W.A. Mozart - Requiem K.626

 

(Mszy tej można posłuchać tutaj: theblues-thatjazz.com/en/box/3938-wa-mozart-requiem-k626.html )

 

Msza Żałobna - Requiem jest ostatnim dziełem W. A. Mozarta.

Większość z nas pracę nad tą mszą widzi oczami Milosza Formana z filmu Amadeusz. W filmie mamy czarny charakter w osobie Salieriego, który miał zamówić u Mozarta skomponowanie ‘Requiem’.

Prawda wygląda inaczej.

 

Ostatnie miesiące życia Mozarta były wypełnione intensywną pracą.

 

W połowie lipca 1791 roku Domenico Guardasoni, impresario Teatru Narodowego w Pradze zamówił u Mozarta skomponowanie opery La Clemenza di Tito. Opera ta miała uświetnić koronację cesarza Leopolda II na Króla Bohemii. Uroczystość miała odbyć się 6 września.

 

Kilka dni przedtem Mozart otrzymał inne, bardzo tajemnicze zamówienie. Złożył je posłaniec, który miał kategoryczny zakaz zdradzania jakiegokolwiek nazwiska i zakaz ten w pełni respektował. Było to zamówienie na Mszę Żałobną.

Mozart zlecenie przyjął. Zażądał dosyć wysokiej zapłaty i ją otrzymał. Dodatkowo miał obiecaną premię po ukończeniu dzieła.

 

Oczywiście opera dla Cesarza była priorytetem i w sierpniu głównie nad tym utworem pracował. Do Pragi wyjechał 25 sierpnia. 6 września dyrygował premierowym przedstawieniem La Clemenza di Tito.Podczas pobytu nad Wełtawą poczuł się źle, powrót do Wiednia nie polepszył jego zdrowia.

 

Mozart miał zaległości. Na koniec września przewidziana była premiera Czarodziejskiego Fletu. Do 28 Mozart dokończył operę i wykonał wszystkie wymagane poprawki. Premiera odbyła się w zaplanowanym terminie – 30 września. Przez następną dekadę kończył Koncert Klarnetowy A-Dur.

 

Do pracy nad Requiem przystąpił 8 października. Równocześnie komponował Kantatę (K.623), zamówioną przez masonów. Pracował bardzo intensywnie. Czuł się coraz gorzej. Od 20 listopada nie wstawał już z łóżka.

 

5 grudnia 1791 roku Mozart zmarł na gorączkę reumatyczną. Requiem nie zostało skończone.

 

10 grudnia w Kościele Św. Michała w Wiedniu Freihaus Theater wykonał Requiem Mozarta ku jego czci. Niestety brak informacji jakie części były zagrane i zaśpiewane.

 

Od tego momentu decydującą rolę w wydarzeniach zaczęła odgrywać wdowa po Mozarcie – Konstancja. Najprawdopodobniej bardzo jej zależało na obiecanej premii za Requiem. Próbowała zrobić wszystko by Msza została ukończona w szybkim tempie.

 

Konstancja Mozart

 

Zwróciła się do uczniów i współpracowników Mozarta, kolejno do: Freystadtlera, Eyblera i Stadlera. Każdy z nich podejmował się zadania lecz po krótkim czasie rezygnowali. Wymawiali się nadmiarem obowiązków.

 

Konstancja, chcąc nie chcąc, poprosiła o dokończenie Requiem przyjaciela Wolfganga - Franza Xavera Süssmayra. Konstancja zrozumiała, że utworu nie można dokończyć w krótkim czasie, stąd Süssmayr był najlepszym możliwym kontynuatorem Mozarta.

Znał on sposób komponowania i orkiestracji Mozarta gdyż często o tych rzeczach dyskutowali. Razem też grali i śpiewali utwory Mozarta przed oficjalnymi wykonaniami.

 

Requiem Mass K.626

 

I. Introitus: Requiem aeternam (Chór)

II. Kyrie eleison (Chór)

III. Sequenza:

IV. Offertorium:

V. Sanctus:

VI. Benedictus (Solo Quartet i Chór)

VII. Agnus Dei (Chór)

VIII. Communio:

 

Według Süssmayra, Mozart napisał w całości dwie pierwsze części Introitus i Requiem oraz część III Sequenza z wyjątkiem Lacrimosa, z której Mozart zdążył napisać tylko 8 pierwszych taktów.

Konstancja nie przyznała się, że już inni kompozytorzy pracowali nad Requiem. I tak - Franz Jacob Freystadler napisał brakujący w niewielkiej części akompaniament do Kyrie, zaś Joseph Eybler napisał orkiestrację do Sequenza, z wyjątkiem Lacrimosa.

Süssmayr dokończył Lacrymosa, począwszy od 9 taktu.

 

W części IV Ofertorium Mozart napisał partię wokalną, instrumentalny bas oraz tylko częściowo ją zinstrumentował. Najprawdopodobniej Konstancja dała tę część Abbe Stadlerowi. Ten wykonał tylko fragmenty pracy. Całą orkiestrację, wykorzystując partie Stadlera dokończył Süssmayr.

Części V Sanctus i VI Benedictus są bez wątpienia autorstwa Süssmayra.

Agnus Dei to również kompozycja Süssmayra, ale częściowo wykorzystał on tu szkice i wskazówki Mozarta.

Ostatnią część Communio – Süssmayr zbudował wykorzystując muzykę z dwóch pierwszych części: takty 23 – 52 z Requiem, takty 1 – 52 z Kyrie.

 

Instrumentacja to:

2 rogi, 2 fagoty, 2 trąbki, 3 puzony, kotły, skrzypce, altówka i basso continuo (wiolonczela, kontrabas lub klawesyn).

Partie wokalne na: sopran, alt, tenor i bas oraz chór mieszany SATB.

 

 

Franz Xaver Süssmayr jest bezsprzecznie współautorem Requiem. Uznając jednak wielkość Mozarta, pisząc poszczególne części starał się być jak najbardziej ‘mozartowski’. To jest Süssmayr, który celowo naśladuje styl Mozarta.

Dlatego też nikt nie kwestionuje, że Requiem K.626 to dzieło Mozarta.

 

Süssmayr pracę nad Requiem zakończył prawdopodobnie na samym początku marca 1792 roku. Już z datą 4 marca widnieje podpis Konstancji na umowie przekazującej kopię utworu Fryderykowi Wilhelmowi II.

 

Süssmayr i chory Mozart

 

A jak było z tajemniczym zleceniodawcą ?

To Konstancja Mozart pierwsza sugerowała, że był nim Salieri. Mimo, że sama nic o tym nie wiedziała. Usilnie starała się ustalić tożsamość zamawiającego, przede wszystkim z powodu obiecanej premii za Requiem. Dlaczego pomówiła Salieriego nie wiadomo. Być może to jakieś osobiste powody.

 

W każdym razie plotka oczywiście urosła. Aleksander Puszkin napisał sztukę Mozart i Salieri, którą do libretta wykorzystał pisząc operę Rimski-Korsakow.

Na tych dziełach oparł się Milosz Forman tworząc swojego Amadeusza.

 

Tymczasem od 1964 roku sprawa jest jasna. Zleceniodawcą Requiem był Książę Walsegg. Właśnie w 1964 roku odkryto manuskrypt Antona Herzoga, który pracował u księcia.

Herzog zdradza wiele z sekretów dworu. Książę Walsegg był wielkim miłośnikiem muzyki i teatru. Zamawiał sporo utworów u różnych kompozytorów. Następnie sam je przepisywał i przedstawiał jako własne kompozycje. Próbował też sił w pisaniu kwartetów.

 

Na dworze odbywały się koncerty, głównie składające się z utworów ‘skomponowanych’ przez księcia. Dworzanie doskonale o wszystkim wiedzieli, potrafili też bezbłędnie wskazać który utwór rzeczywiście był autorstwa Księcia.

Książę Walsegg miał poważny powód by zamówić u Mozarta Requiem. 14 lutego 1791 roku zmarła jego żona, którą bardzo kochał. Miała zaledwie 20 lat. Książe najpierw zlecił wykonanie rzeźby dla jej uczczenia. W pierwszej połowie lipca zamówił Requiem.

