Ostatnie badania CBOS na zlecenie Kancelarii Prezydenta RP ukazały jak bardzo Polacy chcą uczestniczyć w funkcjonowaniu swojej społeczności lokalnej i angażować się w jej sprawy. Postulują również o zmiany w prawie, które pozwolą zwiększyć ich udział w samorządzie.
Wyniki badań są zaskakująco optymistyczne, ale po kolei:
Po pierwsze, ponad połowa badanych (54%) uważa, że nie ma wpływu na podejmowane sprawy w swoim mieście czy gminie.
Po drugie, aż 84% ludzi, którzy mają poczucie wpływu na sprawy swojej społeczności deklaruję dalszą chęć uczestnictwa w wyborach samorządowych. Bardziej wyrównana zależność jest widoczna wśród społeczeństwa, które uważa, że nie ma wpływu na sprawy swojej społeczności. Głosy dzielą się 44% do 46% na korzyść uczestnictwa w wyborach.
Po trzecie, z badań wynika, że aż ¾ respondentów (75%) dużą nadzieję pokłada w radnych wybranych w wyborach powszechnych, uważając ich rolę za decydującą. Jednocześnie, aż 48% badanych uważa, że władze przez nich wybrane nie spełniają obietnic wyborczych. Innego zdania jest 33%, według których wybrane władze wywiązują się ze swoich obietnic.
Wcześniej wyszczególnione dane pokazują, jak samorząd lokalny jest ważny dla społeczeństwa i jak dużą skupia wokół siebie uwagę. Jednak najważniejszą kwestią, której należy poświęcić więcej miejsca jest stosunek społeczności lokalnych do konsultacji społecznych.
Według literatury konsultacje społeczne to proces, w którym przedstawiciele władz (każdego szczebla: od lokalnych po centralne) przedstawiają obywatelom swoje plany dotyczące np. aktów prawnych, inwestycji lub innych przedsięwzięć, które będą miały wpływ na życie codzienne i pracę obywateli. Konsultacje nie ograniczają się jednak tylko do przedstawienia tych planów, ale także do wysłuchania opinii na ich temat, ich modyfikowania i informowania o ostatecznej decyzji.
Innymi słowy konsultacje społeczne to niejako forum prezentacji przez władze lokalne swoich pomysłów mieszkańcom danego terytorium. Podczas konsultacji społecznych obywatele mogą wyrazić swoje poparcie lub jego brak dla inwestycji, które dotyczą regionu w którym mieszkają. To właśnie podczas konsultacji społecznych obywatel może wyrazić swoje wątpliwości i zadać pytanie co do spraw, które jego bezpośrednio dotyczą.
Wyniki prezentowanych badań są miażdżące dla tego typu komunikacji ze społeczeństwem – aż 81% odpowiedziało, że NIGDY nie brało udziału w tego typu spotkaniach. Tylko 17% stwierdziło, że w takich konsultacjach brało udział. Jest to wynik w największym stopniu obciążający władze lokalne i pokazujący jak mało uwagi poświęca się „głosowi ludu”.
Okazuje się również, że konsultacje społeczne mogą przynieść wymierne korzyści dla obu stron. Ponad połowa badanych, zarówno tych, którzy uważają, że mają wpływ na podejmowanie decyzji, jak i tych, którzy takiego przeświadczenia nie mają CHCE uczestniczyć w konsultacjach społecznych, które dotyczyłyby ich regionu. Jak wynika z badań także samorząd lokalny, któremu często brakuje pieniędzy na realizację zamierzonych celów może uzyskać pomoc finansową w postaci darowizn. Jak wynika z badań ok. 20% jest skłonny przekazać darowizny na rzecz ważnych spraw dla społeczności lokalnej, a w niej aż 85% tych, którzy chcą uczestniczyć w konsultacjach społecznych, które byłyby momentem decydującym w podejmowaniu decyzji o przekazaniu środków finansowych. Warto również zabiegać o osoby, które deklarują gotowość przekazywania darowizn (jest ich nawet 73%).
Kluczową kwestią jest również deklaracja badanych, że jeżeli konsultacje społeczne miałyby spowodować wydłużenie czasu realizacji jakiejś inwestycji, bądź podjęcia decyzji, to są gotowi poczekać (aż 81% jest takiego zdania).
Polacy są również otwarci na inne narzędzia, które mają na celu wzmocnienie udziału mieszkańców w samorządzie. Oprócz wcześniej wspominanych konsultacji społecznych, Polacy chcą używać takiego narzędzia jak interpelacja obywatelska (82%), czy obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej (79%).
Reasumując można powiedzieć, że prezentowane badania pokazują niezwykłą gotowość Polaków do uczestnictwa w życiu obywatelskim. Społeczeństwo lokalne mimo wyboru swoich władz lokalnych, chce również mieć wpływ na decyzje podejmowane przez ich wybrańców. Polskie społeczeństwo w oparciu o prezentowane badania wyłania się jako naród pełny energii i zdeterminowany do uczestnictwa w życiu publicznym. Należy wykorzystać tą pozytywną energię i otwarcie społeczeństwa lokalnego na współpracę z władzami, która przyniosłaby jeszcze więcej korzyści i bez wątpienia usunęłaby na dobre spory o kontrowersyjne decyzje.
