Globalny kryzys żywnościowy? W ciągu niespełna roku średnie ceny podstawowych produktόw spożywczych na świecie wzrosły o 40%. ONZ, Bank Światowy biją na alarm. Foto Benedicte Kurzen, The New York Times Głόd w Afryce to okolicznośċ powtarzająca się tak systematycznie, że nikt rozsądny w zachodnich mediach nie traktuje jej jako newsa. Kilka lat temu, podczas nocnego dyżuru w newsroomie instytucji, ktόrej nazwę uprzejmie w tej chwili pominę, przygotowałam do porannego serwisu krόtki materiał dźwiękowy o kilkunastu milionach (sic!) głodujacych Afrykańczykόw – w wyniku wyjątkowo dotkliwej suszy ich byt stał pod znakiem zapytania, nie docierała do nich żadna pomoc.Instytucja, która szczodrze zasilała mi konto, zdecydowanie szacowna i z aspiracjami do przymiotnika „publiczny”, rozpoczęłą właśnie flirt z kilkoma stacjami komercyjnymi. Pomny na potrzeby i gusty takich właśnie klientόw (?) wydawca dziennikόw, ktόry o 5 rano pojawił się przy światłowodzie w Warszawie, by moją nocną twόrczośċ zagraniczną skonsumowaċ, bez chwili namysłu spuścił mnie z owym pożal się Boże newsem na bambus. „Zwariowałaś? Przecież ludzie będą tego słuchaċ przy śniadaniu!”Wiec Drodzy Blogowicze, jeśli macie zamiar czytaċ to przy śniadaniu, kolacji, lub jakimkolwiek innym posiłku, to z grόry ostrzegam, rzeczywiście nie będzie to przyjemna lektura. 
Tyle tylko, że tym razem sprawa dotyczy nie dalekich i abstrakcyjnych Afrykańczykόw. Chodzi m.in o Wasz chleb powszedni, ktόry byċ może właśnie na okolicznośċ owego posiłku niniejszym spożywacie. (Foto Benedicte Kurzen, The New York Times). Czy ktoś z Was zwrόcił ostatnio uwagę, ile kosztuje? Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa, czytelnicy rodzaju męskiego pewnie jeszcze nie mają pojęcia (w swoim czasie czytałam o ciekawych badaniach na ten temat – mężczyźni, nawet jeśli zdarza im się robiċ sprawunki, na ceny detaliczne znacznie rzadziej niż panie zwracają ponoċ uwagę). Nie wiem, jak się sprawy mają w Polsce, ale w sympatycznej włoskiej piekarni, w ktόrej ja osobiście w begietki i croissanty się zaopatruje, na eleganckiej gablocie pojawił się ostatnio list od właścicielki: w ciągu niespełna roku ceny mąki z ktόrej korzysta piekarnia wzrosły o ponad 50%. Przepraszamy Was drodzy Klienci, ale.... Nie zawracałabym oczywiście Wam głowy, gdyby sprawa dotyczyła li tylko moich burżuazyjnych croissantόw. Ale dotyczy ryżu, pszenicy, oliwy, mąki kukurydzianej – zupełnie nie-nowojorsko-luksusowych produktόw, od ktόrych zależy byt kilku miliardόw ludzi na świecie. Od ubiegłego lata, ceny podstawowych artykułόw żywnościowych na świecie wzrosły średnio o 40% (Sic! Dane ONZ). 
John Holmes, zastępca sekretarza generalnego ONZ odpowiedzialny za pomoc humanitarną, ostrzegł podczas niedawnej konferencji w Dubaju, że tak poważny kryzys może doprowadziċ do społecznych niepokojόw na ogromną skalę. „Należy się liczyċ z konsekwencjami dla (światowego) bezpieczeństwa, tym bardziej że z rόżnych części globu docierają do nas doniesienia o żywnościowych zamieszkach” powiedział Holmes. (Foto by More Altitude, Flickr) Do takich zamieszek – na całkiem poważną skalę – doszło ostatnio w Egipcie, Uzbekistanie, Jemenie, Boliwii, Indonezji. (Słyszeliście cokolwiek w polskich mediach? Czy wydawcy troszczą się o Wasze dobre samopoczucie przy kolacji?).W lutym podczas protestόw wywołanych podwyżkami cen w Kamerunie zginęło 40 osόb.W ubiegłym tygodniu na Haiti -- cztery osoby. Jeśli chodzi o ten ostatni kraj, to 80% jego obywateli żyje za mniej niż $2 dziennie. Nietrudno się domyśliċ, jak dużą częśċ ich budżetu pochłania żywnośċ. Tymczasem w ciągu ostatniego roku podstawowe produkty spożywcze – ryż, fasola, owoce, mleko – podrożały w tym kraju o 50%. 
