A więc może nasuwać się pytanie: Jeżeli Trójca nie jest nauką biblijną, to skąd się ta doktryna wzięła w chrześcijaństwie? Wielu jest zdania, że sformułowano ją na soborze nicejskim w roku 325 n.e.
Nie jest to jednak całkiem zgodne z prawdą. Na soborze nicejskim uznano, że Chrystus posiada tę samą substancję, co Bóg, i w ten sposób położono podwaliny pod późniejszą teologię trynitarną. Ale nie powstała wtedy Trójca, ponieważ na tym soborze nic nie wspomniano o duchu świętym jako trzeciej osobie trójjedynego Pana Boga.
->Rola Konstantyna w Nicei
Przez wiele lat stanowczo zwalczano na podstawie Biblii pogląd, jakoby Jezus był Bogiem. W celu rozstrzygnięcia tej dysputy cesarz rzymski Konstantyn wezwał wszystkich biskupów do Nicei. Przybyło ich w rzeczywistości około 300, a więc niewielka część ogólnej liczby biskupów.
Konstantyn nie był chrześcijaninem, podobno nawrócił się później, ale został ochrzczony dopiero na łożu śmierci. Henry Chadwick pisze o nim w książce The Early Church (Kościół pierwotny): „Konstantyn, podobnie jak jego ojciec, był czcicielem Niezwyciężonego Słońca; (…) jego nawrócenia się nie należy przypisywać wewnętrznemu doświadczeniu łaski (…). Chodziło o sprawy wojskowe. Nigdy nie rozumiał zbyt dobrze nauki chrześcijańskiej, niemniej był pewien, że Bóg chrześcijan może mu zapewnić zwycięstwo w bitwie”.
Za ten jaką rolę odegrał ten nieochrzczony cesarz na soborze nicejskim? The Encyclopedia Britanica podaje: „Sam Konstantyn przewodniczył, nadawał ton dyskusjom i osobiście zaproponował (…) kluczową formułę wyrażającą relację między Chrystusem a Bogiem w ogłoszonym przez sobór wyznaniu wiary w ‘jedność substancji z Ojcem’ (…). Zastraszeni przez cesarza biskupi, z wyjątkiem zaledwie dwóch, podpisali się pod tym wyznaniem wiary, przy czym wielu uczyniło to wbrew własnemu przekonaniu”.
A zatem kluczową rolę odegrał w tym Konstantyn. Ten polityk pogański wtrącił się po dwóch miesiącach do burzliwej debaty religijnej i powziął decyzję na korzyść tych, którzy mówili, że Jezus jest Bogiem. Ale dlaczego? Na pewno nie z powodu przekonania opartego na Biblii. „Konstantyn w gruncie rzeczy wcale nie rozumiał kwestii podnoszonych w teologii greckiej”, czytamy w A Short History of Christian Doctrine (Zarysie historii doktryny chrześcijańskiej). Rozumiał tylko, że podział religijny zagraża cesarstwu, a on chciał umocnić swą władzę.
Jednakże w Nicei ani jeden biskup nie lansował nauki o Trójcy. Decyzja ich dotyczyła tylko natury Jezusa, a nie roli ducha świętego. Gdyby nauka o Trójcy była wyraźną nauką biblijną, czyż nie należało wówczas wziąć jej pod rozwagę?
->Dalszy rozwój
Po Nicei spory na ten temat trwały przez dziesiątki lat. Ci którzy wierzyli, że Jezus nie jest równy Bogu, nawet na jakiś czas powrócili do łask. Później jednak cesarz Teodozjusz odwrócił się od nich. Uznał wyznanie wiary soboru nicejskiego za wzorzec obowiązujący na obszarze cesarstwa i w roku 381 n.e. zwołał sobór do Konstantynopola w celu sprecyzowania przyjętej formuły.
Na tym soborze zgodzono się zrównać ducha świętego z Bogiem i Chrystusem. Po raz pierwszy w centrum uwagi znalazła się Trójca znana teraz w chrześcijaństwie. Niemniej nawet po soborze konstantynopolitańskim Trójca nie stała się powszechnie uznawaną prawdą wiary. Wielu sprzeciwiało się jej i w ten sposób ściągało na siebie gwałtowne prześladowania. Dopiero w późniejszych wiekach nauka o Trójcy została sformułowana w konkretnych wyznaniach wiary. W The Encyclopedia Americana czytamy: „Pełny rozwój trynitaryzmu nastąpił na Zachodzie w scholastyce średniowiecza, gdy w wyjaśnieniach zaczęto używać wyrazów i terminów zaczerpniętych z filozofii oraz psychologii”.
->Atanazjański symbol wiary
Pojęcie Trójcy zostało bardziej szczegółowo zdefiniowane w Atanazjańskim symbolu wiary. Atanazy był duchownym, który poparł Konstantyna w Nicei. Symbol wiary noszący jego imię głosi: „Oddajemy cześć jednemu Bogu w Trójcy (…) Ojciec jest Bogiem, Syn jest Bogiem i Duch Święty jest Bogiem; a jednak nie ma trzech bogów, tylko jest jeden Bóg”.
Wielu uczonych jest jednak zgodnych co do tego, że tego wyznania wiary nie ułożył sam Atanazy. W The New Encyclopedia Britanica skomentowano to tak: „W Kościele wschodnim aż do XII wieku nie znano tego symbolu wiary. Od XVII wieku uczeni na ogół zgodnie przyznają, że Atanazjański symbol wiary nie został napisany przez Atanazego (zmarł w roku 373), lecz prawdopodobnie ułożono go w południowej Francji i Hiszpanii w VI i VII wieku. Pojawił się w liturgii kościelnej w Niemczech w IX wieku, a jakiś czas później w Rzymie”.
Tak więc minęły wieki od czasów Chrystusa, zanim w chrześcijaństwie powszechnie zaakceptowano naukę o Trójcy. A czym się kierowano we wszystkich tych wypadkach? Czy treścią Słowa Bożego, czy też względami klerykalnymi i politycznymi? E.W. Hopkins tak odpowiada na to w książce Origin and Evolution of Religion (Pochodzenie i rozwój religii): „Ostateczne ustalenie ortodoksyjej definicji trójcy było w znacznej mierze sprawą polityki Kościelnej”.
„Triada Wielkich Bogów”
W starożytnej Babilonii i Asyrii istniały triady, czyli trójce bóstw setki lat przed Chrystusem. W encyklopedii mitologii wydanej przez francuską firmę Larousse wymieniono jedną z takich triad, czczoną na terenie Mezopotamii: „Wszechświat był podzielony na trzy regiony, a każdy z nich stał się domeną jakiegoś bóstwa. Niebo nalezało do Anu. Enlil otrzymał ziemię. Ea został władcą wód. Razem stanowili triadę Wielkich Bogów”.
