"Nie odejdę! