Sen Nocy Letniej
Koniec lata skłonił mnie wreszcie do sięgnięcia po Mendelssohna. Trzy miesiące musiał u mnie dojrzewać ten temat. To zadziwiające – czasem siądę do kompa i piszę bez zastanowienia, kiedy indziej zaś zaczęcie jakiegoś tematu mi idzie niesamowicie opornie.
A Midsummer Night's Dream (Sen Nocy Letniej) to jedno z najpopularniejszych dzieł Wiliama Szekspira .
Kiedy dokładnie Wiliam Szekspir napisał tę komedię nie wiadomo. Badacze podają, że było to albo w 1595 albo w roku 1596. Sztuka powstała albo na zamówienie bogatej pary z okazji ślubu albo też dla Królowej Elżbiety I. Za ślubną proweniencją przemawia grasująca w Londynie w 1595 roku zaraza. Takie nieszczęścia zawsze powodowały wzrost zaślubin. Bliskość śmierci zachęca ludzi do zawarcia małżeństwa. (Tak samo było np. w trakcie Powstania Warszawskiego.)
Sen Nocy Letniej
Komedia ta przedstawia świat wyobraźni i mitologii. Niektóre wątki mogą jednak być zaczerpnięte z „Metamorfoz” Owidiusza.
W sztuce występują trzy pary: Hermia i Lizander, Helena i Demetriusz oraz Król Elfów Oberon z nieposłuszną Królową Tytanią.
Ojciec Hermii nie zgadza się na jej małżeństwo z Lizandrem. Ci, nie widząc innego wyjścia uciekają do lasu. Za nimi podąża Demetriusz, który jest zazdrosny o Hermię, zaś za Demetriuszem zakochana w nim Helena. W lesie dzieją się dziwne rzeczy gdyż pełno w nim duchów i elfów. Nie są jednak one złośliwie usposobione, tak więc wszystko kończy się dobrze. Obie szczęśliwe pary uznają, że wszystkie fantastyczne przygody, które im się przytrafiły były tylko letnim snem.
Ten fantastyczny świat wykreowany przez Szekspira wzbudzał wielkie zainteresowanie nie tylko w Anglii ale i na kontynencie. Dzieło opublikowane w 1600 roku do dzisiaj jest ‘obrabiane’ w przeróżnych wariantach.
Strona tytulowa pierwszego wydania z 1600 roku.
Jednym z tych, którzy byli zafascynowani Snem Nocy Letniej był Mendelssohn.
W 1826 roku Felix Mendelssohn przeczytał niemieckie tłumaczenie Szekspira autorstwa romantycznego poety Augusta Wilhelma Schlegela. Wrażenie było piorunujące. Mendelssohn miał wtedy 17 lat i był ‘przesiąknięty’ atmosferą romantyzmu.
Na początku sierpnia tego roku ukończył Uwerturę do Snu Nocy Letniej, Op.21.
Powstał utwór zdumiewająco dojrzały i błyskotliwy. Nikt nie napisał tak wspaniałego utworu w tak młodym wieku. Być może ten fakt i odniesienie do Szekspira spowodowało, że Sen Nocy Letniej stał się najbardziej cenionym, wręcz sztandarowym dziełem Mendelssohna.
Felix Mendessohn Bartholdy
Mendelssohn napisał je jako uwerturę koncertową, nie związaną z teatrem.
Atmosfera utworu jest bez wątpienia romantyczna. Forma za to jak najbardziej klasyczna – sonatowa, frazowanie regularne podobnie jak i zmiany, przejścia harmoniczne. Romantyczność ujawniają uderzające efekty instrumentalne, dźwiękowe, np. naśladujące trucht elfich stóp czy ryk osła.
Heinrich Eduard Jacob, biograf Mendelssohna pisał, że kompozytor szkicował akordy słuchając wcześnie rano szelestu liści i szumu wiatru w ogrodzie domu.
Uwertura Sen Nocy Letniej została po raz pierwszy wykonana w Szczecinie 20 lutego 1827 roku. Mendelssohn, który dwa tygodnie przedtem skończył 18 lat przybył na premierę, chociaż odbył trudną podróż podczas zimowej wichury. Dyrygował Carl Loewe.
Ten koncert był popisem Mendelssohna. Wykonywał swój Koncert As-dur na 2 fortepiany z orkiestrą, Konzertstück f-moll Webera oraz wystąpił jako pierwszy skrzypek w IX Symfonii Beethovena.
24 czerwca 1829 roku Mendelssohn dyrygował w Londynie pierwszym wykonaniem na ziemi angielskiej. Ten koncert odbywał się na rzecz powodzian na Śląsku.
W 1841 roku na dworze Króla Prus Fryderyka Wilhelma IV, w nowym pałacu w Poczdamie wystawiono „Antygonę” Sofoklesa. Z muzyką Felisa Mendelssohna. Król bardzo lubił przedstawienia z muzyką. Mendelssohn był wtedy dyrektorem Królewskiej Akademii Sztuki oraz Leipzig Gewandhaus Orchestra.
Dosyć niespodziewanie Król Prus zamówił u Mendelssohna muzykę do Snu Nocy Letniej.
I tak 16 lat po pierwszej przygodzie Mendelssohna z Szekspirem nastąpił ciąg dalszy. Tym razem nie chodziło o muzykę koncertową lecz towarzyszącą, incydentalną (incidental music).
Tak powstał Sen Nocy Letniej Op.61 (Ein Sommernachtstraum.).. Intermezzo między Aktami IV i V to najsłynniejszy pojedynczy utwór Mendelssohna, czyli Marsz Weselny. Nie wydaje mi się by Mendelssohn mógł oczekiwać, że krótki utwór do sztuki teatralnej stanie się wszechobecny w świecie.
Sen Nocy Letniej
Uwertura op.21 została włączona do muzyki incydentalnej op.61 i jest wykonywana razem jako Sen Nocy Letniej.
Premiera odbyła się w Poczdamie 14 października 1843 roku. Reżyserem i producentem był Ludwig Tieck, poeta i wydawca, ojciec romantyzmu niemieckiego. Przedstawienie zostało przyjęte bardzo dobrze.
Pierwszego nagrania całości dokonała Orkiestra Filadelfijska pod dyrekcją Eugene Ormandy’ego. Ormandy zerwał z tradycją i zdecydował się na wersję w języku niemieckim.
Obecnie całość jest rzadko wykonywana. Natomiast często stosowana jest instrumentalna wersja koncertowa: Uwertura, Scherzo, Intermezzo, Nokturn i Marsz Weselny.
W music boxie Sen Nocy Letniej w interpretacji Heather Harper (sopran), Janet Baker (kontralt), Philharmonia Orchestra pod kierunkiem Otto Klemperera.
Sen Nocy Letniej
