Proces uwłaszczania się elit na instytucjach państwa wymaga teraz od ludzi dobrej woli starannego wzbogacania domowych bibliotek samokształcenia w rodzinie.
Wolność i porządek
Chronione parasolami Brukseli i Waszyngtonu gwałcenie konstytucyjnego porządku przez rząd Donalda Tuska, stawia przed nami pytanie o przyszłość idei praworządności. W tym o rolę elit w okresie przechodzenia z kultury życia publicznego Epoki piśmiennej do kultury życia publicznego Epoki medialnej.
Wątpliwość ta przypomniała mi refleksję mojej śp. Mamy żołnierza AK, która wypędzona w roku 1945 z Czortkowa na Podolu przywiozła do Krakowa złote świnki, książki i granaty. Po latach mawiała z zadumą: „Akurat granaty się nie przydały”.
Bo książki pomagały mi w konfrontowaniu PRL-owiskiej polityki historycznej z wiarygodnymi źródłami wiedzy. Używając dzisiejszego języka, przedwojenne podręczniki były moimi papierowymi zasobami pamięci na drodze do odkrywania prawdy.
Ich powaga rozbudzała ciekawość poznawania narodowej ofiarności dla ustroju chroniącego wolność i równość. I utrwalała poczucie międzypokoleniowego zobowiązania wobec trwałości takiego porządku.
Świat na krawędzi
Uzupełniając przedstawioną w tekście „Nestorzy epoki medialnej” graficzną prezentację zmian w kulturze poznania, na rysunku 1 przedstawiam alfabet i cyfryzację jako innowacje skutkujące przemianami we wszystkich wymiarach naszego życia. Skutkujące na tyle fundamentalnie, że politologiczne rozważania o przyszłości ustroju liberalno-konstytucyjnego profesorowie Antoni i Bartłomiej Kamińskiego zatytułowali Świat na krawędzi.
Rys. 1. Epokowe dla kultury poznania przemiany w komunikacji.
Autorzy jednoznacznie opisują podstawy ładu ustrojowego w naszej cywilizacji:
„Istnieje powszechna zgoda co do tego, że warunkiem koniecznym dobrego państwa jest trójpodział władz na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Przyjmuje się również, że ustrój liberalno-konstytucyjny dostarczając mocnych, prawnych podstaw ochrony praw własności, wolności gospodarczej, swobód politycznych i skutecznego egzekwowania umów – zapewnił bezprecedensowy w dziejach ludzkości rozwój gospodarczy i redukcję ubóstwa. Trzecia płaszczyzna konsensusu dotyczy podstawowych rozstrzygnięć ustrojowych. Obejmują one typ rządów, metodę wyboru reprezentacji politycznej przez obywateli oraz hierarchiczność organizacji państwa.” [1]
Po bardzo szerokim i wnikliwym opisie dziejów poszczególnych zasad i reguł życia publicznego w podsumowującej konkluzji autorzy zarysowują trzy możliwe scenariusze zmian:
„ 1. Przy aktywnej postawie rządów, rozszerzone instrumentarium nie wpłynie na relatywną autonomię elementów porządku liberalno-konstytucyjnego. Konkurencja na rynku zapobiegnie koncentracji gospodarki wokół Big Tech, a renesans życia publicznego i instytucji obywatelskich wzmocni demokrację i zahamuje ekspansję administracyjnego państwa w sojuszu z prywatnymi grupami interesów.
2. Oligarchia Big Tech przejmuje nieformalną kontrolę nad państwem i społeczeństwem. Środki finansowe i potężne narzędzia kontroli zachowań społecznych, pozwalają jej opanować kluczowe elementy ładu liberalno-konstytucyjnego łącznie z agendami państwa administracyjnego. Uwzględniając narzędzia, którymi dysponują współczesne państwa, jest to wynik mało prawdopodobny.
3. Państwo podporządkowuje sobie Big Tech i zwiększa intensywności i zasięg kontroli nad społeczeństwem i gospodarką. W ramach tego układu wzajemnych zależności porządku publicznego możliwe są dwie krańcowe sytuacje wychodzące poza ramy porządku liberalno-konstytucyjnego: jedna to łagodny despotyzm, druga to dyktatura. Łagodny despotyzm polega na współpracy administracji z Big Tech, który uzyskuje gwarancje utrzymania pozycji monopolistycznej w zamian za wdrażanie w życie rozwiązań spełniających polityczne oczekiwania administracji i rządzącej frakcji politycznej. Fasada systemu wielopartyjnego jest utrzymana, ale kontrola informacji zapewnia utrzymanie pełnej kontroli. Dyktatura to przypadek całkowitego zlikwidowania autonomii gospodarki i społeczeństwa.
