Tematem tego bardzo interesującego numeru czeskich „Kontextów”jest Polska, a dokładniej: szeroko rozumiane relacje Polski ze Wschodem. Maciej Ruczaj z praskiego Instytutu Polskiego wskazuje na dwa czynniki kształtujące polskie pojmowanie Wschodu: dziedzictwo i mit Kresów oraz rywalizację z Rosją. Marta Kwaśnicka, autorka „Pressji”, pisze o polskich problemach z tożsamością powstałych w wyniku pojałtańskich zmian terytorialnych; bez Kresów jesteśmy „narodem bez przeszłości, który po omacku ślizga się po powierzchni teraźniejszości, nie potrafimy jasno zdefiniować naszej własnej tożsamości, a zatem również naszych interesów geopolitycznych”. W numerze możemy też przeczytać wywiad z Almisem Grybauskasem, pierwszym tłumaczem Miłosza na litewski, oraz esej poety o Wilnie. Według Grybauskasa Miłosz był „jednym z najważniejszych myślicieli katolickich dwudziestego wieku”. Wokół Miłosza obraca się też reportaż czeskiego poety Miloša Doležala z kilkudniowej podróży po Polsce. Autor wydaje się znać w Polsce absolutnie wszystkich. Jego obserwacje polskiej rzeczywistości bywają przykre, choć trafne: „Polskiego piwa nie da się pić. Naród jest jakby rozkrojony w poprzek [...]. Na porządku dziennym są wzajemne oskarżenia, obelgi i ośmieszanie, bojkoty i pozwy sądowe”. Znacznie bardziej optymistycznie nastraja wywiad Doležala z Wojciechem Kilarem. Rozmowa dotyczy ulubionych czeskich kompozytorów autora Krzesanego, jego lwowskiej młodości, mistrzów, a także wpływu modlitwy (zwłaszcza różańca i brewiarza) i muzyki ludowej na jego twórczość. Niezwykle interesujące są teksty poświęcone unijnej polityce wobec Wschodu. Krzysztof Szczerski argumentuje, że dzięki Partnerstwu Wschodniemu Polska może zbudować własną polityczną podmiotowość w ramach UE. Co ciekawe, kluczowym dla partnerstwa wschodniego krajem nie jest Ukraina, ale Mołdawia. Z kolei politolog Ondřej Ditrych interpretuje unijną politykę wschodnią jako politykę późnonowożytnego imperium. Wschodni sąsiedzi UE traktowani są jako obszar do ucywilizowania i spacyfikowania. Przy czym – tu UE różni się od Rosji – nie chodzi o narzucanie swoich wartości siłą, ale wymaganie od państw aspirujących do UE równania do unijnych standardów i eksport europejskiej mentalności rządzenia. W numerze można również znaleźć tłumaczenia tekstów Pawła Kowala, Filipa Memchesa i prof. Andrzeja Nowaka poświęconych polskiej polityce wschodniej oraz artykuł Agnieszki Sabor o twórczości Jerzego Nowosielskiego. Jest też kilka wierszy Zbigniewa Herberta. Po czesku są równie dobre, jak po polsku.
Stanisław Ruczaj
„Kontexty” 2011, nr 5
