Marek Rutkowski Marek Rutkowski
530
BLOG

Rządowe stado w Janowie 1832 - 1838: ilość zwierząt; sprzedane i padłe

Marek Rutkowski Marek Rutkowski Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 0

           To właśnie w pierwszych latach popowstaniowych po roku 1831 znajdująca się w Janowie   stadnina rządowa przyczyniła się szczególnie do rozpowszechnienia w Królestwie „/.../ rosłego i użytecznego rodu koni”. Wzmiankowane stado rządowe koni  liczyło z końcem roku 1832  sztuk: 523 Przybyło w dwóch następnych latach:

a) z „wyźrebienia” sztuk 130,

b) zakupiono w Anglii  3 ogiery celne (za sumę 73 471 zł, łącznie z kosztami sprowadzenia)

            W końcu roku 1833 pozostawało w stadzie w Janowie 463 wszystkich koni (225 ogierów, 216 klaczy, oraz dwa konie wysłużone). W ciągu roku 1834 przybyło (pochodzących z wyźrebienia klaczy) 59 sztuk stadnych. Natomiast stado w Janowie w tym samym okresie czasu straciło:

a)  poprzez sprzedaż  wybrakowanych koni  34 sztuk,

b) poprzez śmierć ze względu na nabyte choroby 11 sztuk(czyli w ogóle 45 koni). W tej sytuacji w końcu roku 1834 pozostało w Janowie w ogóle 447 sztuk koni. W tej liczbie znajdowało się wówczas:

a) 10 sztuk ogierów „celnych”,

b) 179 sztuk ogierów „prowincjonalnych”,

c) 21 młodych ogierów  pochodzących z lat 1830-1831,

d) 56 sztuk ogierów-źrebiąt (razem: 266 ogierów).

            Jeżeli chodzi o klacze, to w końcu roku 1834 było ich:

a)  138 klaczy rozrodczych,

b) 12 klaczy młodych pochodzących z lat 1830-1831,

c) 59 klaczy-źrebiąt (razem: 209 klaczy)

           Także  i  w  roku 1835 stado w Janowie było z „/.../ należytym staraniem i troskliwością hodowane /.../ i przyczyniło się  skutecznie do pomnożenia i uskutecznienia stopniowo w kraju poprawnego  i użytecznego rodu koni”. W ciągu tego roku przybyło tam  „z  wyźrebienia  klaczy”  92 sztuk, podczas gdy w roku 1834 urodziło  się  w  Janowie  tylko 59 źrebiąt. Stąd wynikało, iż w roku 1835 urodziło się tu o 33 źrebięta więcej. W  roku  1835  stado  rządowe  koni  zmniejszyło  się o 94 zwierzęta, z  czego: 

a) 16 ogierów i 1 klacz oddano „na posługę” do    stajen    cesarskich   w   Petersburgu,  

b)  sprzedano   65 „wybrakowanych”  koni, 

c) 12  koni  zmarło  z powodu różnych chorób             

Ostatecznie w  końcu  roku 1835 pozostawało zatem na terenie rządowego  stada  koni  w Janowie 476 tych zwierząt, w tym:  

a)  9 ogierów  celnych,

b)  158 ogierów prowincjonalnych, 

c)  29 młodych ogierów,  urodzonych  w  roku 1832 i 1833,

d)  68 źrebiąt (razem: 264  konie  płci  męskiej);

  1. 145 klaczy „rodzajnych”,

f)  11 młodych klaczy,

g)  55 źrebiąt – klaczy (razem: 211 klaczy).

W tym samym czasie „na etacie” stajni janowskiej znajdował się 1 wysłużony koń.

                       Administracja stadniny zwróciła także w tym czasie uwagę  na  starania  o  wprowadzenie  szeregu  ulepszeń  w zarządzie stadniny, przy budowie lokalnych dróg dojazdowych oraz w   samej   janowskiej   ekonomii   rządowej,   której   dochody przekazywano  właściwie  głównie na  działalność  hodowlaną, prowadzoną w lokalnej stadninie.  Najważniejsze  okazało  się  w roku 1835 osuszenie  znacznej  części  pastwisk  janowskich, co nastąpiło po przeprowadzeniu  prac melioracyjnych, polegających na połączeniu za pomocą specjalnie wykopanego kanału lokalnego  jeziora  z  rzeką Bug.  Osuszono  dzięki  temu  niedostępne dotychczas okolice, gdzie   można   było   uzyskać   trawę  dla  koni  o  najwyższej jakości. Działania te miały jeszcze bardziej podnieść dochodowość i potwierdzić celowość egzystencji janowskiej stadniny            W roku 1836 w Janowie - podobnie zresztą jak i w latach poprzednich -  realizowano „/.../ staranne i troskliwe hodowanie” koni, wchodzących w skład stadniny rządowej. Dzięki tym staraniom  sukcesywnie powiększano w Królestwie ilość koni lepszej i zarazem bardziej szlachetnej (bardziej użytecznej)  rasy

            W ciągu roku 1836 stado powiększyło się w drodze „wyźrebienia” klaczy o 84 źrebięta, z czego przybyło:

a) 39 ogierów,

b) 42 klacze.

             W roku 1836 zakupiono też do rządowej stadniny w Janowie dodatkowo: dwa  ogiery oraz pięć klaczy w Londynie, a także jednego ogiera w Warszawie. W efekcie, w roku 1836 rządowe stado koni powiększyło się o 89 sztuk zwierząt.  

