Czy spis ludności opisany w Ewangelii, pozwalający umieścić narodzenie Jezusa w Betlejem, odbył się naprawdę?
1. Z jednej strony mamy stanowisko znacznej większości historyków, którzy odmawiają relacji ewangelicznej jakiegokolwiek prawdopodobieństwa. Związani są oni głównie z Oxford University oraz Jesus Seminar. Geza Vermes pisze, że spis ten jest w zupełności inwencją twórczą redaktorów Ewangelii, służącą naciągnięciu faktów tak, aby historia Jezusa zgadzała się ze starotestamentowymi proroctwami (Księga Micheasza mówi, że Mesjasz miał urodzić się w Betlejem). Sanders uważa, że pierwsze dwa rozdziały Ewangelii Mateusza to najoczywistszy w całym Nowym Testamencie dowód na przekłamania historyczne w Tradycji. Także ksiądz katolicki, a zarazem jeden z czołowych biblistów i historyków chrześcijaństwa, John Paul Meier komentuje ewangeliczny spis w ten sposób: "próby pogodzenia Łukasza 2:1 z faktami historycznymi starożytnej... to beznadziejny wymysł". Konkludując, większość historyków uważa, że Łukasz odnosi się do spisu z 6 n.e., błędnie umieszczając go za życia Heroda. Zdają się to potwierdzać pozachrześcijańskie dokumenty. Jest to obecnie najsilniejsze stanowisko w sprawie tej części Nowego Testamentu, wysoko oceniane za całokształt merytoryczny zarówno przez stronę katolicką, jak i tą niezwiązaną z Kościołem. "Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa Jezus narodził się nie w Betlejem, a w Nazarecie", przekonanie to coraz bardziej przenika obecnie do refleksji teologów katolickich, nie znajdując póki co sensownej odpowiedzi. My zdani jesteśmy jednak na czerpanie informacji o tych dyskusjach z drugiej ręki, gdyż publikacje takie jak "A Marginal Jew" nie ukazały się na polskim rynku. "A Marginal Jew", J.P. Meiera jest w tej chwili publikacją najwyżej ocenianą spośród innych pozycji tego rodzaju.
2. Z drugiej strony mamy stanowisko znacznie słabsze, za którym nie stoją już autorytety w dziedzinie badań historycznych tej miary do Meier czy Sanders. Wedle tego stanowiska, Jezus narodził się w Betlejem, a spis miał miejsce, był wcześniejszy od tego w 6 n.e., choć Józef Flawiusz nie wzmiankuje o nim. Wzmiankuje jednak, że wcześniej podobne spisy były przeprowadzane. Wewnątrz tego stanowiska istnieją dwie hipotezy, w myśl których Kwiryniusz dokończył spis ludności zapoczątkowany przez Saturninusa bądź rozpoczął spis zakończony później przez Saturninusa. Dzieło jednak dokonanych czynności Łukasz Ewangelista mylnie przypisał Kwiryniuszowi. O spisie tym wspominają także starożytne pisma apologetyczne. Tertulian pisał: "A przecież wiadomo i o spisie ludności zarządzonym wtedy, przy narodzeniu Pana, za Augusta, w którym mogliby się doszukać Jego rodu [spis ów jest udokumentowany w archiwach rzymskich, publica documenta]. [...] A jednak jakimże sposobem mógł zostać dopuszczony do synagogi i to tak nagle, tak nieznany, o kim nic dotąd nie wiedziano? Z jakiego pokolenia, domu, rodu, wreszcie ze spisu Augusta, który zachowują rzymskie archiwa?" (Przeciw Marcjonowi, IV). Justyn Męczennik w piśmie do Antoniusa Piusa pisze o tym, że Jezus Chrystus urodził się w wiosce, trzydzieści pięć stadiów od Jerozolimy i że cesarz może to ustalić także z rejestru podatkowego, dokonanego przez Kwiryniusza, jego pierwszego prokuratora (grec. epitropos) w Judei (1 Apologia, 34). Stanowisko to jest jednak odrzucane przez znakomitą większość badaczy.
Jaka jest Wasza opinia w przedstawionej sprawie?
Uwaga: Aby mieć jasność u co bardziej rozdrażnionych tematem komentujących czytelnie przedstawiam swoją intencję. Jest nią najzupełniej obiektywne przedstawienie dwóch przeciwstawnych sobie stanowisk w danej sprawie. Słowa typu "większość badaczy" i tym podobne również nie stanowią opinii własnej autora notki, ale oparte są o właśnie takie opinie w źródłach syntetycznych. Notka nie jest obciążona ani tendencją, ani kierunkowością, ani ideologią, jak chcieliby niektórzy. To jedynie przedstawienie opinii dwóch grup badaczy Pisma, jakie się współcześnie wytworzyły. Cała reszta poddana jest dyskusji. Opinie własne autora notki nie grają tu żadnej roli. Notka też nie jest nastawiona na przekonywanie kogokolwiek do jednego z dwóch stanowisk. Wycieczki personalne są zatem nie na miejscu. Przypominam też, że blog ma kilku autorów.
