Powiem szczerze, że mam z tym filmem pewien problem. Bo z jednej strony mamy tu do czynienia z technicznym i aktorskim arcydziełem. Zdjęcia i muzyka wypadły rewelacyjnie. Główne role też. Problem może tkwić w scenariuszu: bo to nie jest typowa biografia "pierwszej polskiej cygańskiej poetki". To jest bardziej fresk i próba wytłumaczenia nam, widzom, praktycznie obcej kultury i sposobu życia. Bronisława Wajs jest jakby obok, niby jest bohaterką, ale jakby nie do końca pierwszoplanową, bo na czoło wysuwają się jej pobratymcy. Miejscami zdaje się ona gubić, jak w pewnej scenie gdy stoi ona nie przy ogniu ze swoimi, ale oddalona od nich. Nie potrafię stwierdzić, czy film w jakiś sposób pomógł mi zrozumieć fenomen polskich Romów tamtych lat.Na pewno wielu rzeczy dalej nie będę rozumiał, inne będą dla mnie ciekawym, barwnym folklorem. Można pokusić się o stwierdzenie, że Krauze tylko zasygnalizowali temat żeby widzowie zdecydowali się na jego pogłębienie. To też ciekawa metoda. Myślę, że zrobili oni to dość umiejętnie.
Obraz państwa Krauze jest także opowieścią o balansowaniu między własnymi pragnieniami a oczekiwaniami społeczeństwa, danej wspólnoty względem Papuszy. To opowieść o tym, że bardzo często te oczekiwania się ze sobą rozmijają, co doprowadza do duchowego i psychicznego rozdarcia. Wajs decydując się na naukę czytania i pisania zdecydowała się być niejako w dwóch odrębnych światach: świecie tradycji ustnej, gdzie sam fakt umiejętności czytania był postrzegany dość negatywnie (słowo pisane traktowane jak zaklęcia), ale za to w świecie bardzo barwnym, pełnym symboli, niepisanej poezji, niemalże w świecie dziewiczym; a drugi to świat słowa pisanego, który może dać sławę, ale równocześnie oddala i wyobcowuje z tego pierwszego świata. Papusza w jakiś sposób próbowała te dwa światy ze sobą pogodzić, jednak spotkała się z odrzuceniem i niezrozumieniem ze strony swojej społeczności, co przypłaciła chorobą psychiczną.
Film, oczywiście, polecam.
