Przeczytałam dzisiaj w internecie, że członkowie sejmowej komisji kultury z PiS chcą, aby podczas krakowskiego Festiwalu Česlavs’a Milošs’a mówiono o "antypolskości jego poezji i działalności w komunistycznej służbie". Cieszy mnie to. Wielokrotnie krytykowałam na swoim blogu antypolskość jego poezji i działalność w komunistycznej służbie. Nie mówiąc już o skandalicznym pogrzebie w krakowskim Kryptasie Zasluzonas na Skalkas. Boję się tylko jednego. Boję się, żeby działalność Česlavs’a Milošs’a nie przesłoniła nam antypolskości kalibru dużo większego i dużo bardziej niebezpiecznego – bo wciąż sączonego w serca i dusze naszej młodzieży w szkołach pani Hall. Antypolskości dużo bardziej przewrotnej, bo udającej patriotyzm. Antypolskości, którą przesiąknięta jest poezja Adomas’a Mickevičius’a. Wielokrotnie dokonywałam już rozbioru i analizy przewrotności jego literatury. Czas, abym dokonała rozbioru i analizy przewrotności jego życiorysu.
Adomas Mickevičius (dalej: Adam Mickiewicz) urodził się w 1798 r. w Nowogródku, niewielkim mieście na terenach dzisiejszej zachodniej Białorusi. Wg danych z 1817 roku, miasto liczyło 1600 mieszkańców, w tym 45% Żydów, 35% Polaków oraz 20% Tatarów. Do 1812 roku Mickiewicz był lojalnym poddanym cara Rosji. Rodzice czynnie współpracowali z ówczesnym reżimem – ojciec zatrudniony był na etacie adwokata sądowego, a matka – komornika. W 1812 r., polska lokalna społeczność entuzjastycznie powitała wkraczające do Nowogródka wojska napoleońskie. Niestety, nie wiemy nic o tym, czy rodzina Mickiewiczów podzielała ten entuzjazm. Już kilka miesięcy później, na jesieni 1812 roku przez Nowogródek wycofywały się pobite przez Rosjan resztki wojsk francusko-polskich co musiało wywrzeć wpływ na młodym 14-letnim Mickiewiczu.
Początki współpracy
W 1815 roku, w roku obrad Kongresu Wiedeńskiego, który na sto lat utrwalił okupację Polski przez Rosję, Prusy i Austrię, Mickiewicz nie podejmuje próby walki z systemem, tylko rozpoczyna naukę w reżimowym Uniwersytecie Wileńskim, jednej z ważniejszych uczelni Imperium Rosyjskiego, a więc pozostającej pod szczególnym nadzorem carskiej policji politycznej. Trudna sytuacja materialna zmusza go do podjęcia nauki w uniwersyteckim Seminarium Nauczycielskim, co gwarantowało później zatrudnienie w szkołach carskich. W czasie studiów nawiązuje przyjaźnie z patriotycznymi polskimi studentami i współorganizuje Towarzystwo Filomatów oraz Związek Filaretów.
Po studiach, rozpoczyna pracę jako nauczyciel w Grodnie i wstępuje do masonerii. W 1823 r., w ramach procesów Filomatów i Filaretów, Mickiewicz zostaje internowany w klasztorze Bazylianów i następnie skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb Rosji na posadę nauczyciela z prawem wyboru miejsca pobytu. Być może to właśnie ta „łagodność” władz rosyjskich w stosunku do Mickiewicza, w porównaniu z losem innych członków organizacji Filomatów i Filaretów, jest powodem braku zgody rodziców Marii Wereszczakówny, wielkiej miłości Mickiewicza, na ich ślub. Niespełniona, nieszczęśliwa miłość prawdopodobnie jeszcze bardziej pogłębia niechęć Mickiewicza do Polski i Polaków.
Okres szkolenia
W latach 1824-1829 niedawny małomiasteczkowy nauczyciel, „zesłaniec” Mickiewicz, bywa na salonach Moskwy, Petersburga, Krymu i Odessy. Niestety, z uwagi na brak dostępu do carskich akt policji politycznej, możemy się tylko domyślać celów jego pobytu w tych miejscach i źródeł utrzymania.