Ryż to podstawowe pożywienie 3 miliardόw ludzi na świecie – połowy mieszkańcόw globu. Tymczasem zapasy tego ziarna są w tej chwili najniższe od 30 lat. W ciągu ostatnich trzech miesięcy światowe ceny ryżu wzrosły niemal dwukrotnie. I wszystko wskazuje, że będą rosły dalej – niektόrzy eksperci mόwią nawet o 40% podwyżce w tym roku. ONZ-towska organizacja do spraw żywności i rolnictwa (FAO) ocenia, że uniknięce kryzysu na szeroką skalę byłoby możliwe gdyby światowa produkcja wzrosła w tym roku o 12 milionόw ton, czyli 1,8%. Analitycy prognozują tymczasem że spadnie o 3,5%. (Foto Benedicte Kurzen, The New York Times). W ostatnich tygodniach Chiny, Indie, Egipt, Wietnam i Kambodża podjęły działania mające ograniczyċ eksport ryżu (dodatkowe cła, lub wręcz zakaz eksportu). Jak nietrudno się domyśliċ, nie przyczyni się to do spadku cen w skali globu... Pszenica osiągnęła rekordową cenę od 28 lat (mowimy o cenach realnych, z poprawka na inflacje). Podobnie dzieje się z mąką kukurydzianą, stanowiącą podstawę diety w wielu ubogich krajach świata, zwłaszcza w Amerycy Południowej, oraz olejem rzepakowym (ten ostatni dla wielu mieszkańcόw świata, stanowi nie tylko pożywienie, ale także paliwo umożliwiające gotowanie). Josette Sheeran, dyrektor onzetowskiego Programu Żywności zwraca uwagę, że po raz pierwszy od dawna, może się okazaċ, że głόd nie jest li tylko problemem dotykającym mieszkańcόw odciętych od świata wiosek i małych miasteczek. Jeśli da się we znaki mieszkańcom wielkich metropolii, ci znacznie łatwiej mogą się organizowaċ, urządzaċ protesty. „Widzimy nowe oblicze głodu. Znacznie częściej niż kiedykolwiek dotychczas można go zaobserwowaċ w miastach”. Jeden z konsultantόw naukowych rządu brytyjskiego, profesor John Beddington, zwraca uwagę, że groźba globalnego kryzysu żywnościowego to w tej chwili jedno z największych wyzwań. „Zmiany klimatyczne są realnym problemem i oczywiśice dobrze się dzieje, że pojawiły się globalne inwestycje mające doprowadziċ do jego rozwiązania. Ale jestem zaniepokojny innym ważkim problemem, o podobnych ramach czasowych – chodzi właśnie o bezpieczeństwo żywnościowe i energetyczne”. Paradoksalnie jednak, to właśnie między innymi walka z globalnym ociepleniem, jest jedną z przyczyn ktόre doprowadziły do obecnego kryzysu żywnościowego. Chodzi o produkcję bio-paliw, ktόre miały staċ się panaceum na energetyczne bolączki i dzięki ktόrym miała obniżyċ się emisja gazόw cieplarnianych. 