Pierwszy przypadek oznacza kontynuację i rozkwit porządku liberalno-konstytucyjnego, drugi odejście, choć utrzymanie jego fasady; a trzeci jest równoznaczny z przyjęciem chińskiego modelu kontroli sfery wirtualnej, co oznaczałoby upadek porządku liberalno-konstytucyjnego. Obywatel zostałby zastąpiony przez niewolnika w rękach państwa – państwo przejmuje w tych warunkach nie tylko kontrolę nad Big Tech, ale i totalną kontrolę nad społeczeństwem." [2]
Pomimo uznania dla staranności przeprowadzonej analizy, nie podzielam jednak opinii autorów co do realności pierwszego scenariusza, opartego na zachowaniem autonomii trzech obszarów porządku liberalno-konstytucyjnych i formacyjnej roli gospodarki wobec społeczeństwa i państwa. Uważam, że rozpoczęty przed pół wieku zmierzch znaczenia wolności gospodarczej, proces który obecnie poprzez zastępowanie „zasady niewidzialnej ręki rynku” zasadą „zwycięzca bierze wszystko”, kończy epokę inspiracyjnej roli gospodarki dla równoważenia napięć obszarów społeczeństwa i państwa.
Szansę na modernizację i utrzymanie ładu liberalno-konstytucyjnego widzę w następującym już zbliżeniu trzech obszaru przy równoczesnym wzmocnieniu roli społeczeństwa. Ale to będzie wymagać powrócenia do powrotu w refleksji ekonomicznej do jej pierwotnego zakresu jako nauki o gospodarowaniu w domu.
Przemiany w kompetencji pracy
Wprawdzie głębokość i powszechność zmian wprowadzanych do naszego życia, wywołana przez cyfrową rewolucję zmiany dominującej formy poznania z oralnej na medialną, utrudnia syntetyczną ocenę ich wpływu na styl naszego życia a w konsekwencji na przemiany zasad życia publicznego, ale nie ulega dla mnie wątpliwości, że tak jak przy każdej rewolucji technologicznej i tym razem pierwszym obszarem modernizacji będzie ustrój gospodarowania. Przy czym kluczowym, dla spodziewanych przemian gospodarki rynkowej w gospodarkę wiedzy, wydają się otwierane przez urządzenia sztucznej inteligencji możliwości wsparcia kompetencji pracy.
Rys. 2. Epokowe dla dziejów gospodarki przemiany w rozwoju kompetencji pracy.
Dlatego warto jest zestawić skutki dwóch epokowych zmian w dziejach komunikacji alfabetu i cyfryzacji dla kultury poznania, ze skutkami jakie wywołują dwie epokowe zmiany w dziejach kompetencji pracy pieniądz i sztuczna inteligencja dla kultury gospodarowania (rys. 2). Pracy, która w naszej cywilizacji oparta jest na poczuciu godności osoby ludzkiej i przyrodzonej wolnej woli.
Uważam że wobec właściwego dla gospodarki opartej na wiedzy rozwoju specjalistycznych kompetencji pracy dobroczynnej, najlepszym wskaźnikiem dla oceny dobrostanu społecznego wspólnot powinna się stawać równowaga pomiędzy zakresami pracy dobroczynnej i pracy komercyjnej. Równowaga prowadząca w konsekwencji do wzrostu znaczenia pierwszego z sektorów gospodarowania Sektora dobroczynności (społeczeństwa) i piątego Sektora redystrybucji (państwa).
Rys. 3. Epokowe zmiany w znaczeniu sektorów gospodarowania na skutek sztucznej inteligencji.
Przedstawione na rysunku 3 (i) koniec samoregulacji rynku i (ii) zmiana proporcji pomiędzy sektorami gospodarowania wymagają poszerzenia przestrzeni refleksji ekonomicznej o zagadnienia społeczne i państwowe. Stawiając nas przed pytaniem o zasady, instrumenty i instytucje wspomagające integrację tych trzech obszarów życia człowieka.
Obszary kultury
Odpowiednio do wyróżnionych w życiu człowieka obszarów aktywności gospodarczej, społecznej i państwowej wspólnoty formowały przez wieki Epoki piśmiennej obyczaje, reguły i elity właściwe dla każdej z nich. Przy czym prestiż i inne atrybuty uzyskiwane dzięki sukcesowi materialnemu w obszarze gospodarczym, ułatwiające skuteczność oddziaływania w społeczeństwie i państwie, powodował dominacje znaczenia obszaru gospodarki dla procesów rozwojowych.
