Październik 1945 roku był kolejnym miesiącem wzrostu terroru OUN-UPA w południowo-wschodniej Polsce.
Polskim badaczom tego ludobójstwa udało się ustalić, że w październiku 1945 roku w zbrodniach nacjonalistów ukraińskich zginęło 417 osób. Ponadto w tym czasie bojówkarze OUN-UPA zabili 78 przedstawicieli formacji zbrojnych Polski lubelskiej.
Podział zabitych (głównie Polacy) wg przedwojennych województw:
lwowskie: 477. Najbardziej dotknięte powiaty: Dobromil – 158; Przemyśl – 95; Lesko – 63; Brzozów – 45; Jarosław – 30; Sokal – 38; Lubaczów – 28 (a więc praktycznie wszyscy zabici w powojennych granicach Polski).
tarnopolskie: 17
lubelskie: 1
Największe zbrodnie OUN-UPA w tym czasie:
4/5.10.1945 – napad sotni „Burłaka” i „Łastiwki” oraz chłopów z SKW na Dylągową (pow. Brzozów). W obronie wsi zginęło 30 osób, 12 było rannych. Atakujący również ponieśli straty. Większość budynków we wsi uległa spaleniu.
5.10.1945 – spalenie Sufczyny (pow. Dobromil) przez UPA po wysiedleniu Ukraińców do USRR. Przy okazji zabito 18 Polaków. UPA paliła opuszczone domy ukraińskie, by nie mogli skorzystać z nich Polacy; dziś te spalone przez UPA wsie używane są przez niektórych Ukraińców jako argument „martyrologiczny”, przeciwwaga dla ludobójstwa OUN-UPA, czego osobiście doświadczyłem („a ile naszych wsi zostało spalonych!”).
22.10.1945 – podczas powtórnego napadu na posterunek MO w Wojtkowej (pow. Dobromil), zabito 20 cywilów (a także 15 milicjantów).
27/28.10.1945 – w napadzie UPA na Korytniki (pow. Przemyśl) zginęło 19 osób a 5 zostało rannych. Spłonęły 142 gospodarstwa.
OUN-UPA vs Polska Ludowa (istotniejsze wydarzenia)
14.09.1945 – w pobliżu Futorów (pow. Lubaczów) zabito 15 żołnierzy 3 DP WP.
22.10.1945 – podczas powtórnego napadu UPA na Wojtkową (pow. Dobromil) zginęło 15 funkcjonariuszy MO.
23.10.1945 – atak około 400 upowców na Kuźminę (pow. Dobromil), gdzie stacjonował sztab i kilka pododdziałów 30 pp. 9 DP WP. Zginęło 10 Polaków a 9 było rannych, po stronie UPA 18 zabitych i 23 rannych. Atak odparto.
Do 5 października 1945 r. 3 DP WP, która pojawiła się na południowo-wschodnich rubieżach powojennej Polski miesiąc wcześniej, w ramach „wymiany ludności wysłała do ZSRR cztery transporty Ukraińców. Przeciwdziałała temu UPA atakując komisje przesiedleńcze, żołnierzy i zrywając tory kolejowe. W rezultacie podjęto decyzję o rozpoczęciu od 1 listopada 1945 działań zaczepnych wobec UPA.
OUN-UPA vs Sowieci
1/2.10.1945 – uwolnienie 6 aresztantów z Budzanowskiego więzienia (Tarnopolskie).
17.10.1945 w Cziesnikach (Tarnopolskie) w pułapce bombowej zginęło dwóch enkawudzistów.
Inne wydarzenia godne uwagi:
Noc z 27 na 28 października 1945 – pierwsze spotkanie przedstawicieli WiN z UPA na Podlasiu (kol. Choroszczanka). Rozgraniczono strefy wpływów, omówiono współpracę w zakresie walki z komunistami.
Trwała likwidacja resztek polskości na Kresach: tego miesiąca do Polski wyjechał ostatni komendant Obszaru Lwów organizacji „Nie”.
Z życia OUN-UPA: od 1 stycznia do 1 października 1945 r. SB OUN na Wołyniu zlikwidowała w ramach eliminacji „niepewnego elementu” 889 członków OUN (na 938 rozpatrywanych spraw, czyli 95%!). W ten sam sposób postąpiono z około tysiącem członków UPA. Podkreślam: dane te dotyczą tylko członków organizacji; jak brutalny więc musiał być terror wobec zwykłej ludności ukraińskiej!
W październiku 1945 r. w Nowej Grobli (pow. Lubaczów) za pomoc Polakom została zabita przez banderowców Ukrainka Anna Petryszyn. Właśnie takim osobom jak ona była poświęcona konferencja naukowa zorganizowana w Warszawie przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 26. października br. „Zbrodniarze z OUN-UPA i sprawiedliwi Ukraińcy. Dokumentacja i upamiętnienie”.Cieszy, że o konferencji poinformowały takie media jak Wiadomości TVP i Onet. O Ukraińcach ratujących Polaków pisałem wielokrotnie – patrz tag „sprawiedliwi Ukraińcy”.
http://w313.wrzuta.pl/film/9mS1yptcySk/pomnik_sprawiedliwych_ukraincow_26.10.2010__tvp_1
http://wiadomosci.onet.pl/kraj/ipn-celem-akcji-byla-eksterminacja-polakow,1,3744784,wiadomosc.html
Literatura:
A. Bata, „Bieszczady w ogniu”, Rzeszów 1987
S. Jastrzębski, „Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyżnie w latach 1939-1947”, Wrocław 2007
H. Komański, S. Siekierka, „Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946”. Wrocław 2006.
G. Motyka, “Ukraińska partyzantka 1942-1960”, Warszawa 2006
G. Motyka, R. Wnuk, „Pany i rezuny”, Warszawa 1997
R. Niedzielko, „Kresowa księga sprawiedliwych 1939-1945”, Warszawa 2007
S. Siekierka, H. Komański, K. Bulzacki, “Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939-1947”, Wrocław 2006
S. Żurek, „UPA w Bieszczadach”, Wrocław 2007