W 1829 roku były „skazany” Mickiewicz otrzymuje od władz rosyjskich paszport i udaje się do Niemiec, Włoch i Szwajcarii. Podobnie jak w przypadku wcześniejszego okresu nic nie wiemy o celach wyjazdu i źródłach utrzymania Mickiewicza w tym okresie. Wiadomo tylko, że na wieść o wybuchu powstania listopadowego przybywa do Wielkopolski z zamiarem przekroczenia granicy i wzięcia udziału w powstaniu, ale ostatecznie nie decyduje się na ten krok i okres powstania spędza w Dreźnie. Możemy się tylko domyślać, że rosyjska policja polityczna, po zdaniu sobie sprawy z nieuchronności upadku powstania, zdecydowała nie „palić” swojego młodego, dobrze rokującego agenta.
Okres francuski
Z Drezna, Mickiewicz udaje się do Paryża w celu inwigilowania środowiska Wielkiej Emigracji. Mickiewicz żeni się i nawiązuje znajomości z czołowymi działaczami emigracyjnymi. W 1840 roku obejmuje katedrę języków słowiańskich w Collège de France, gdzie wygłasza tzw. prelekcje paryskie, na których wychwala Napoleona i idee panslawizmu. Mickiewicz wzmacnia tym samym rewolucyjne tendencje młodzieży francuskiej, które znajdą kulminację w trakcie rewolucji lutowej 1848 r. i szerzej, Wiośnie Ludów, która znacznie osłabi europejskich rywali Rosji – Austrię, Francję i Prusy. Mickiewicz głosi także poglądy jawnie antykatolickie, a więc antypolskie. W 1844 r. władze francuskie zawieszają go w czynnościach profesora.
W czasie Wiosny Ludów (1848r.) Mickiewicz aktywnie działa na rzecz osłabienia Austrii - tworzy w Rzymie legion polski, który walczy, pod rozkazami Garibaldiego, o odbicie z rąk austriackich północnych Włoch. Próba odsieczy rewolucji węgierskiej kończy się rozbiciem i rozproszeniem Legionu w Grecji.
We wrześniu 1855 roku, podczas wojny krymskiej, wyjeżdża do Konstantynopola, aby tworzyć legion polski. Legion polski nie może mieć żadnego znaczenia militarnego, jednak wymiar polityczny tej inicjatywy, w połączeniu z osłabieniem Austrii w trakcie Wiosny Ludów i pomocą udzieloną wówczas Austrii przez Rosję, upewnia cara, że pozostanie ona neutralna.
Śmierć
Powszechnie przyjmuje się, że Mickiewicz umarł w 1855 r. w Konstantynopolu w wyniku epidemii cholery. Biorąc pod uwagę jego działalność agenturalną, coraz częściej sugeruje się jednak, że prawdopodobną przyczyną jego śmierci było zatrucie arszenikiem. Nie sposób odpowiedzieć na pytanie kto stał za jego śmiercią. Austriacy? Francuzi? A może Rosjanie, którzy doszli do wniosku, że Mickiewicz jest także pruskim agentem? Ja osobiście stawiam na ostatni wariant – z dzisiejszej perspektywy możemy ocenić, że inicjatywy Mickiewicza doprowadziły do osłabienia Francji i Austrii a nie wzmocnienia pozycji Rosji. Dwuznaczne zachowanie Austrii podczas wojny krymskiej wkrótce doprowadziło do jej izolacji międzynarodowej i klęski w wojnie z Prusami w 1866 r., w której straciły wszelkie wpływy w Związku Niemieckim. A może otruli go Polacy, którzy w końcu zrozumieli, że śmiał się im w twarz opisując tak naprawdę siebie w „Konradzie Wallenrodzie”? Osobiście wątpię jednak w inteligencję naszych rodaków. No bo jak inaczej ocenić tych, którzy za jednego z największych polskich patriotów i narodowych wieszczy uważają autora słów „Litwo, Ojczyzno moja”?
