KULTURA I SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE
Ponieważ konferencja odbyła się w Narodowy Dzień Żołnierzy Wyklętych na wstępie Jerzy Zelnik przeczytał wiersz Zbigniewa Herberta:
Wilki
Ponieważ żyli prawem wilka
historia o nich głucho milczy
pozostał po nich w kopnym śniegu
żółtawy mocz i ten ślad wilczy
szybciej niż w plecy strzał zdradziecki
trafiła serce mściwa rozpacz
pili samogon jedli nędzę
tak się starali losom sprostać
już nie zostanie agronomem
"Ciemny" a "Świt" - księgowym
"Marusia" - matką "Grom" - poetą
posiwia śnieg ich młode głowy
nie opłakała ich Elektra
nie pogrzebała Antygona
i będą tak przez całą wieczność
w głębokim śniegu wiecznie konać
przegrali dom swój w białym borze
kędy zawiewa sypki śnieg
nie nam żałować - gryzipiórkom -
i gładzić ich zmierzwioną sierść
ponieważ żyli prawem wilka
historia o nich głucho milczy
został na zawsze w dobrym śniegu
żółtawy mocz i ten trop wilczy
------
Potem rozpoczęła się konferencja
Kultura fundamentem tożsamości i dobrobytu Polaków
Pani Wanda Zwinogrodzka oraz dr Mieczysław Kominek przedstawili plan działań mających na celu rozwój i ochronę polskiej kultury i dziedzictwa narodowego. Oto podstawowe tezy ich wystąpienia.
Państwo polskie nie może zwolnić się od odpowiedzialności za kulturę w złudnej nadziei, że jej właściwy rozwój zapewni wolny rynek lub samorządy lokalne we własnym zakresie. Aby osiągnąć ten cel należy:
- zapewnić stałe finansowanie kultury na odpowiednim poziomie przynajmniej na poziomie co najmniej 1% PKB
- wprowadzić odpisy podatkowe na kulturę
- rozszerzyć system programów i grantów dających rzeczywiste wsparcie wartościowych inicjatyw kulturalnych
- chronić lokalne instytucje kultury – np. przeciwdziałać zamykaniu bibliotek, wspierać lokalne inicjatywy kulturalne
- kontynuować konkurs „Mecenasi Kultury” – program służący zachęceniu do sponsorowania kultury przez biznes
Szczególnej opieki Państwa wymaga kultura wysoka i jej twórcy. W tym celu należy uporządkować prawo autorskie oraz doprowadzić do respektowania praw twórców, artystów i producentów. Obecne założenia do ustaw o otwarciu zasobów publicznych i ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną naruszają żywotne interesy środowisk twórczych.
Podstawowym obowiązkiem Państwa w zakresie polityki kulturalnej jest zapewnienie obywatelom dostępu do kultury.
Należy przywrócić odpowiednią pozycję treściom związanym z kulturą w programach nauczania i w sposób interdyscyplinarny kształtować je na wszystkich szczeblach.
Potrzebny jest również program pozaszkolnej aktywności kulturalnej oraz edukacji artystycznej dzieci i młodzieży (animacja chórów szkolnych, rozwinięcie specjalnej oferty edukacyjnej dla dzieci w filharmoniach, teatrach i muzeach).Niezbędne jest wsparcie bibliotek szkolnych i wszelkich innych bibliotek (w tym zwiększenie dotacji MKiDN na zakupy nowości książkowych), ze względu na kulturotwórczą rolę biblioteki w środowisku lokalnym.
Należy podjąć starania o obniżenie stawki VAT na książki.
Państwo powinno wspierać inicjatywy organizacji pozarządowych w zakresie upowszechniania kultury, w tym zwłaszcza kultury wysokiej.
Należy zagwarantować misyjność i aktywność kulturową publicznego radia i telewizji poprzez odpowiednią ustawę medialną. Podstawą prac powinien być przygotowany przez środowiska twórców obywatelski projekt ustawy o mediach publicznych. Niezbędne jest uporządkowanie spraw abonamentu radiowo-telewizyjnego.
Organy państwa powinny dbać o polską tradycję kulturową i dziedzictwo narodowe. Osiągnie się to poprzez wspieranie nowoczesnego muzealnictwa oraz innych instytucji i organizacji popularyzujących znajomość klasyki narodowej i wiedzę historyczną. Należy wprowadzić darmowy wstęp do muzeów dla uczniów i studentów tak jak to jest np. we Francji czy Italii. Trzeba zakończyć budowę Muzeum Historii Polski jako instytucji integrującej polską tożsamość narodową.
Język polski jako nośnik tej tożsamości musi być chroniony poprzez skuteczne wykonywanie ustawy o języku polskim.
Niezbędna jest aktywna promocja polskiej kultury za granicą, traktowana jako środek kształtowania wizerunku Polski w świecie.
