych demokracji (np. w USA), w państwach europejskich napotyka na wiele przeszkód. Wynika to z tradycji i zdobytych już pozycji przez religię w życiu społeczno-politycznym.
Symbioza administracji kościelnej i państwowej jest na rękę obu stronom, ponieważ pozwala im na skuteczniejsze podporządkowanie sobie wyznawców/obywateli. W armiach kapelani zagrzewają do boju. Znane w historii wielkie wojny nierzadko były prowadzone z błogosławieństwem lub nawet z inicjatywy papieży i biskupów.
Czym jest wiara? Definicyjnie jest to przyjęcie istnienia czegoś bez żadnego dowodu, wiarygodnie potwierdzającego ten fakt. Wiara chrześcijańska jest definiowana jako całkowite zaufanie do Kościoła, jako łaska udzielona człowiekowi przez Boga oraz jako cnota teologiczna.
Czy istnieje wiara bez religii? To zależy od tego, jaką przyjmiemy definicję religii. Nie można sobie wyobrazić człowieka wierzącego, aby nie oddawał Bogu (niezależnie od rodzaju wiary) jakiejś formy kultu (praktyka religijna). Ogólnie biorąc, więź społeczna/religijna z innymi ludźmi, wyznającymi tę samą wiarę, nie musi, choć może być warunkiem. Można jednak wierzyć/praktykować bez pośrednictwa kapłanów. Można również wierzyć, ale nie wyznawać określonej, skodyfikowanej religii.
Potrzeba wiary w bóstwo (w jakiejkolwiek bądź postaci czy wyobrażeniu) jest cechą immanentną większości ludzi. Czczenie bóstw spotyka się w najbardziej odległych w czasie początkach ludzkiej cywilizacji, w epoce kamiennej, ponad dziesięć tysięcy lat temu. Jaka jest przyczyna takiej potrzeby i powstania wiary? Nie wiadomo. Podobnie nie wiadomo jak i kiedy powstał człowiek jako istota o rozbudowanej świadomości, potrafiąca rozumować abstrakcyjnie. Nie znamy początku ludzkości. Istnieją tylko hipotezy.
Wiara jest szczególnie potrzebna ludziom, którzy szukają nadzwyczajnej opieki i pomocy, zwłaszcza w sytuacjach ekstremalnych, lub gdy muszą podjąć ważne decyzje życiowe. Dla wielu ludzi wiara stanowi ogromne dobro, które zasługuje na szacunek i uznanie. Dlatego niedopuszczalne jest poniżanie osób wierzących przez "wojujących ateistów". I odwrotnie. Potrzebna jest wzajemne uznanie, tolerancja i empatia. Szacunek dla poglądów INNEGO, jeśli nie wiąże się z nimi krzywda ludzka.
Religia udziela wyznawcom łatwych wyjaśnień i odpowiedzi na wiele trudnych i fundamentalnych pytań o życiu. To oznacza swoisty komfort, pod warunkiem, że się w te "wyjaśnienia" i "odpowiedzi" wierzy ślepo i bezwarunkowo.
Praktyka religijna opiera się na określonych czynnościach/ceremoniach/obrządkach, z udziałem kapłanów lub bez nich. Przede wszystkim jest to modlitwa z pokorą, wyrażeniem czci, błaganiem o wybaczenie (własnych błędów/grzechów), oraz deklaracją pokuty i poprawy życia. Prośba o pomoc i opiekę. Są to również ceremonie/błogosławieństwa/sakramenty mające uświadomić wyznawcę o udzielonej łasce. Śpiewy, dzwonki, rytualne gesty i obrządki przed ołtarzem, dymienie kadzidłem, itp. Pierwsze takie praktyki religijne były stosowane już wiele tysiącleci przed naszą erą, czyli w czasach "pogańskich".
Szerokie upowszechnienie religii o charakterze "poddańczym" wynika z przymusu nauki, począwszy od lat niemowlęcych, gdy babcie uczą dwulatki odmawiać paciorek i tworzą/utrwalają im pogląd na całe życie, że Bozi trzeba się bać/kochać. Potem szkoła. W Polsce istnieje de facto obowiązek nauki religii katolickiej w szkole poblicznej. Oceny są podawane i wliczane do średniej na państwowym świadectwie szkolnym, co budzi zasadne zastrzeżenia.
W tej krótkiej nocie nie sposób nawet pobieżnie opisać problemów związanych z religią. Zwłaszcza początki religii są frapujące. Na ten temat napisano wiele książek, tworzących bogate biblioteki. Autorami są profesjonaliści z dziedziny religioznawstwa, antropologii, historii, psychologii. Aby choć trochę zapoznać się z tą problematyką można wejść na stronę Amazona, wybrać 'books' i wpisać słowa 'religion origin'. Uzyskujemy w ten sposób dostęp do dużej liczby aktualnie dostępnych książek anglojęzycznych. Najbardziej interesująca jest lektura KRYTYCZNYCH (o najmniejszej liczbie gwiazdek) komentarzy czytelników o tych książkach.
Czytamy wiele pytań. Did God create us, or did we create God? What if we generalized the question to read "do we invent or do we discover any kind of knowledge?"
Im dalej w las, tym więcej drzew.
