Na przestrzeni ostatnich lat dokonały się w naszym kraju olbrzymie zmiany polityczne, gospodarcze i kulturowe. Wyrwaliśmy się z obozu socjalistycznego na wolną przestrzeń i staliśmy się społeczeństwem otwartym na uczestnictwo w świecie demokratycznych zmian. Nie zawsze owe zmiany są zgodne z naszym interesem narodowym. Często edukacja jest mieszana z ideologizacją.
Otwartość na zmiany zakłada wyposażenie ludzi w solidną wiedzę, w umiejętności dokonywania wyborów obywatelskich i pokierowania swoim życiem. Służy temu edukacja, wykorzystująca szkoły, uniwersytety, media drukowane i elektroniczne, teatry, imprezy o charakterze edukacyjnym, a nie ideologicznym.
Najistotniejszą rolę w procesie zmian odgrywa uczenie się i nauczanie jako dwa równoległe działania edukacyjne. Uczenie się to sfera ucznia, nauczanie zaś jest sferą nauczyciela. Szkoła jest placówką systematycznego i celowego uczenia, gdzie nauczanie jest prowadzone przez zespoły nauczycieli, którzy niekiedy mieszają edukację z ideologią.
Edukacja powinna zaszczepić dążenie jednostki do podjęcia pracy, wysiłku i chęci do nauki. Dobre nauczanie wymaga dobrego uczenia się. Dobry nauczyciel bowiem jedynie stymuluje proces uczenia się. Uczniowie sami budują swą wiedzę, umiejętności i kształtują postawy. Sukces w nauczaniu wymaga motywacji dwu stron procesu edukacji.
Człowiek powinien wiedzieć, że uczy się we wszystkich sytuacjach życiowych, zwłaszcza wtedy, gdy odkrywa potrzebę zdobycia nowej wiedzy, nowych umiejętności. Uczenie się jest wtedy i tylko wtedy, gdy uczący się i nauczający wyprowadzają z rzeczy znanych nową informację. Jest to, najogólniej mówiąc, wychodzenie ze znanego, bliskiego i dochodzenie do nowego, nieznanego pojęcia
Odkrywanie nowego,ulepszanie życia
W społeczeństwie opartym na wiedzy, a do takiego społeczeństwa aspirujemy, edukacja stanowi główny kanał awansu kulturowego. Ma podstawowe znaczenia dla miejsca człowieka w strukturze społecznej. Jest bowiem katalizatorem społecznych zmian na lepsze.
Edukacja oparta na prawdzie, wiedzie ludzi ku granicom, na których spotka się nowe z nowszym i gdzie otwierają się umysły i sprawdzają się umiejętności. Edukacja taka potrzebuje człowieka twórczego, którego z jednej strony powinna cechować dziecięca ciekawość świata, a z drugiej – pragnienie uczenia się i rozwijania swych umiejętności.
Narzędziami człowieka twórczego powinna być wytrenowana głowa i sprawna ręka. Powinien on traktować nowe jak przygodę, witając nieznane z nadzieją, oczekiwaniem i entuzjazmem. Człowiek twórczy powinien mieć zaszczepiony zapał, chęć do życia, odwagę do zmagania się z życiem i pragnienie używania i poszerzania tego, czego się uczy i czego jeszcze nie zna.
Za talent twórczy uznaje się zdolność znajdywania nowych rozwiązań praktycznych problemów poprzez niewypróbowane jeszcze i niestosowane metody, poprzez odkrywanie nowych związków w drodze myślenia i eksperymentów, poprzez tworzenie nowych form ekspresji artystycznej, znajdywanie nowego wartościowania i współpracy.
Te cechy człowieka kreatywnego powinna wykorzystywać każda szkoła, każda dobra uczelnia, także szkoła i uczelnia w Polsce.
Twórcze myślenie pozwala ulepszyć maszyny, narzędzia i procedury. Sprzyja każdej pracy, której rezultatem może być obraz, rzeźba, architektura, muzyka, lokomotywa, poezja, dobrze zorganizowana organizacja itd. Edukacja musi podkreślać i wskazywać, w jaki sposób twórcza energia i inwencja stale może ulepszyć i wzbogacić treść, formę i jakość życia ludzkiego.