Wielu ekspertόw -- choc zdania sa podzielone -- twierdzi, że to zupełnie zły adres: produkcja bio-paliw pochłania tak ogromne ilości energii, że o żadnych oszczędnościach czy ekologicznych ulepszeniach nie ma mowy. Ponad wszelka watpliwosc jednak, produkcja bio-paliw przyczynia sie do ogromnego podrozenia kosztow produkcji zywnosci. (Foto by dbthayer, Flickr) Jeszcze niedawno, przedstawiciele FAO wyrażali nadzieję, że produkcja bi0-paliw może pomόc w likwidacji głodu i przyczyniċ się do poprawy bytu 2 miliardόw najuboższych mieszkańcόw globu. W raporcie opublikowanym w kwietniu 2006 roku FAO zachęcała do uprawy kukurydzy, ktόra jest w tej chwili jednym z najważniejszych składnikόw używanych w produkcji bio-paliw. W ślad za zachętami FAO poszły dotacje amerykańskiego rządu i obietnice zwiększenia produkcji w Unii Europejskiej. Na razultaty nie trzeba było długo czekaċ. W ciągu minionych dwόch lat, w samych tylko Stanach Zjednoczonych, ponad 8 milionόw hektarόw gruntόw dawniej przeznaczanych na uprawy pszenicy, soji, jadalnej kukurydzy, a także roślin stanowiących pożywienie zwierząt hodowlanych, przeznaczono na uprawę "etanolowej" kukurydzy. Podobny los spotkał uprawy trzciny cukrowej, rzepaku czy soji w Brazylii, Argentynie, Kanadzie czy Europie Wschodniej. Earth Policy Institute w Waszyngtonie ocenia, że ziarna, ktόre możnaby wyhodowaċ na owych amerykańskich tylko hektarach przeznaczonych ostatnio na bio-paliwa, mogłyby dostarczyċ pożywienia 250 milionom ludzi. W bieżącym roku 18% plonόw w Stanach Zjednoczonych zostanie przeznaczonych na produkcję bio-paliw. Oczywiście, w rezultacie ceny żywności muszą iśċ w gόrę. Na to nakładają się inne przyczyny. Rolnictwo w krajach rozwiniętych jest dziś potwornie energo-chłonne. Ropa, ktόrej ceny wzrosły (i będą wzrastaċ) dramatycznie, potrzebna jest do produkcji nawozόw, pestycydόw czy herbicydόw (wielki agro-biznes skutecznie zadbał o to, by uprawa czegokolwiek była bez tych wynalazkόw zupełnie niemożliwa; to temat na osobna, bardzo ciekawa opowieċ – może kiedyś przy okazji!). Bardzo energo-chłonny jest rόwnież przemysł spożywczy. Tym bardziej, że w krajach rozwinietych, z dnia na dzen jest coraz bardziej skoncentrowany (cały szpinak jaki kupuje w amerykańskich supermarketach 300 milionόw konsumentόw pochodzi z DWOCH pakowni!!!). To z kolei oznacza, że żywnośc musi byċ transportowana. Galon benzyny w Stanach kosztuje ponad 3 dolary, w pozostalych czesciach globu sporo wiecej.... 
Foto by More Altitude, Flickr.Problemem są także zmiany klimatyczne – coraz bardzej dający się we znaki w wielu rejonach świata brak wody i proces pustynnienia gruntόw rolnych. 
I wreszcie – to przyczyna, ktόrą dostrzega się rzadziej, ale ktόra jest rόwnie ważna: zmieniające się obyczaje i konsumenckie tęskonty coraz większej ilości mieszkańcόw naszego globu. W Chinach, z dnia na dzień popularniejszy niż ryż staje się (znacznie drozszy) chleb – mieszkańcy terenόw wiejskich, ktόrzy przeprowadzają się do miast, nie chcą już jeśċ tak jak ich rodzice. Coraz większy jest także na świecie apetyt na mięso, ktόrego produkcja pochłania znacznie więcej środkόw oraz energii, niż ma to miejsce w przypadku ziaren. (Foto by More Altitude, Flickr)Wszystko to zas działa w systemie naczyń połączonych. Dawniej o podwyżce cen ryżu w Brazylii, rolnik w Chinach raczej nie miał szans szybko się dowiedzieċ. Dziś natychmiast podnosi swoje ceny. Jak na komendę w gόrę idzie cena produkowanej w Argentynie pszenicy. A zaraz potem moje croiossanty w piekarni za rogiem. Dlatego zawracam Wam głowę przy śniadaniu...Pόki sprawą nie zainteresują się wydawcy z polskich stacji komercyjnych, serdecznie polecam lekturę Guardiana, Economista, lub fascynującej serii artykułόw, ktόrą od kilku miesięcy serwują swym czytelnikom odważni redkatorzy New York Times’a. Wszystko co powyżej napisałam, jest na-prędce skleconą kompilacją wiadomości z powyższych źrόdeł. Zdjęcia pochodzą z New York Timesa (Benedicte Kurzen) oraz serwisu społecznościowo-fotograficznego Flickr.
PS.
A jeszcze przed chwila znalazlam sporo ciekawych doniesien (oraz statystyk) na stronach BBC, ktora najwyrazniej sprawe takze potraktowala powaznie.
PS2.
I jeszcze Miedzynarodowy Fundusz Walutowy nad sprawa tez sie wlasnie pochylil.