            Jednocześnie stadnina janowska  została też w roku 1836 pozbawiona pewnej ilości koni, na skutek:

a) sprzedaży w drodze licytacji: 29 zwierząt,

b) śmierci 9 zwierząt.

            Całościowo zatem ubyło w roku 1836 z Janowa 38 zwierząt           Ostatecznie w końcu roku 1836 pozostawało w Janowie: 527 sztuk wszystkich koni. W  tej liczbie znajdowało się 285 ogierów, z czego przebywało w Janowie:

a) 7 ogierów celnych,

b) 174 ogierów prowincjonalnych,

c) 32 młodych ogierów (tzw. młodzieży)

d) 72 źrebiąt.

            W dniu  31 grudnia 1836 roku znajdowało się także w Janowie  241 klaczy, z czego:

a) 154 mogących rodzić klaczy,

b) 17 młodych klaczy (tzw. młodzieży),

c) 70 źrebiąt.

            Jak poprzednio, przebywał tu wówczas 1 koń wysłużony.

            W roku 1836 rozesłano z Janowa do 22 różnych stacji stadnych Królestwa 150 ogierów prowincjonalnych. Pokryły one w tym roku 4 063 klaczy prywatnych. Była to liczba pokryć wyższa od tej uzyskanej w roku 1835 o 678 takich wypadków. Uzyskany dochód z pobieranych od tego procederu opłat wynosił w roku 1836: 43 080 zł. Okazywało się zatem, iż stopniowo zaczęła się zwiększać liczba klaczy doprowadzanych do stacji stadnych przez prywatnych obywateli Królestwa, co miało świadczyć o wzroście społecznego zrozumienia dla konieczności wprowadzenia w Królestwie  „/.../dobrego, użytecznego rodu” koni

Z kolei w ciągu dwunastu miesięcy roku 1837 rządowe stado koni w Janowie rejestrowało 560 sztuk tych zwierząt. Oceniając działalności tego instytutu KRSWDiOśP podkreślała, iż placówka ta „/.../ niemało się przyczynia do upowszechnienia w kraju koni lepszego zawodu”.

W tym czasie rozesłano z Janowa  ogiery rozrodowe aż do 23 stacji gubernialnych. Łącznie z udostępnianiem tych zwierząt także i na terenie samej stadniny janowskiej, należące do rządowego stada koni ogiery pokryły ogółem w roku 1837  4 207 klaczy    

W dniu 31 grudnia 1837 znajdowało się w tej stadninie ogółem 493 zwierząt, w tym (oprócz jednego konia wysłużonego):

a) 273 ogierów:

- 6 ogierów celnych,

- 160 ogierów prowincjonalnych,

- 49 młodych ogierów,

- 58 źrebiąt płci męskiej,

b) 219 klaczy: 

- 133 klaczy „rodzajnych” (gotowych do rozrodu),

- 24 młodych klaczy, 

- 63 źrebiąt płci żeńskiej

W następnym roku działalność janowskiej stadniny znowu została wysoko oceniona przez władze. Zgodnie z opinią KRSWDiOśP ogólny stan zakładu stada rządowego koni w Janowie w roku 1838 „/.../ równie był zadowalający” jak i w okresie kilku lat poprzedzających.

W ciągu dwunastu miesięcy roku 1838 przybyło w  Janowie 67 klacze, z czego:

a) 64 klacze z tzw. „wyźrebienia”:

b) 3 klacze w drodze zakupu dokonanego na terenie Angli

W tym samym czasie ze stadniny janowskiej ubyło w drodze sprzedaży koni „wybrakowanych, niezdatnych do dalszego w stadzie chowu”: 29 zwierząt, z czego:

a) 14 ogierów,

b) 4 źrebięta płci męskiej,

c) 7 klaczy zdatnych do rozrodu,

d) 4 klacze młode oraz źrebięta płci żeńskiej.

Zarazem w roku 1838 szerzenie się w Janowie chorób zwierzęcych nie przybrało znaczących rozmiarów, gdyż w tym czasie jedynie 16 koni zdechło z powodu zachorowania o charakterze śmiertelnym.

 W tymże roku w prace stadniny interweniował feldmarszałek Paskiewicz, nakazując zwrócenie jednego ze znajdujących się tu ogierów dla byłego podinspektora stada Gosselin’a. Ostatecznie zatem w roku 1838 ubyło z janowskiej stadniny koni 46 zwierząt.

Według stanu na dzień 31 grudnia 1838 roku pozostawało tu ostatecznie 514 zwierząt, w tym: 

a) 286 ogierów:

- 6 ogierów celnych,

- 163 ogierów prowincjonalnych,

- 28 młodych ogierów,

- 89 źrebiąt płci męskiej,

b) 228 klaczy: 

- 147 klaczy „rodzajnych” (gotowych do rozrodu),

- 81 źrebiąt płci żeńskiej.

 Nadzorowanie, a nade wszystko wspieranie przez administrację rządową rozwoju „rządowego stada koni” w Janowie Podlaskim miało służyć dalszemu rozwojowi polskiej wsi.

@ copyright marek Rutkowski

 

zrodlo

M.Rutkowski, Zmiany strukturalne w Królestwie Polskim wczesnej epoki paskiewiczowskiej.Studium efektywności administracyjnej, spolecznej i gospodarczej zniewolonego państwa, Bialystok 2003, Roz 7. Gospodarka rolna. Podrozdzial.7.9. Rządowe stado koni w Janowie Podlaskim

 

Nowości od blogera

Komentarze

Pokaż komentarze

Inne tematy w dziale Kultura