Bankructwo państwa - termin ten coraz częściej pojawia się w odniesieniu do Grecji, Hiszpanii, Włoch czy Portugalii, a także Irlandii i Polski. Warto zastanowić się co niesie ze sobą takie zdarzenie w świetle prawa międzynarodowego.
W praktyce międzynarodowej bankructwo państwa jest popularnym zjawiskiem. Przykładowo tylko Hiszpania całkowitą niewypłacalność, rozumianą jako bankructwo, ogłaszała pomiędzy XVI a XIX wiekiem trzynastokrotnie. Nawet same Stany Zjednoczone Ameryki Północnej mają na swym koncie dwa przypadki, które można nazwać bankructwem. Pytanie o bankructwo pozostaje wyjątkowo aktualne w XXI w.
Bankructwo państwa nie może doprowadzić do utraty podmiotowości państwa-bankruta, państwo, które zbankrutowało w świetle prawa międzynarodowego dalej istnieje, na równych prawach z innymi państwami, nie zostaje też zwolnione z długów. Prawo międzynarodowe zawiera trzy formy, które państwa usiłują wykorzystać szukając zwolnienia z długu: unieważnienie umowy kredytowej, odrzucenie zobowiązań ze względu na sytuację nadzwyczajną (stan wyższej konieczności) oraz odmowę sukcesji długów. Doktrynie i praktyce znana jest również koncepcja długów odrażających („odius debts”), która pozwala na odrzucenie zobowiązań zaciągniętych przeciwko narodowi i stosowana była m.in. w odniesieniu do państw postkolonialnych, które nie musiały spłacać długów zaciągniętych przez poprzednie reżimy np. na tłumienie ruchów narodowowyzwoleńczych.
Wykorzystanie pierwszej wspomnianej konstrukcji, tzn. unieważnienie umowy kredytowej w praktyce jest niemożliwe. Podobnie powoływanie się na stan wyższej konieczności w kontekście obecnej sytuacji finansowej niektórych państw europejskich będzie bezskuteczne, koncepcja ta zakłada, że zdarzenie powodujące taki stan, tzn. sytuację, w której interesy państwa zagrożone są w sposób znaczny i bezpośredni, nie może być wynikiem działania samego państwa. Zastosowania nie znajdzie też odmowa sukcesji długów.
Podsumowując to co dotychczas było powiedziane, należy stwierdzić, że Grecy, Włosi, Hiszpanie i inne państwa (także Islandia, która „odmówiła spłaty zobowiązań międzynarodowych”, co jest oczywiście prawnie nieskuteczne) muszą nadal, pomimo ogłoszenia bankructwa, długi swoje spłacać. Praktyka międzynarodowa wskazuje na pięć sposobów dochodzenia długów: interwencje zbrojne (prawnie niemożliwe obecnie do zrealizowania), dochodzenie roszczeń w trybunałach międzynarodowych (niejednolite orzecznictwo) oraz sądach krajowych, a także, odgrywające największą rolę w praktyce umowy o ochronie inwestycji oraz negocjacje. Coraz popularniejszym zjawiskiem jest też włączanie się społeczności międzynarodowej w rozwiązywanie problemów związanych z bankructwem państw, czego znakomity przykład stanowią działania podjęte przez UE wobec Grecji.
Jak odnoszą się powyżej wskazane ramy prawne, które regulują skutki bankructwa do obecnej sytuacji politycznej i gospodarczej zadłużonych państw europejskich? Trzeba wskazać, że pomimo, iż długi powstały przez nieudolność i głupotę polityków cały naród będzie ponosił ich konsekwencje, spłacając je jeszcze przez wiele pokoleń, gdyż w obecnym stanie prawnym nie ma możliwości ucieczki od nich. Chyba, że coś się zmieni, ludzie zbuntują się, ktoś z ulicy wysadzi wieżowce dziesięciu największych instytucji kredytowych - niestety, nowego Tyler'a Durden'a, choćby w polityce, trudno wypatrywać.
