Lubię Malczewskiego a mam na szczęście stałą okazję by z oryginałami jego obrazów obcować. Jednym z moich ulubionych jest „Melancholia”.
Obraz powstały w XIX wieku pokazuje rozczarowanie i beznadziejność jaka opanowała Polaków po przegranych powstaniach i cofaniu się polskości w ich wyniku.
Wynurzający się spod ręki „kreatora” ciąg widm pędzi z euforią, zapałem i szałem ku wolności. Jednak do celi zbliża się jedynie kilku starców – reprezentujących już chyba wypalenie idei i bezsiłę. Jednak nawet oni stają przed granicą – zatrzymuje ich czarna Melancholia. Nie osiągną celu – choć już go widzą.
Jednak – czy musimy go oglądać oczami Polaka z końca XIX wieku? Czy zamysł twórcy przesądza o wszystkim?
Siedziałem sobie przed tym obrazem i poczułem, ze jest to też świetna ilustracja naszych obecnych czasów.
Jakże często z „palet” – ust naszych współczesnych kreatorów wybiega szereg widm – haseł o wolności, patriotyzmie, szczytnych idei – by w rezultacie pozostało z nich jedynie kilku zgorzkniałych, przegranych starców nie potrafiących zrobić tego jednego ostatecznego kroku i osiągnąć celu. Już przegrali.
Im blokuje dalszą drogę do upragnionego celu drogę czarna postać w żałobnych szatach.
A oni blokują drogę innym. Połączenie żałobnej melancholii i zgrzybiałych starców skutecznie uniemożliwia zwycięstwo.
Pójdźmy dalej. Tłum widm z bronią poprzetykany jest pojedynczymi postaciami ludzi modlących się, z instrumentami, akcesoriami nauki itp. Ale oni giną w tym niemal słyszalnym z obrazu szczęku oręża i bojowych okrzyków.
Bezsiła bije z tego obrazu. Czy nie słychać niemal ostrzeżenia – „Nie idźcie tą drogą” bo nigdzie nie dojdziecie. Staniecie przed postacią w żałobnych szatach, która nie pozwoli Wam celu osiągnąć?
.
Fajne są takie intelektualne zabawy w samodzielne wymyślanie znaczenia tego co oglądamy.
Ot choćby ten obraz:
Wiedza podpowiada nam proste wyjaśnienie. Śmierć przyszła do starca i z dobrocią i miłosierdziem zamyka mu oczy. Starzec z tęsknotą poddaje się gestowi śmierci.
A można by to odczytać inaczej. Każdy z nas może.
PS. Proszę się nie oburzać. Ot taka zabawa w chwili relaksu. Proszę nie wyciągać z tego zbyt poważnych wniosków.