W tym celu należy opracować spójną koncepcję działań promocyjnych i realizować ją za pośrednictwem jednej, odpowiedzialnej za to instytucji – powinien to być Instytut im. Adama Mickiewicza, któremu trzeba podporządkować instytuty polskie, do tej pory funkcjonujące w strukturach MSZ..
Niezbędne jest przywrócenie odpowiedzialności Państwa za prowadzenie domen o statusie narodowym takich jakwww.polska.pl i www.poland.pl nie tylko w celach promocyjnych, ale także po to, aby nie zostały przechwycone przez podmioty nieprzyjazne Polsce.
Reżyser filmowy Antoni Krauze zwrócił się z apelem na ręce prof. Glińskiego jako kandydata na stanowisko szefa rządu o przywrócenie wolności kulturze twórczości artystycznej w Polsce . Podczas przygotowań zdjęć do filmu o Smoleńsku okazało się, że w wolnej i niepodległej Polsce słowo „Smoleńsk” nabrało takiego samego znaczenia jak słowo „Katyń” w czasach PRL. Jest to sytuacja tak nienormalna, że trzeba o niej głośno mówić. Twórczość artystyczna, kształtowanie się kultury polskiej musi cieszyć się pełną swobodą. Wolność słowa, myśli i wypowiedzi nie może być ograniczana, bez tego po prostu nie ma twórczości, a kultura umiera.
Aktor Jerzy Zelnik przypomniał, że jeszcze w czasach Solidarności środowiska twórcze występowały z postulatem, żeby przeznaczano co najmniej 1% budżetu na rzecz kultury. Cały czas jednak kultura jest polem do oszczędności, a przecież dzięki kulturze naród utrzymuje swoją tożsamość. Jeśli kultura i nauka nie są doceniane przez rządzących, to naród się rozmywa w jakiejś nieokreśloności. Telewizja publiczna powinna być odpolityczniona, powinna być własnością narodową, a nie partyjną. Coraz bardziej widać, że telewizja publiczna jest tubą propagandy sukcesu. Jeśli chodzi o sytuację w polskich teatrach, to na skutek ciągłego niedofinansowania sztuka zaczyna się przeradzać w komercję i dogadzać niskim gustom, zamiast dawać publiczności okazję do tego, żeby się wspięła wyżej.
Prawdziwe społeczeństwo obywatelskie jest solą demokracji.
Profesor Piotr Gliński powiedział, ze nieprzypadkowo w konferencji połączono kwestie kultury i społeczeństwa obywatelskiego. Są to obszary bardzo często niedoceniane przez polityków, tymczasem w odczuciu Profesora i wszystkich członków jego zespołu są to rzeczy absolutnie podstawowe dla funkcjonowania każdego społeczeństwa, każdego narodu i każdego państwa. Bez kultury oraz bez obywatelskiej świadomości i aktywności, bez samoorganizacji obywatelskiej nie można funkcjonować jako dobrze zorganizowana i zaspokajająca potrzeby narodu wspólnota. Dlatego w programie rządu technicznego te problemy są absolutnie podstawowe. Kultura i społeczeństwo obywatelskie są bardzo silnie ze sobą związane.
Społeczeństwo obywatelskie to sól demokracji. Bez oddolnej samoorganizacji współczesne demokracje nie potrafią dobrze funkcjonować. Społeczeństwo obywatelskie spełnia w demokracji szereg bardzo istotnych funkcji bez których każda demokracja obumiera. Te funkcje to: cywilizowane formy artykulacji interesów i wartości, kontrola władzy, samopomoc, samoorganizacja społeczna wokół rozmaitych projektów tam gdzie władza publiczna nie może lub nie powinna ingerować. Aby te funkcje były spełniane, opracowany został projekt reformy instytucji obywatelskich, który można nazwać republikańskim pakietem obywatelskim.
Po pierwsze, chodzi o reformę debaty publicznej. Potrzebna jest odbudowa debaty parlamentarnej. Funkcjonowanie Sejmu i Senatu jest w Polsce w dużej mierze podporządkowywane działaniom władzy wykonawczej i to jest proces bardzo negatywny z punktu widzenia sprawności państwa.
Po drugie, istotna jest też stabilizacja prawno-finansowa podstaw polityki. W tym celu część pieniędzy przeznaczanych z budżetu na partie polityczne powinno być przeznaczane na utrzymywanie think tanków, które zajmowałyby się merytoryczną podstawą polityki.
Po trzecie, potrzebna jest stabilizacja wyborczych reguł gry. Zmiany powinny być wprowadzane z dużym wyprzedzeniem i przy zgodzie różnych sił politycznych.
Po czwarte, niezbędna jest strategiczna systemowa reforma sektora obywatelskiego w Polsce.
Są to działania oczywiste, nie przynoszące dodatkowych obciążeń dla budżetu państwa.
