Dokładnie 67 lat temu, na terenie niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Lublin rozegrał się ostatni etap „Akcji Reinhard”, operacji mającej na celu metodyczną i prowadzoną na przemysłową skalę eksterminację europejskich Żydów. W ramach operacji naziści w ciągu zaledwie półtora roku w specjalnie do tego celu utworzonych fabrykach śmierci unicestwili przeszło 2 mln Żydów, a w samym dystrykcie lubelskim śmierć poniosło co najmniej 600 tys. osób.
Ostatni etap operacji rozegrał się 3 listopada 1943 roku, kiedy w ramach akcji "Dożynki" wymordowano ponad 18 tys. Żydów z obozu w Majdanku. Przebieg rzezi opisał Erich Muhsfeldt, zbrodniarz hitlerowski, kierownik obozowego krematorium: „Około godziny 6 - możliwe, że mogła być już nawet 7 rano - rozpoczęła się duża akcja. Wpędzono część Żydów, zgromadzonych na polu V do jednego baraku, gdzie musieli się rozebrać do naga. Następnie Schutzhaftlagerführer Thumann przeciął druty ogrodzenia między polem V a owymi rowami. Powstało w ten sposób przejście. Od przejścia tego do dołu utworzono szpaler uzbrojonych policjantów. Przez szpaler pędzono nagich Żydów w kierunku dołów. Tam esesman z Sonderkommando wpędził do każdego z rowów po 10. Tych, którzy znaleźli się w rowie, pędzono do jego drugiego końca. Tam musieli się położyć, a następnie stojący nad brzegiem rowu esesmani z Sonderkommando strzelali do nich. Następne grupy pędzono również aż do jego końca, tam musieli się ci ludzie kłaść na już rozstrzelanych poprzednio, tak, że z biegiem czasu rów taki zapełniał się odcinkami aż prawie po brzegi. Mężczyzn rozstrzeliwano osobno [...], a kobiety w grupach osobnych. Akcja ta trwała bez przerwy do około 5 po południu. Esesmani, dokonujący rozstrzeliwań, zmieniali się, wyjeżdżali do koszar SS położonych w mieście na posiłki, a akcja szła nieprzerwanie. Przez cały czas z obu wozów radiowych nadawano muzykę.” Tego samego dnia w Poniatowej, w Trawnikach oraz w innych obozach w dystrykcie lubelskim zgładzono niemal wszystkich więźniów pochodzenia żydowskiego. Łącznie ok.42 tysięcy osób.
Ostatnim, przejmującym świadectwem ponad 600 letniej historii Żydów w Lublinie, unicestwionego miasta, jest kolekcja kolorowych zdjęć będąca w posiadaniu i udostępniona przez ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN". Zdjęcia wykonane około 1940 roku przedstawiają codzienne życie getta. Zdecydowana większość z przedstawionych na nich osób nie dożyła końca wojny. Link do galerii.