W krajach, których nie przeorała rewolucja bolszewicka albo faszystowska, wiedzą, że edukacja musi być zbudowana na przeszłości, musi demonstrować wkład przeszłości, wypływający z tradycji twórczego działania, intelektualnych badań i artystycznej ekspresji.
Znajomość i poszanowanie tradycji udowadnia, że każde pokolenie może dodać coś nowego do doświadczenia poprzednich pokoleń i że konwencjonalne myślenie można przełamać, a wiedzę organizować po nowemu. Jednocześnie edukacja powinna być tak zaprojektowana, by uczący się sami mogli uczestniczyć w dalszym rozwijaniu i wzbogacaniu tego, co odziedziczyli po przodkach, i w przyswajaniu nowej wiedzy.
To, co najdawniejsze, powinno być powiązane z praktyczną pracą i uczeniem się poprzez doświadczenie. Wiele z rzeczy, które służą dobrobytowi ludzi, jest bowiem rezultatem nie geniuszu, ale raczej całej serii drobnych ulepszeń we wszystkich dziedzinach: od podkowy i siodła do lokomotywy i żarówki, od metod budowania do technik pracy.
Na przestrzeni stuleci ludzie nauczyli się gromadzić doświadczenia intelektualne oraz uczuciowe i estetyczne. Nauczyli się też wyrażać te doświadczenia za pomocą nauki, symboliki, sztuki i kodów komunikacji społecznej.
Z tradycją intelektualną młodzi ludzie mogą zapoznać się, studiując wiedzę, której gromadzenie odbywało się poprzez teoretyczny rozwój, weryfikowany za pomocą logiki, faktów, doświadczeń i badań. Chodzi tu o naukę matematyki, fizyki, chemii, astronomii, biologii, medycyny, języków itd.
Edukacja teoretyczna zakłada trenowanie myślenia, snucie domysłów i przypuszczeń, pojęciowe badanie, wyciąganie konkluzji i wydawanie sądów poprzez rozumowanie, obserwację i eksperymenty.
Krytyczny osąd wymagany jest we wszystkich dziedzinach życia. Zdolność rozpoznawania, orientacja, bystrość osiąga się poprzez porównywanie działań i form wyrazu względem ustalonych standardów. Ocenianie stylu w sporcie wymaga wytrenowanego oka. Docenienie dzieła sztuki wymaga profesjonalnej wiedzy, płynącej z powtarzalnego doświadczenia.
Edukacja twórcza powinna nie tylko przekazywać wiedzę, ale także powinna zaopatrywać uczących się w zdolność przyswajania, zdobywania i krytycznej oceny nowej wiedzy. Krytyczne myślenie zakłada sprawdzanie, czy założenia i ogniwa w łańcuchu myśli mają sens. Celem edukacji jest więc wyszkolenie młodych ludzi zarówno w syntezie, jak i w analizie. To wymaga rozwinięcia wyobraźni i sceptycyzmu.
Myślenie twórcze i krytyczne jest dostępne dla każdego. Do rozwinięcia tego myślenia niezbędna jest umiejętność wątpienia i stawiania nowych pytań, zdolność do wynajdywania możliwych wyjaśnień. Rezultatem wątpliwości, pytań i wyjaśnień powinna być zawsze prawda.
Ale tak nie jest w nowej Polsce. Edukacja ideologiczna wykorzystuje to, że dla młodego człowieka świat jest nowy i nic nie jest tu dane raz na zawsze i niczego nie można przyjąć za coś naturalnego i oczywistego. Jedyną rzeczą naturalną jest to, że młodzi ludzie mają bogatą wyobraźnię, odznaczają się zdolnością fantazjowania i często kwestionują to, co dorośli utrzymują bez zastanowienia.
W nowej Polsce szkoły, uniwersytety, media drukowane i elektroniczne, teatry, imprezy o charakterze edukacyjnym są polami walki. Wąskie grupy liberałów, zwolenników wolnych konopi, a niekiedy zwyrodniałych lewaków, walczą ze środowiskami niepodległościowymi i z Kościołem. Celem edukacji ideologicznej nie jest prawda, ale liberalna wizja świata i relatywizm moralny.
