Czy zostanie przywrócona eksmisja na bruk?

 

Powszechnie wiadomo, że skutkiem popadnięcia w zaległości czynszowe jest konieczność opuszczenia zajmowanego lokalu. Ostatecznie orzeka o tym sąd w wyroku eksmisyjnym, w którym znajdują się postanowienia dotyczące przydzielenia lokalu socjalnego. Lista osób, którym przysługuje powyższe uprawnienie została wyliczona w ustawie o ochronie praw lokatorów (art. 14 ust. 4). Należą do nich m. in. kobiety w ciąży, małoletni niepełnosprawni, bezrobotni, a ponadto sąd może przydzielić lokal socjalny, jeżeli uzna to za konieczne przede wszystkim ze względu na trudną sytuacje materialna i rodzinną. Obowiązek dostarczenia lokalu leży po stronie gminy, a jego niewykonanie skutkuje wstrzymaniem eksmisji. Jeżeli jednak sąd stwierdzi, że nie zostały spełnione ustawowe przesłanki jego przydzielenia, osoba eksmitowana jest uprawniona do otrzymania pomieszczenia tymczasowego na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, gdzie znajdują się wytyczne co do jego standardów (art. 1046 § 4 i 6 kodeksu postępowania cywilnego). Obowiązek zapewnienia takiego lokum został rozdzielony na gminę, dłużnika (osoba eksmitowana sama może znaleźć sobie inną kwaterę) lub właściciela pierwotnego mieszkania. W praktyce ciężar ten ostatecznie spoczywa na gminie, która często nie może zapewnić pomieszczenia tymczasowego.  Powoduje to wstrzymanie wykonanie wyroku eksmisyjnego, ponieważ przepisy zabraniają wyrzucania lokatorów na bruk. (art. 1046 § 4 kpc).

 

Wyrok Trybunału i jego konsekwencje

                                                                                         

Przepisy dotyczące eksmisji już od dłuższego czasu wywoływały wiele sporów w zakresie ich interpretacji i stosowania. Kwestią szczególnie kontrowersyjną jest obowiązek dostarczania lokalu zastępczego przez gminę, gdyż łączył się on z jej ewentualną odpowiedzialnością odszkodowawczą. W przypadku lokali socjalnych przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów jasno go określają. Inaczej jest, jeśli chodzi o pomieszczenia tymczasowe, gdyż przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie są już tak jednoznaczne (występują tu nawet rozbieżności na tle orzecznictwie TK i SN). Z tego powodu Trybunał Konstytucyjny orzekł (wyrok K 19/06) niezgodność tego przepisu (art. 1046 § 4 kpc) z ustawą zasadniczą ze względu na nieprecyzyjność. Skutki wyroku są jednak rozległe, gdyż przepis stanowi także o zakazie eksmisji na bruk. Utrata ważności tego paragrafu została odroczona na 12 miesięcy, w ciągu których parlamentarzyści mieli poprawić wadliwe prawo.

 

Ostatni dzwonek

 

Jeden rok okazał się zbyt krótki dla polskich parlamentarzystów. Wprawdzie do Sejmu trafiły dwie poprawki (rządowa i senacka) związane z eksmisją, ale pierwsza dotyczyła art. 1046 § 2 i 3, bez uwzględnienia par.4, a druga realizowała postanowienia wcześniejszego wyroku TK z 4.III.2008 roku (chodziło tu o doprecyzowanie w ustawie o ochronie praw lokatorów obowiązku gminy do dostarczania pomieszczenia tymczasowego). Poprawki te nie uwzględniły, że uchylenie przez TK art. 1046 § 4 kpc stwarza zupełnie nową sytuację. Pomocna okazała się interwencja Rzecznika Praw Obywatelskich skierowana do Ministra Sprawiedliwości. Zaowocowało to przygotowaniem i złożeniem projektu stosownej poprawki, który obecnie znajduje się w fazie obrad w nadzwyczajnej podkomisji sejmowej. Według projektu gmina na wniosek komornika zostanie zobowiązana do wskazania pomieszczenia tymczasowego na okres 6 miesięcy. Jego standard będzie niższy  (szczegółowa definicja znajdzie się w ustawie o ochronie praw lokatorów, której poprawka została już przygotowana przez ministerstwa infrastruktury i sprawiedliwości). Zaś osoby skazane za znęcanie się nad rodziną, zajmujące lokal bez tytuł prawnego lub rażąco wykraczające poza zasady porządku domowego będą eksmitowane do schronisk lub noclegowni. Nie zostaną one objęte okresem ochronny ze względu na zimę.

 

Istota problemu

Orzeczenie Trybunału uchylające art. 1046 § 4 kpc wejdzie w życie 17 listopada 2011 r. i może spowodować lukę prawną dopuszczającą przeprowadzenie eksmisji na bruk. Jej konsekwencje będą dramatyczne dla wielu rodzin. Jeżeli nie zostanie uchwalona stosowna poprawka, komornicy zaczną egzekwować „nowe wyroki”, a także zaległe, gromadzące się przez lata z powodu braku pomieszczeń tymczasowych. Pewnym naświetleniem powagi sytuacji są statystyki: w samym 2010 roku zostało wydanych ok. 33 tys. wyroków eksmisyjnych, z czego tylko 7 tys. zostało wykonanych. Zaporą ochronną przed masowym wyrzucaniem lokatorów na ulice jest art. 16 Ustawy o ochronie praw lokatorów, zakazuje on jednak wykonywania takich orzeczeń sądów tylko w okresie zimowy (od listopada do końca marca).