Mija ponad dwadzieścia lat od roku 1989. Weszliśmy w trzecie dziesięciolecie istnienia państwa działającego we – w miarę – normalnych warunkach. Od pierwszych dni kwietnia 1990 r. przestała istnieć cenzura. Książkę w Polsce wydać może każdy. Jeśli nie ma talentu, wystarczy by miał pieniądze, lub był dobrze podwieszony. Prawo wolnego rynku często okazuje się bardzo wieloznaczne, np. właśnie dla literatury. W sumie panuje wrażenie chaosu, niepewności kryteriów, ocen. Tak dzieje się też i we wszystkich pozostałych dziedzinach życia społeczeństwa. Spójrzmy na gry partyjne, polityczne, na dewaluację znaczenia słów, pojęć… Literatura zawsze jest odbiciem rzeczywistości… Właśnie, czy zawsze i czy ma być owym odbiciem…? A może propozycją lepszej rzeczywistości…?
Blisko dziesięć lat temu, w roku 2003 nasza redakcja przeprowadziła podobną ankietę – „Kanon polskiej literatury XX wieku”. Tamta
ankieta jasno ukazywała, iż absolutna większość naszej najlepszej literatury zrodziła się na emigracji. Od dwudziestu kilka lat pojęcie „literatura emigracyjna” nie istnieje.
Jakie więc dzieła zrodziła swoboda, wolność zaistniała po roku 1989? W tych latach wielu autorów wydało swoje najważniejsze pozycje, pojawiło się mnóstwo debiutantów, wielu z nich dziś już ma za sobą po kilka tytułów. Na ile wartościowe są te dzieła, na ile zaistniały w naszej pamięci, naszej refleksji? Spróbujmy ustalić najwybitniejszych spośród nich. Tą chyba najlepszą metodą – swoistą listą przebojów, zgłaszając dziesięć najwartościowszych polskich książek i ich autorów. Wybór ten obejmuje nie tylko literaturę piękną. W ostatnich latach zaistniało zbyt wiele ważnych książek publicystycznych, historycznych, naukowych, aby pominąć je w tej ocenie.
Oczywiście, chodzi nam o książki napisane po roku 1989. Dobrze byłoby propozycje swe opatrzyć krótkim uzasadnieniem. Przewidziany termin zakończenia naszej poważnej zabawy to 11 listopada 2012 r.
Akcja adresowana jest głównie do naszych Czytelników, także czytelników zaprzyjaźnionych z nami stron internetowych, ale i równie bliskich nam innych tytułów prasowych.
Prosimy o nadsyłanie na adres redakcji – drogą pocztową lub e-mailową własnego wyboru 10 najlepszych tytułów, które ukazały się po 1989 r.
Jednocześnie zwróciliśmy się do ludzi pióra: pisarzy, krytyków, specjalistów w różnych dziedzinach o podanie własnej listy rankingowej. Oni też dokonają finałowej oceny podjętej przez nas próby. Na razie rozpoczynamy sukcesywne drukowanie ich propozycji.
Redakcja
„Tygodnika Solidarność”
Wybiera Maciej Urbanowski
historyk literatury polskiej, krytyk literacki, kierownik Katedry Krytyki Współczesnej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Podaję moją dziesiątkę autorów i nieco większą książek, wymieniając je w porządku alfabetycznym:
1. Tomasz Burek – za „Dziennik kwarantanny”, najważniejszą według mnie książkę krytyczną po roku 1989, przykład czytania tyleż błyskotliwego, co niezależnego, tropiącego walkę literatury z nihilizmem.
2. Zbigniew Herbert – za tom wierszy „Epilog burzy” i publicystykę polityczną pisaną dla „Tygodnika Solidarność”, duchowy i polityczny testament wielkiego, niepokornego poety.
3. Wacław Holewiński – za powieść „Lament nad Babilonem”, frapującą literacko, pionierską próbę ukazania losów żołnierzy podziemia antykomunistycznego po 1945 roku.
4. Janusz Krasiński – za cykl quasi-autobiografi cznych powieści o losach Szymona Bolesty, zwłaszcza dwie pierwsze, „Na stracenie” oraz „Twarzą do ściany”, w których ukazał tragedię ludzi więzionych przez komunistów w powojennej Polsce i ukazał, czym w swej istocie była PRL.
5. Wiesław Myśliwski – jako autor „Widnokręgu”, wielkiej powieści epickiej, mierzącej się z dziejami polskiej wsi i prowincji w latach II wojny i po jej zakończeniu.
6. Jarosław Marek Rymkiewicz – za wiersze (np. tom „Znak niejasny baśń półżywa”) i eseistykę (zwłaszcza „Wieszanie”), kreujące niezwykłą wizję ludzkiego losu i dotykające najbardziej istotnych zagadnień polskiej historii i współczesności.
7. Joanna Siedlecka – jako autorka oryginalnych reportaży, odkłamujących historię, przywracających pamięć o ludziach z historii wykreślonych, prześladowanych, niesłusznie oskarżanych – tak czytałem „Czarnego ptasiora” oraz „Obławę”.
8. Wojciech Wencel – za wiersze, w których poeta daje wyrafi nowane literacko i przejmujące świadectwo związku z tradycją i Bogiem, a w tomie „De profundis” także z dziejami naszego narodu.
9. Bronisław Wildstein – za powieść polityczną „Dolina nicości”, krytycznie portretującą III RP, nawiązującą do wielkich wzorów polskiej literatury obywatelskiej.
10. Rafał A. Ziemkiewicz – za „Michnikowszczyznę”, przykład znakomitej publicystyki politycznej, precyzyjnie i brawurowo pod względem literackim analizującej schorzenia naszego życia publicznego.
