Czas jest tylko, konieczną, formą postrzegania rzeczywistości w której żyjemy jako ludzie. Mocniej: czas jest (koniecznym konstrukcji naszej percepcji) złudzeniem.
W tym sensie Kant miał rację.
Mało tego, potwierdza się istnienie dwóch porządków: teoretycznego (czystego) umysłu, który postrzega m.in. przez formę czasu i formę powiązań przyczynowo - skutkowych oraz praktycznego, porządku praktycznego umysłu.
Wartości, takie jak dobro i prawda nie znajdą (jak wiadomo niemal paradygmatycznie od Oświecenia - efekt utraty wiary w tzw. dobro metafizyczne czy też Boga) uzasadnienia w porządku teoretycznego (czystego) umysłu, lecz znajdują pełne uzasadnienie w porządku rozumu praktycznego, tam są niekwestionowalne.
Problem polega na tym, że wartości chce się uzasadnić obiektywnie, zapomniawszy, że
to właśnie czysty, teoretyczny, postrzegający i poznający rozum jest nieobiektywny (choćby dlatego, że podlega formom postrzegania, takim jak wspomiane - czas i przyczynowość), można nawet powiedzieć, że podlega maji, złudzeniom.
Tymczasem rozum praktyczny jest sam w sobie obiektywny, postrzega pewne wartości jako ważne, oraz ma zdolność kierowania człowiekiem, który chce urzeczywistnić te wartości.
Tak oto obiektywne okazuje się subiektywne, a subiektywne obowiązujące powszechnie (czy raczej: powszednio u ludzi o zdrowym sumieniu),
i humanistyczne par excellence (człowiek bywa nielogiczny i nieracjonalny, postępuje wbrew poznaniu teoretycznemu, ma świadomość wartości i anty-wartości).
Gdy metafizyka nie uzasadnia już wartości, można wprowadzić drugi porządek (co czyni np. aksjolog z Lublina Andrzej Niemczuk i co widzę jako wielkie osiągnięcie, którego nikt nie traktuje poważnie) poznania, które z początku wydaje się sam sobie zaprzeczać (praktyczny umysł ujmowany teoretycznie jawi się jako teretyczna praktyka albo praktyczna teoria, co wydaje się napotykać na trudności logiczne, ale tylko wtedy, gdy zapominamy, że logika poznania (czystego rozumu) nie obowiązuje w świecie praktycznego umysłu.
I jasne jest wtedy - że wartości nie obowiązuje w sensie logicznym, jak wiadomo. Obowiązują w sensie praktycznym. Ludzie kierują się wartościami, więc działają nielogiczne. Dążenie do dobra i sprawiedliwości pozbawione jest uzasadnienia (wynikania) logicznego, choćby niektórzy na siłę takie uzasadnienie znajdowali - tym właśnie będą zawsze narażać się piewcom realtywizmu, że relatywizm ma swoją rację i jest ona nieobalna bez odwołania do drugiego, mogącego być opisanym, porządku.
Nie metafizyka zatem a METAPRAKTYKA będzie zatem teorią i to intersubiektywną, dla praktyki i wartości.
Zrozumienie tego jest wielkim osiągnięciem człowieka, osiągnięciem natury teoretycznej, i jakże praktycznym.