 

Konstancja musiała się o tym w końcu dowiedzieć. Wskazuje na to fakt przekazania Księciu na początku grudnia 1793 roku (a więc po dwóch latach) rękopisu Requiem, z oryginalnymi częściami napisanymi przez Mozarta. Rękopis Süssmayra z wyglądu niewiele się różnił od rękopisu Mozarta. Być może Konstancja otrzymała w końcu tak wyglądaną premię.

 

Książę wystawił Requiem w intencji swojej żony w Wiener-Neustadt, 14 grudnia 1793 roku.

14 lutego następnego roku, w rocznicę śmierci Księżnej, Requiem zagrano i zaśpiewano ponownie.

 

Zapis nutowy Requiem opublikowano w 1799 roku w wydawnictwie Breitkopf & Hartel. W tym czasie mało kto wiedział, że Mozart nie dokończył kompozycji. Wyszło to na jaw dopiero w 1825 roku kiedy to Gottfried Weber napisał artykuł bazujący na liście Süssmayra z 1801 roku.

Od tego czasu do dzisiaj trwa dyskusja i badania nad autorstwem tej mszy żałobnej.

 

W music boxie Staatskapelle Dresden i Leipzig Radio Chorus. Dyryguje Peter Schreier.

 

 

 

Requiem Mass in D minor (K. 626) Text	
Requiem			
Requiem aeternam dona eis, Domine,	Grant them eternal rest, O Lord,
et lux perpetua luceat eis.		and may perpetual light shine on them.
Te decet hymnus, Deus, in Sion,		Thou, O God, art praised in Sion,
et tibi reddetur votum in Jerusalem.	and unto Thee shall the vow
Exaudi orationem meam,			be performed in Jerusalem.
ad te omnis caro veniet.		Hear my prayer, unto Thee shall all
Requiem aeternam dona eis, Dimine,		flesh come.		
et lux perpetua luceat eis.		Grant them eternal rest, O Lord,
					and may perpetual light shine on them.

Kyrie					
Kyrie eleison.				Lord have mercy upon us.
Christe eleison.			Christ have mercy upon us.
Kyrie eleison.				Lord have mercy upon us.

Sequentia			
Dies irae, dies illa			Day of wrath, that day
Solvet saeclum in favilla, 		Will dissolve the earth in ashes
Teste David cum Sibylla.		As David and the Sibyl bear witness.

Quantus tremor est futurus		What dread there will
Quando judex est venturus		When the Judge shall come
Cuncta stricte discussurus.		To judge all things strictly.

Tuba mirum spargens sonum		A trumpet, spreading a wondrous sound
Per sepulcra regionum			Through the graves of all lands,
Coget omnes ante thronum.		Will drive mankind before the throne.

Mors stupebit et natura			Death and Nature shall be astonished
Cum resurget creatura			When all creation rises again
Judicanti responsura.			To answer to the Judge.

Liber scriptus proferetur		A book, written in, will be brought 
In quo totum continetur,			forth
Unde mundus judicetur.			In which is contained everything that is
					Out of which the world shall be judged.

Judex ergo cum sedebit			When therefore the Judge takes His seat
Quidquid latet apparebit,		Whatever is hidden will reveal itself.
Nil inultum remanebit.			Nothing will remain unavenged.

Quid sum miser tunc dicturus,		What then shall I say, wretch that I am
Quem patronum rogaturus,		What advocate entreat to speak for me,
Cum vix justus sit securus?		When even the righteous may hardly be
						secure?

Rex tremendae majestatis,		King of awful majesty,
Qui salvandos salvas gratis,		Who freely savest the redeemed,
Salve me, fons pietatis.		Save me, O fount of goodness.

Recordare, Jesu pie,			Remember, blessed Jesus,
Quod sum causa tuae viae,		That I am the cause of Thy pilgrimage,
Ne me perdas illa die.			Do not forsake me on that day.

Quaerens me sedisti lassus,		Seeking me Thou didst sit down weary,
Redemisti crucem passus,		Thou didst redeem me, suffering death
Tantus labor non sit cassus			on the cross.
					Let not such toil be in vain.