Rys. 4. Epokowe zmiany w relacjach pomiędzy obszarami aktywności wspólnotowej na skutek sztucznej inteligencji.
Koniec samoregulacyjnej roli rynku, prowadzący do gigantycznego rozwarstwienia dochodowego i powolnego zaniku klasy średniej, kończy okres formacyjnego znaczenia gospodarki dla wspólnoty (rys. 4). Idea „podażowego rozwoju innowacji” właściwa dla opartej na pieniądzu „ekonomii pragnień”, jest zastępowana właściwą dla opartej na sztucznej inteligencji „ekonomii potrzeb” ideą „popytowego rozwoju innowacji”.
To spłaszczenie relacji pomiędzy obszarami aktywności wspólnotowej otwiera przed nami dwa kierunki zmian ustroju życia publicznego. Pierwszy to Strategia oligarchizacji gospodarowania, drugi to Strategia humanizacji gospodarowania (rys. 5).
Rys. 5. Możliwe kierunki zmian ustroju życia publicznego w Epoce medialnej.
Jest przy tym naturalne że w procesie oligarchizacji gospodarowania, pierwszymi rzecznikami i beneficjantami zmian we wszystkich trzech obszarach będą elity właściwe dla dominacji wertykalnych relacji w Epoce piśmiennej. I że będą one bronić tych pozycji przed aspiracjami społeczeństwa do kulturowego wykorzystania dominujących w Epoce medialnej relacji horyzontalnych.
Najlepszą obroną jest atak
Pierwsze uderzenia w ład ustrojowy Rzeczpospolitej rząd Donalda Tuska skierował na centra promocji medialnej oraz na prokuraturę. To kluczowe instytucje dla skuteczności w prowadzeniu rządowych programów kneblowania prawdy i dystrybucji statusów z użyciem instrumentarium tak zwanej „mowy nienawiści”.
Dla domknięcia przygotowań do objęcia całościowej kontroli infrastruktury cyfrowej pamięci, funkcje nadzorcze nad systemem egzekucji prawa minister Adam Bodnar powierzył „Brukselskiej” Prokuraturze Europejskiej oraz natomiast innowacjami Szymona Hołowni w relacji z pracownikami Sądu Najwyższego rozpoczęto wprowadzanie metody uznaniowego doboru spolegliwych sędziów do rozpatrywania spraw politycznych. To są warunki konieczne dla rozpoczęcia emisji wirusów kłamstwa, wojny i zniewolenia (rys. 6), zgodnie z potrzebami budowania emocji dla prowadzenia nagonek politycznych, co zapewne nastąpi tuż po uchwaleniu przez Sejm ustaw zgodnych z dyrektywami ONZ (UNESCO) i Unii Europejskiej (Parlamentu).
Rys. 6. Model strategii oligarchizacji gospodarowania z udziałem krajowych elit uwłaszczonych na instytucjach publicznych.
Działania te, których siłowym etapem będzie prawdopodobnie wprowadzenie współczesnej wersji „Berezy Kartuskiej”, mają niestety wsparcie nie tylko naszych zagranicznych patronów, akceptację mniej lub bardziej przypadkowo uwłaszczonych krajowych elit gospodarczych, społecznych i państwowych ale co najgorsze, toczą się przy obojętności większości naszego społeczeństwa nieświadomego rzeczywistych celów inspiratorów destrukcji rządu Donalda Tuska. Trzeba się zatem obawiać, że czas blokowania Strategii humanizacji gospodarowania, strategii mogącej w skali globalnej doprowadzić do zrównoważonego rozwoju wspólnot demokratycznych narodów, może trwać przez kilka pokoleń.
Taka perspektywa zobowiązuje osoby ceniące wolność i równość do narodowej powinności samodzielnego budowania cyfrowej pamięci dla personalnych asystentów samokształcenia w rodzinie. Uważam, że pomimo przedstawionych krytycznych uwag, książkę panów Kamińskich o przesłankach i perspektywach kluczowego dla wolności i porządku, ustroju liberalno-konstytucyjnego warto wpisać do tych zasobów, jak kiedyś zrobiła to moja Mama z Zarysem historji Polski Anatola Lewickiego.
----------------
[1] Cytat za Świat na krawędzi, Antoni i Bartłomiej Kamińscy, wydawnictwo Księgarnia Akademicka 2023, strona 70.
[2] Wydawnictwo cytowane, strona 330.