Żeby taką reformę systemową przeprowadzić potrzebne jest spełnienie następujących warunków:
1. Musi być wola polityczna przeprowadzenia zmiany
2. Należy określić kanon podstawowych wartości
3. Trzeba odbudować zaufanie społeczne
4. Informacja i komunikacja ze społeczeństwem powinna być klarowna.
Konkretne proponowane rozwiązania instytucjonalne to:
1. Prawdziwa, systemowa reforma formalnej i nieformalnej edukacji obywatelskiej
2. Reforma mediów obywatelskich (na przykład oddzielny, państwowy program dla mediów obywatelskich, mediów lokalnych)
3. Powołanie na wzór amerykańskiego Korpusu Pokoju polskiego Korpusu Wolontariatu
4. Specjalna linia wsparcia dla dwóch typów organizacji pozarządowych: organizacji eksperckich (think tank) i organizacji strażniczych (watchdog)
5. Obywatelska rewitalizacja takich instytucji jak Ochotnicze Straże Pożarne, Koła Gospodyń Wiejskich
6. Rozwój sieci Uniwersytetów Ludowych
Wojciech Kaczmarczyk przedstawił kilka propozycji opracowanych w gronie Zespołu Ekspertów Profesora Glińskiego.
Należy zwiększyć udział organizacji pozarządowych w realizacji usług społecznych, w takich dziedzinach jak szkolnictwo, ochrona zdrowia, placówki opiekuńcze i inne. W ostatnich latach zlikwidowano wiele szkół na wsi i w małych miejscowościach. Bardzo często lokalne społeczności i stowarzyszenia przejęły te szkoły i prowadzą je z sukcesem. Należy ze wszystkich sił wesprzeć ten obywatelski ruch edukacyjny. Jest on bowiem wysoce efektywny zarówno pod względem finansowym, jak i poziomu nauczania.
Powiązaną z tym propozycją jest utworzenie Funduszu Inicjatyw Edukacyjnych. W tej chwili w wielu małych społecznościach lokalnych likwiduje się małe szkoły. Fundusz Inicjatyw Edukacyjnych służyłby wsparciu lokalnych inicjatyw, stowarzyszeń, które przejmują te szkoły i chronią przed likwidacją.
Niezbędne jest promowanie wielosektorowych, innowacyjnych i długotrwałych projektów opartych na szerokim partnerstwie. Wynika to stąd, ze wydawanie pieniędzy w rozmaitych projektach odbywa się obecnie w perspektywie rocznej, co nie pozwala na sensowne i trwałe przeprowadzenie projektu społecznego, dającego trwałe zmiany na poziomie lokalnym. Tego rodzaju projekty nie przyniosą pozytywnej i odczuwalnej zmiany w skali społecznej z tego względu, że trwają za krótko. Dostępne publicznie raporty o wykorzystaniu środków unijnych na cele związane z wykorzystaniem kapitału społecznego w ogóle pomijają ten aspekt sprawy.
Kolejną propozycją jest zwiększenie zasięgu oddziaływania instytucji ekonomii społecznej, renowacja instytucji spółdzielczych.
Wiele propozycji Zespołu jest zbieżnych z dokumentem Komisji Europejskiej o wykorzystaniu środków unijnych i środków publicznych na budowę kapitału społecznego. W tym raporcie ukazało się porównanie, jak wydawane są pieniądze na cele kapitału społecznego . Polska jest w tym rankingu na jednym z ostatnich miejsc. Propozycje prof. Piotra Glińskiego pozwolą na zaradzenie tej sytuacji.
Od początku lat 90 mówi się wiele o konieczności uobywatelnienia państwa. Propozycje prof. Glińskiego są pierwszą, tak rozbudowaną programowo inicjatywą zmierzającą do urzeczywistnienia tych postulatów.
Absolwentka Wydziału Wiedzy o Teatrze w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Do 1990 r. pracowała w macierzystej uczelni, współpracowała jednocześnie z Instytutem Sztuki i Instytutem Badań Literackich PAN.
W 1984 roku zadebiutowała jako publicystka na łamach podziemnej „Arki” (pod pseudonimem „Zofia Krzyżanowska”). W 1990 była współzałożycielką i redaktorką „Tygodnika Literackiego”, w latach 1991-1992 pracowała w redakcji miesięcznika „Dialog”. W 1991 roku stypendystka National Forum Foundation w USA. W latach 1991 – 1993 członek Rady Promocyjnej Fundacji Kultury.