Juste judex ultionis 			Just the avenging judge,
Donum fac remissionis			Grant remission
Ante diem rationis.			Before the day of reckoning.
	
Ingemisco tamquam reus,			I groan like a guilty man.
Culpa rubet vultus meus,		Guilt reddens my face.
Supplicanti parce, Deus.		Spare a suppliant, O God.
	
Qui Mariam absolvisti			Thou who didst absolve Mary Magdalene
Et latronem exaudisti, 			And didst hearken to the thief,
Mihi quoque spem dedisti.		To me also hast Thou given hope.

Preces meae non sunt dignae,		My prayers are not worthy,
Sed tu bonus fac benigne,		But Thou I Thy merciful goodness grant
Ne perenni cremer igne.			That I burn not in everlasting fire.

Inter oves locum praesta,		Place me among Thy sheep
Et ab haedis me sequestra,		And seperate me from the goats,
Statuens in parte dextra.		Setting me on Thy right hand.

Confutatis maledictis			When the accursed have been confounded
Flammis acribus addictis,		And given over to the bitter flames,
Voca me cum benedictis.			Call me with the blessed.

Oro supplex et acclinis,		I pray in supplication on my knees.
Cor contritum quasi cinis,		My heart contrite as the dust,
Gere curam mei finis.			Safeguard my fate.

Lacrimosa dies illa 			Mournful that day
Qua resurget ex favilla			When from the dust shall rise
Judicandus homo reus.			Guilty man to be judged.
Huic ergo parce, Deus,			Therefore spare him, O God.
Pie Jesu Domine,			Merciful Jesus, Lord
Dona eis requiem.			Grant them rest.

Offertorium			
Domine, Jesu Christe, Rex gloriae,	Lord Jesus Christ, King of glory,
libera animas omnium fidelium 		deliver the souls of all the faithful
	defunctorum			departed from the pains of hell and 
de poenis inferni, et de profundo lacu:	from the bottomless pit.
libera eas de ore leonis,		Deliver them from the lion's mouth.
ne absorbeat eas tartarus, ne cadant 	Neither let them fall into darkness	
	in obscurum,			nor the black abyss swallow them up.
sed signifer sanctus Michael		And let St. Michael, Thy standard-
retraesentet eas in lucem sanctam,	bearer, lead them into the holy light
quam olim Abrahae promisisti		which once Thou didst promise
et semini ejus.				to Abraham and his seed.

Hostias et preces, tibi, Domine,	We offer unto Thee this sacrifice	
laudis offerimus;			of prayer and praise.
tu suscipe pro animabus illis,		Receive it for those souls
quarum hodie memoriam facimus:		whom today we commemorate.
fac eas, Domine, de morte transire ad 	Allow them, O Lord, to cross
	vitam,				from death into the life
quam olim Abrahae promisisti 		which once Thou didst promise to
et semini ejus.				Abraham and his seed.

Sanctus				
Sanctus, Sanctus, Sanctus,		Holy, holy, holy,
Dominus Deus Sabaoth!			Lord God of Sabaoth
Pleni sunt coeli et terra gloria tua.	Heaven and earth are full of Thy glory.
Osanna in excelsis.			Hosanna in the highest.

Benedictus			
Benedictus qui venit in nomine Domini.	Blessed is He who cometh in the name of 
Osanna in excelsis.			the Lord.  Hosanna in the highest.

Agnus Dei			
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,	Lamb of God, who takest away the sins of
dona eis requiem.			the world, grant them rest.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,	Lamb of God, who takest away the sins of
dona eis requiem sempiternam.		the world, grant them everlasting rest.

Communion			
Lux aeterna luceat eis, Domine,		May eternal light shine on them, O Lord
cum sanctis tuis in aeternum,		with Thy saints for ever,
quia pius es. 				because Thou art merciful.
Requiem aeternam dona eis, Domine,	Grant the dead eternal rest, O Lord,
et lux perpetua luceat eis,		and may perpetual light shine on them.
cum santis tuis in aeternum,		with Thy saints for ever,
quia pius es.				because Thou are merciful.