16 lipca 1212 roku, a więc niemal dokładnie 198 lat przed Grunwaldem (z tej to przyczyny tytuł powinien brzmieć "Grunwald: polskie Las Navas de Tolosa", ale ten wydał mi się zgrabniejszy) w górskim wąwozie koło Las Navas de Tolosa miała miejsce jedna z najważniejszych bitew w historii Półwyspu Iberyjskiego. Koalicja wojsk kastylijskich, nawarskich, aragońskich i portugalskich, wsparta posiłkami iberyjskich zakonów rycerskich, a także ochotników francuskich, rozgromiła muzułmańskie zastępy Almohadów. Ocenia się, że po stronie chrześcijańskich królów walczyło ok. 50-80 tys. ludzi, po stronie muzułmańskiej - 90-120 tys., z których znaczna część poległa lub dostała się do niewoli. Był to przełomowy moment rekonkwisty iberyjskiej. Od tej pory muzułmanie już zawsze byli w odwrocie, bezpowrotnie tracąc inicjatywę. W kilkadziesiąt lat później ostatnim państwem islamskim na Półwyspie była wasalna wobec Kastylii Granada, która ostatecznie została podbita w 1492 roku.
Obie bitwy mają ze sobą sporo wspólnego. Zarówno Las Navas de Tolosa, jak i Grunwald w długim okresie wytyczyły maksymalny zasięg dwóch kultur: arabskiej, wypychając ją do Afryki i niemieckiej, zamykając na stulecia na zachodniej granicy Królestwa Polskiego oraz w Inflantach - na włościach Zakonu Kawalerów Mieczowych. Obie były także chrztem bojowym późniejszych wielkich unii realnych: kastylijsko-aragońskiej, z której narodziła się Hiszpania i polsko-litewskiej unii lubelskiej, z której powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów (pod Grunwaldem unia była przecież jedynie personalna).
Ponadto oba starcia, mimo przełomowego charakteru, nie doprowadzają do natychmiastowego upadku pokonanego przeciwnika. W przypadku Zakonu Krzyżackiego, musi minąć 56 lat do odebrania mu Pomorza i częściowej wasalizacji, 115 do sekularyzacji i hołdu pruskiego. Monarchowie iberyjscy byli bardziej konsekwentni. Po 36 latach ostatnie muzułmańskie państwo Półwyspu zwasalizowali, a po 280 - całkowicie podbili. Niewątpliwie trudno byłoby sobie wyobrazić powstanie Hiszpanii takiej, jaką znamy, bez tego triumfalnego zwycięstwa 798 lat temu.