Od 1989 do 1994 była stałą recenzentką teatralną „Gazety Wyborczej”. Jest autorką kilkuset tekstów z rozmaitych dziedzin historii i krytyki kultury (teatr, literatura, film, życie kulturalne i obyczajowe, mity świadomości zbiorowej i fenomeny świadomości potocznej) drukowanych w ciągu kilkudziesięciu lat na łamach różnych czasopism m.in. „Arki”, „Dialogu”, „Pulsu” (Londyn), „Mówią Wieki”, „Pamiętnika Teatralnego”, „Tygodnika Literackiego”, „Gazety Wyborczej”, „Zeszytów Literackich”, „Tygodnia Polskiego” (Londyn), „Teatru”, „Literatury na Świecie”, „Gazety Polskiej Codziennie”, „Uważam Rze”, „Na Poważnie”.
Od 1994 do 2012 r. pracowała w TVP. W latach 2006-2012 była kierownikiem artystycznym Teatru Telewizji, a w latach 2006-2008 także zastępcą dyrektora Agencji Filmowej TVP S.A. ds. artystyczno-literackich. Uruchomiła wówczas nowy cykl emisyjny Teatru Telewizji - „Scenę Faktu”, gdzie pokazywano spektakle dokumentalne będące rekonstrukcją wydarzeń z najnowszej historii Polski, w tym tytuły tak głośne jak Inka 1946, Śmierć rotmistrza Pileckiego, Afera mięsna, Prymas w Komańczy. W 2008 r. Scena Faktu została uhonorowana prestiżową Nagrodą Mediów NIPTEL, jej realizacje były wielokrotnie nagradzane na festiwalach międzynarodowych.
Urodzony w 1951 roku. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i na Uniwersytecie Warszawskim (muzykologia), w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie (reżyseria dźwięku) oraz na Uniwersytecie w Utrechcie (sonologia). W roku 1987 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy Rozwój techniki a kształtowanie się muzycznej świadomości fonograficznej.
Od 1974 zatrudniony w Polskim Radiu jako reżyser muzyczny i dziennikarz. W 1981 roku współorganizował struktury NSZZ „Solidarność” w Komitecie do spraw Radia i Telewizji i został przewodniczącym Koła „Solidarności” Naczelnej Redakcji Muzycznej Polskiego Radia i Telewizji. Zweryfikowany negatywnie i zwolniony w stanie wojennym pracował kolejno w Krajowym Biurze Koncertowym jako prelegent, w Wytwórni Filmów Dokumentalnych jako realizator dźwięku, w Polskim Wydawnictwie Muzycznym jako redaktor i w Akademii Muzycznej w Warszawie jako adiunkt. W roku 1989 współtworzył nową strukturę Programu II Polskiego Radia. W roku 1991 został przywrócony do pracy w Polskim Radiu. W Programie II zorganizował nową redakcję publicystyki kulturalnej i został jej kierownikiem. W roku 1994 zrezygnował z pracy w Polskim Radiu.
W 1992 roku założył miesięcznik muzyczny Magazyn płytowy i radiowy "Studio", który prowadził jako redaktor naczelny. Od roku 1999 pracował w Warszawskiej Operze Kameralnej jako specjalista do spraw wydawniczych. W roku 2001 zorganizował w Związku Kompozytorów Polskich Polskie Centrum Informacji Muzycznej POLMIC i został jego dyrektorem. W latach 2004-2009 wykładał na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2009 roku pełni funkcję prezesa najstarszej polskiej firmy fonograficznej „Polskie Nagrania”.
Mieczysław Kominek jest autorem książki Zaczęło się od fonografu... (Kraków 1986). Współpracował z "Tygodnikiem Powszechnym" (1976-1984), był stałym współpracownikiem"Ruchu Muzycznego" (od 1975 roku). Jest członkiemZwiązku Kompozytorów Polskich od 1973 roku, pełnił tam funkcję wiceprezesa i sekretarza generalnego. Jest również członkiem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej i Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego.
Urodzony w 1965 r. Absolwent Politechniki Świętokrzyskiej, Institutu Francais de Gestion, Wirtschaftsuniversität Wien, USDA Graduate School, Washington DC.
Studia doktoranckie w zakresie zarządzania odbył na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie.
Profesjonalna wiedza i doświadczenie w zakresie zarządzania projektami; Profesjonalna wiedza i doświadczenie w zakresie rozwoju instytucjonalnego; Szczegółowa wiedza o procesach biznesowych, w tym: prawnych, administracyjnych i finansowych procedurach, rozwoju strategii, zarządzaniu zasobami; \
Doświadczenie w budowaniu partnerstwa między organizacjami pozarządowymi i administracją publiczną. Doświadczenie we wdrażaniu projektów UE, w tym: Phare, Socrates, Leonardo da Vinci, Erasmus, programy strukturalne oraz w oparciu o fundusze amerykańskie i niemieckie.
Współpracował z m.in. European Institute of PublicAdministration, Maastricht; UNDP Ankara; Instytut Filozofii I Socjologii PAN, Warszawa; Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich MPiPS, Warszawa; Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa; Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich MPiPS, Warszawa.
