Piątkowy wieczór w czerwcu to nie najlepszy czas na historyczne rozważania o Oddziale „Y”, więc dzisiaj proponuję nieco lżejsze spojrzenie na konkurencję. W historycznej odnodze „Od Rzeczy” poprzedni numer zaproponowano w stylu retro z podtytułem „II RP Stare dobre czasy”, co już sygnalizuje tabloidyzację redakcji. Jako odtrutkę na zachłystywanie się klasą średnią na garnuszku wszystkich podatników II RP zalecam (krytyczną) lekturę UB-eckich dokumentów. Założę się, że o takim punkcie widzenia nie ma mowy ani w wydawnictwie IPN w Szczecinie (Wywiad i kontrwywiad polski w XX w.), ani w wydawnictwie LTW - Ramowy plan przedsięwzięć do zagadnienia z 27.07.1956 r. Egz. nr 1 Ściśle tajne:
/…/ Okres powstania Oddziału II wiąże się narodzinami państwowości polskiej i sięga mniej więcej 1918 r. Kadry osobowe rekrutowały się zarówno spośród bliskich współpracowników PIŁSUDSKIEGO, organizacji niepodległościowych, jak też oficerów ochrany carskiej i austriackiej służby wywiadowczej.
Na kierunek działalności Oddziału II wpłynęły koncepcje wielkomocarstwowe i antyradzieckie PIŁSUDSKIEGO, które wyrażały się w dziedzinie polityki zewnętrznej – w dążeniu do rozszerzenia wschodnich granic Polski do Dniepru i Morza Czarnego, zaś w dziedzinie polityki wewnętrznej – w dążeniu do likwidowania rewolucyjnych nastrojów mas ludowych w Polsce. W związku z tym przed Oddziałem II stanęły od samego początku jego istnienia dwa zasadnicze zadania, które konsekwentnie realizował w ciągu całej swej działalności.
Zadanie pierwsze zmierzało do zorganizowania we wszystkich dostępnych formach walki przeciwko ZSRR, natomiast drugie zadanie, które było logiczną konsekwencją i uzupełnieniem pierwszego sprowadzało się do rozbijania lewicowych ruchów robotniczych oraz podporządkowania sobie innych ugrupowań politycznych. Tak więc Oddział II Sztabu Generalnego był aparatem wywiadowczym i kontrwywiadowczym burżuazji polskiej przed 1939 r.
Oddział II w działalności swej współpracował najpierw z wywiadem austriacko-niemieckim, potem francuskim i wreszcie od około 1931-33 r. do wybuchu wojny – angielskim. Współpraca Oddziału II Sztabu Generalnego z wywiadem angielskim była szczególnie ścisła na odcinku walki z ZSRR. Istniała między nimi ścisła wymiana uzyskanych informacji, wspólna kontrola agentury, konferencje wyższych oficerów Oddziału II Szt. Gen. i I.S. itp.
W początkowym okresie działalność Oddziału II nie nabrała odpowiedniego rozmachu i formy strukturalne nie były skrystalizowane. Stan taki trwał do przewrotu majowego w 1926 r., w rezultacie którego w Oddziale II następują zmiany organizacyjne. Od tej chwili skład osobowy rekrutuje się z ludzi oddanych PIŁSUDSKIEMU i związanych wszystkimi nićmi z sanacją. Między innymi w Oddziale II w różnych okresach czasu i na różnych stanowiskach pracowali czołowi politycy sanacji, jej ideolodzy, publicyści itp., jak np. SŁAWEK, MATUSZEWSKI, NIEDZIELSKI, KOCIAŁKOWSKI [sic], BECK, HOŁÓWKO – późniejsi sanacyjni premierzy i ministrowie oraz inni. Powyższe pozwoliło Oddziałowi II w późniejszym okresie opanować całokształt życia politycznego, społecznego i gospodarczego Polski przedwrześniowej.
Narrację o burżuazji i masach ludowych pomijam. Liczni zwolennicy tezy, że WSI trzęsie całą III RP mają w tym tekście ilustrację, jak służby przejmują Państwo. Zwolennicy zeszłorocznych „rewelacji” Zychowicza powinni zastanowić się, dlaczego to UB-ecy nie zarzucili Oddziałowi II współpracy z Abwehrą, tylko z Anglikami.
Ponieważ nie każdego stać na jeszcze nie przecenione publikacje IPN o wywiadzie II RP, tu w pigułce schemat organizacyjny – z tego samego dokumentu:
Po ostatecznym skrystalizowaniu się Oddziału II Szt. Gen. składał się z 3-ch zasadniczych Wydziałów. Najważniejszym z nich był Wydział II, który dzielił się na Wydział II A – wywiadowczy i Wydział II B – kontrwywiadowczy.
Wydział II A – był wydziałem wywiadowczym koncentrującym całokształt zagadnień związanych z prowadzeniem wywiadu płytkiego i głębokiego przede wszystkim na terenie ZSRR i Niemiec. Działalność wywiadowczą prowadził dwukierunkowo tj. poprzez swój aparat terenowy tzw. Ekspozytury Oddziału II oraz bezpośrednio poprzez swoje komórki wywiadowcze, rozbudowane na terenie państw rozpracowywanych. Komórek takich było zazwyczaj kilka w każdym kraju i były one od siebie niezależne oraz zakonspirowane jedna przed drugą. Miało to na celu utrzymywanie ciągłości pracy wywiadowczej i napływu informacji do Wydziału na wypadek „wpadki” jednej z komórek. Komórki te budowały własną sieć wywiadowczą bazując najczęściej na Polakach zamieszkałych za granicą. Łączność z centralą utrzymywały poprzez kurierów oraz placówki dyplomatyczne. Niezależnie od tych komórek Wydział II A – wysyłał własnych agentów za granicę nastawiając ich na oddzielne zadania.
Ekspozytury Oddziału II miały na ogół ograniczony zasięg działania i wywiad ich sięgał w głąb poza granicę do 100 km.
Wydział II A – dzielił się na II Referaty, a mianowicie:
a/ Referat „Wschód”
b/ Referat „Zachód”
Podział ten wynikał z kierunku zainteresowań Wydziału II A – tj. wywiad na ZSRR i Niemcy.
Referat „Wschód” prowadził wywiad na ZSRR oraz kraje nadbałtyckie. Podlegały mu do 1934 r. Ekspozytura Nr 1 w Wilnie oraz Ekspozytura Nr 5 we Lwowie. Ekspozytury te następnie zostały podporządkowane Szefostwu wywiadu KOP, który przejął na siebie zadanie prowadzenia wywiadu płytkiego na ZSRR.
Obiektem zainteresowań Referatu Zachód były Niemcy, Czechosłowacja i państwa skandynawskie. Referatowi temu podlegały – Ekspozytura Nr 3 w Poznaniu /później w Bydgoszczy/ oraz Ekspozytura Nr 4 w Krakowie /później w Stalinogrodzie/.
Z ekspozyturami tymi współpracowały komórki wywiadowcze Straży Granicznej, które organizowały kanały przerzutowe przeprowadzając oraz przyjmując agenturę.
Wydział II B – powstał stosunkowo później, bo dopiero w latach 1932-33 z dawnego „Referatu C” przy Wydziale Wywiadowczym. Ostateczna struktura Wydziału II B ustaliła się na przełomie lat 1934-35. Wydział II B był ośrodkiem dyspozycyjnym aparatu kontrwywiadowczego Oddziału II Sztabu Generalnego. Prowadził on kontrwywiad zarówno na terenie wojskowym, jak i cywilnym. W terenie Wydział II B posiadał swoje jednostki tzw. Samodzielne Referaty Informacyjne /11/, które mieściły się przy D.O.K.
Obsada personalna Oddziału II Sztabu Generalnego nie była stała. Szef Oddziału II oraz kierownicy poszczególnych jednostek co pewien okres byli zmieniani /wyjątek stanowi Szef Ekspozytury Nr 3 w Bydgoszczy mjr ŻYCHOŃ, który na tym stanowisku był od chwili powstania ekspozytury do 1939 r./.
Do wybuchu wojny polsko-niemieckiej w 1939 r. większa część oficerów Oddziału II Sztabu Generalnego poprzez Rumunię, Węgry i Jugosławię przedostała się do Francji, gdzie w 1940 r. z inspiracji wywiadu angielskiego został zorganizowany Oddział II Sztabu Naczelnego Wodza.
Cdn
