Rozdział I
Chrystusowa moc przekształcania kultury
Jan Paweł II często mówił o odpowiedzialności chrześcijan żyjących – jak to określił – na nowym „areopagu kultury” . Wyrażenie to przywołuje mowę apostoła Pawła do obywateli Aten w pierwszym wieku – jedno z pierwszych wielkich spotkań chrześcijaństwa z cywilizacją pogańską. Dziś powiedzenie o „zderzeniu cywilizacji” jest banałem. Kilka lat temu równie powszechnie mówiło się o „wojnach kultur”, i niektórzy nadal o nich mówią. Jednakże takie konfrontacje między cywilizacjami czy wartościami
kultury nie są niczym nowym. Zdarzały się one wielokrotnie w historii – w wydarzeniach czasem katastrofalnych, niekiedy drobnych i ledwo dostrzegalnych. Jednym z takich momentów jest mowa Pawła w Atenach, zanotowana w Dziejach Apostolskich. Myślę, że tak częste u Jana Pawła II wzmianki o areopagu w kontekście kultury, przynoszą nam wskazówkę, że to, co św. Paweł zrobił w Atenach, pozostaje dla każdego chrześcijanina ważnym wzorem: oto, jak należy rozumieć Chrystusową obietnicę przekształcania kultury.
Pobyt Pawła w Atenach miał miejsce prawdopodobnie gdzieś między 50. a 58. r. n.e. . Ateny – sceneria wydarzenia – były „szkołą wychowania Hellady” . Rzymianie, którzy sprawowali władzę w mieście od ponad stu lat, nazywali je doctae Athenae, „uczone Ateny”. Dla Rzymian, Ateny odgrywały kluczową rolę w rozwoju ich własnej kultury. To tutaj, pisał Cyceron, „jak się uważa, powstały i rozpowszechniły się po całym świecie cywilizacja, nauka, religia... prawa i instytucje” . Jeśli Ateny stanowiły symboliczne centrum cywilizacji, to w samych Atenach centrum działalności stanowił Areopag, „wzgórze Aresa”. Obecny Areopag, skaliste wypiętrzenie w centrum Aten, jest głównie miejscem odwiedzin turystów, z którego można sfotografować znacznie bardziej znany i imponujący Akropol, czy też rozciągające się w dole nowoczesne miasto. Jednakże w pierwszym wieku Areopag był siedzibą rady miasta, rdzeniem jego systemu administracyjnego i sądowego. Co równie ważne, Areopag był jednym z tych miejsc, w których Ateńczycy gromadzili się, by zaspokoić swą gorączkową ciekawość, z której tak bardzo byli znani. „A wszyscy Ateńczycy i mieszkający tam przybysze poświęcają czas jedynie albo mówieniu o czymś, albo wysłuchiwaniu czegoś nowego”.
Ateńczycy spodziewali się, że usłyszą od św. Pawła jakąś nowinę, i nie doznali zawodu. Paweł rozpoczyna jednak wypowiedź w sposób rozbrajający – wspomina mianowicie ołtarz, który zobaczył w Atenach, poświęcony „nieznanemu Bogu”. Zbudowanie takiego artefaktu było osobliwym aktem czci, i Paweł czyni tu aluzję do wielce dwuznacznej natury religii klasycznej, mówiąc, że Ateńczycy muszą być „bardzo religijni” – określenie to w oryginale greckim może znaczyć również: „bardzo zabobonni”. Dla Greków bowiem świat był pełen bogów: zamieszkiwali oni niebo, ziemię, a nawet – zdawało się – każde drzewo, skałę i strumień. Jakkolwiek uroczy wydawałby nam się ten obraz, miał on aspekt złowieszczy. Każdy z tych niezliczonych bogów mógł zostać obrażony, a w konsekwencji – mógł zniszczyć miasto, i nie zawsze łatwo było ustalić, który z nich jest tego sprawcą. Dlatego Ateńczycy zabezpieczali się ołtarzem poświęconym „nieznanemu Bogu”: jakiemuś bóstwu, które w tłumie można było przeoczyć.
Warszawa - wtorek, 26 maja
19:00, Promocja książki
Galeria Porczyńskich (Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II) - pl. Bankowy 1
Warszawa – środa, 27 maja
17.00 Uroczysta msza święta Zakonu Rycerzy Kolumba
Kościół p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Parafii Świętej Barbary - ul. Emilii Plater 25
Kraków-Łagiewniki - czwartek, 28 maja
18:00, Promocja książki
Aula Jana Pawła II, Sankt. Bożego Miłosierdzia - ul. Siostry Faustyny 3
