Premier Donald Tusk w swoim exposee z 18 listopada zapowiedział podwyżkę składki rentowej. Zgodnie z planem ma ona nastąpić 1 lutego 2012 roku. Konieczność podwyższenia składki rentowej o 2 punkty procentowe po stronie pracodawcy rząd uzasadnia potrzebą szukania oszczędności i zwiększenia dyscypliny finansowej. W oficjalnym uzasadnieniu projektu nowelizacji – jako przyczynę problemów – wskazuje się zmniejszenie składki rentowej z 13% do 6% (dokonane w 2007 r.). Doprowadziło to do znacznego zmniejszenia dochodów FUS (Fundusz ubezpieczeń społecznych) przy stale rosnących wydatkach (wzrost wydatków wyniki ze struktury demograficznej społeczeństwa oraz obsługi kredytów krótkoterminowych). Jeżeli senat w głosowaniu nie odrzuci projektu nowelizacji to od 1 lutego pracodawcy będą ponosić 6,5% kosztów składki rentowej, a pracownicy 1,5% (razem 8%).
Aby zobrazować w jaki sposób zmiana składki wpłynie na koszty zatrudnienia należy posłużyć się następującym modelem: Przedsiębiorstwo „X” zatrudnia 42 pracowników:
· 35 osób posiada pensję w wysokości 2000 PLN brutto
· 3 osoby posiadają pensję w wysokości 2800 PLN brutto
· 3 osoby posiadają pensję w wysokości 3500 PLN brutto
· 1 osoba posiada pensję w wysokości 6000 PLN brutto
W tej firmie koszt składki rentowej po stronie pracodawcy wynosi 4270,50 zł. Gdy składka zostanie podniesiona o 2 punkty procentowe będzie to koszt równy 6168,50 zł. Wzrost wydatków z tego tytułu w tej firmie wyniesie 1898 zł co oznacza ponad 44 % podwyżkę składki. Przedsiębiorstwo mogło rozważać zatrudnienie kolejnego pracownika o najniższym wynagrodzeniu (2000 PLN brutto ) jednak wzrost ogólnych kosztów zatrudnienia w znaczącym stopniu pochłonie koszt nowego miejsca pracy.
Składka rentowa zasili fundusz rentowy, którego deficyt jest równy 15 mld zł. Dochód funduszu pochodzący ze składek płaconych przez pracowników i pracodawców w 2012 roku wyniesie 25,376 mld zł. Po podniesieniu składki od lutego, dochód ten teoretycznie powinien zwiększyć się o około 7 mld(według obliczeń ministerstwa pracy i polityki społecznej), do ponad 32 mld zł. Przyjmując, że w 2012 świadczenia finansowane funduszu będą wynosiły około 43 mld zł, jego deficyt zmniejszy się prawie o połowę.
Analiza szacunkowych kosztów finansowych zawarta w treści ustawy stwierdza że podwyżka składki nie powinna spowodować wzrostu bezrobocia. Wniosek ten jest oparty na analizie dynamiki liczby zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2006-2011 która pokazuje że obniżenie składki rentowej o 7 punktów procentowych nie spowodowało widocznego spadku bezrobocia. Jednak takie rozumowanie jest założeniem ceteris paribus. Obniżka kosztów zatrudnienia generuje wzrost zatrudnienia w średnim okresie (około 10-20 miesięcy) a nie bezpośrednio po wprowadzeniu zmiany. Jest to spowodowane zasadami zarządzania zasobami przedsiębiorstwa, które początkowo nowo powstałą nadwyżkę spożytkuje na rozbudowę kapitału technologicznego(zakup nowych maszyn lub technologii w przypadku firm firmy produkcyjnych i usługowych) lub kapitału towarowego( zwiększenie asortymentu oferowanych produktów dla firm handlowych).
Zmniejszenie składki poprzedziło o 12 miesięcy kryzys finansowy 2008 roku a więc ewentualny spadek bezrobocia związany z obniżeniem kosztów pracy mógł zostać przysłonięty pogorszeniem ogólnej koniunktury gospodarczej. Nie zostały sporządzony żadne rzetelne raporty obliczające rezultaty obniżenia składki rentowej. Biorąc pod uwagę złożoność gospodarki oraz dynamicznie zmieniającą się sytuację makroekonomiczną określenie dokładnych rezultatów podwyższenia składki będzie bardzo utrudnione. Ocena skutków regulacji zawarta w treści ustawy głosi, że proponowane rozwiązanie oznacza w 2012 r. w państwowych jednostkach budżetowych wzrost wydatków związanych z zatrudnieniem o ok. 440 mln zł. Do tej kwoty należy dodać koszty po stronie samorządów oraz sektora prywatnego.
Koszty przedsiębiorców związane z podwyższeniem składki są określane na różnym poziome w zależności od podmiotu opiniującego. Organizacja pracodawców „Pracodawcy RP” szacuje koszt na poziomie 5 mld zł, według resortu pracy i polityki społecznej będzie to około 6 - 6,1 mld zł natomiast zgodnie z PKPP Lewiatan koszty te wyniosą 7 mld zł.
Powyższa analiza pokazuje że planowana nowelizacja spowoduje znaczące odprowadzenie kapitału z sektora prywatnego do budżetu państwa. Zarządzanie tymi pieniędzmi będzie wymagało zatrudnienia nowych urzędników a więc kolejny wzrost kosztów funkcjonowania ZUSu. Biorąc pod uwagę również inne czynniki wpływające na ogólne koszty zatrudnienia (m.in podwyższenie płacy minimalnej do 1500 PLN brutto od 1 stycznia 2012) można założyć że proponowane zmiany zmniejszą konkurencyjność polskich przedsiębiorstw i ich skłonność do zatrudniania, co może mieć negatywne skutki dla gospodarki i rynku pracy.
żródła:
1. projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
2. opinia PKPP Lewiatan dotycząca podwyższenia składki rentowej”Podwyższenie składki rentowej tylko w ramach zmian systemowych”
3. Opinia „Pracodawcy RP” dotycząca podwyższenia składki rentowej „Podniesienie składki rentowej wyraźnie pogorszy sytuację przedsiębiorców”
Marek Steinhoff-Traczewski
