Jak pewnie większość czytelników wie, wczoraj Kościół Prawosławny obchodził uroczystość Zmartwychwstania Chrystusa. Główne obchody odbyły się – jak co roku – w Moskwie w Katedrze pod wezwaniem Chrystusa Zbawiciela. Notka przedstawia fascynujące dzieje tej Katedry i trochę osobistych refleksji.
Usłyszałem o tej Katedrze od mojego dobrego znajomego (powiedzmy, że przyjaciela) z Moskwy. Tenże znajomy – wielki entuzjasta historii – zwrócił uwagę, że były wielokrotne próby nawrócenia Rosji na katolicyzm. Podobno prawie się udało za Iwana Groźnego, ale w końcu Iwan odmówił. Cerkwia Moskiewska wpadła pod kontrolę państwa za Piotra Wielkiego i mimo wielokrotnych prób w przeszłości i obecnie nie udało jej się wyrwać spod kontroli. Obecny Patriarcha Kirył (Cyryl I) jest podobno bardzo popularny; znakomity mówca i kaznodzieja.
No, ale wracajmy do Katedry. Wybudowana została w dużej części ze zbiórek pieniędzy wśród ludności jako podziękowanie narodu po zwycięstwie nad Napoleonem; tym co niby miał dawać przykład jak zwyciężać mamy. Budowa zajęła ponad 40 lat. Katedrę postawiono niedaleko Kremla, w starej części Moskwy nad brzegiem rzeki Moskwa. Kampania Napoleona i zwycięstwo Rosjan miało miejsce w roku 1812, a Katedrę ukończono i poświęcono w 1883. Data wojny z Napoleonem jest dobrze znana melomanom bo Czajkowski na okazję konsekracji Katedry napisał uwerturę „Rok 1812”.
Katedra została zrównana z ziemią w 1931 roku na rozkaz Stalina, jako część planu walki z religią. Materiały budowlane z Katedry wykorzystano przy konstrukcji pięknych stacji moskiewskiego metra. Na miejscu Katedry miał zostać zbudowany Pałac Sowietów (Pałac Rad) w który miał być wkomponowany olbrzymi pomnik Lenina. Lenin miał mieć ręce wzniesione do nieba, a w jego głowie miała się mieścić sala na kilka tysięcy ludzi. Plany tej chorej budowy zachowały się do dnia dzisiejszego, ale budowa Pałacu zatrzymała się na wykopaniu dołu pod fundamenty. Przyczyna prozaiczna – brak pieniędzy. Po wojnie dół ten nieco przerobiono i otwarto największy na świecie basen. Mój wspomniany na początku notki znajomy, jego żona i pewnie prawie wszyscy moskwiczanie zażywali tam kąpieli. Atrakcja była szczególnie duża zimą bo basen był otwarty i ogrzewany.
Basen w miejscu Katedry funkcjonował do pieriestroiki. Yuri Lużkow, pierwszy po pieriestroice burmistrz Moskwy (postać barwna; m.in. entuzjasta tenisa i piłki nożnej) to wierzący i praktykujący ortodoks. Z jego inicjatywy zwołano wśród mieszkańców Moskwy kolejną zbiórkę pieniędzy na wybudowanie nowej/dawnej Katedry; w starym miejscu, tzn., zamiast basenu. Akcja była szalenie popularna, a mój znajomy dał odpowiednik 25 dolarów. Ktoś powie, że niewiele, ale mówimy o wydarzeniach sprzed 20 lat, kiedy 25 dolców to było dużo pieniędzy nie tylko w Rosji, ale też w Polsce. Była to na przykład cała miesięczna pensja mojego znajomego. Odbudowaną Katedrę poświęcono w 2000 roku. W tym samym roku kanonizowano tam Romanowów (ostatniego cara, jego żonę i wszystkie dzieci) jako męczenników Kościoła Prawosławnego. A w 2012 to właśnie tam Pussy Riot protestowały przeciwko poparciu jaki Kościół Prawosławny udzielił Putinowi. Na zakończenie tej notki klip z tej instalacji – moim zdaniem – jednoznacznie obelżywej, obrażającej i uwłaczającej świętemu miejscu. Na pewno jednak nie zasługującej na 2 lata więzienia bo tyle wykonawczynie z Pussy Riot dostały za ten występ. Zamieszczam ten klip (nielegalny w Rosji) także dlatego bo pokazuje on wspaniałe wnętrze Katedry.
Tak więc Katedra ponownie stoi i głosi chwałę Chrystusa Zbawiciela tak jak to robiła za carskiej Rosji. Równocześnie nadal jest włączona w skomplikowane relacje między wiarą, Cerkwią i władzą państwową. Budzi uwielbienie jednych, ale też sprzeciw innych. Jest świadectwem wiary, której nie udało się zlikwidować w samym centrum światowego komunizmu i ogromnej ofiarności tak przecież wymęczonego społeczeństwa. Pisząc tą notkę mam też nadzieję, że niezwykłe dzieje tej Katedry pozwolą nam nieco inaczej i z większą sympatią spojrzeć na naszych prawosławnych braci.
