Jedną z najważniejszych stoickich ideałów jest wolność. Stoicyzm uczy jak być wolnym człowiekiem. Nie mam tu na myśli wolności w sensie politycznym, zarówno w znaczeniu pozytywnym, jak i negatywnym. Mam na myśli wolność wewnętrzną, którą określa się też mianem wolności pscyhologicznej. Nie znaczy to, że nie zachodzi między nimi żadna zalezność. Ale dla stoika wolność wewnętrzna, wolność pscyhologiczna jest podstawą wszelkiej wolności.
Co z tego, że dzisiaj ludzie cieszą się stosunkowo dużym zakresem wolności zewnętrznej, wolności politycznej, skoro są niewolnikami opinii, namiętności, tak zwanych układów, manipulacji i tak dalej? Istotą wolności politycznej jest to, że daje nam możliwość działania. Jesżeli my sami, wewnątrz, nie jestesmy wolni, to żaden system polityczny nie uczyni nas wolnymi i nie będziemy działać jako wolni ludzie. Będziemy tylko wolni w wyrażaniu naszego wewnętrznego zniewolenia.
Niewolnicy własnych namiętności, opinii, układów środowiskowych i zawodowych są nawet w gorszej sytuacji niż obywatele państtwa totalitarnego. W państwie totalitarnym winnym niewoli jest tyran - można na niego zrzucić odpowiedzialność (możemy się czuć usprawiedliwieni). W demokracji liberalnej wyłącznie my sami jesteśmy winni swojej niewoli.
Ale dla stoika rozróżnienie na demokrację liberalną i tyranię, przynajmniej z punktu widzenia realnej wolności człowieka, jest niejstotne. Nasza wolność jest wyłącznie naszą wewnętrzną sprawą: tyrania polityczna, ekonomiczna, tyrania opini, presja społeczna, szantaż emocjonalny, wszystkie tego rodzaju rzeczy - to tylko różne nazwy tego samego zniewolenia. Możemy się im oprzeć - musimy tylko chcieć i umieć to zrobić..
Droga stoicyzmu to droga wewnętrznej wolności.
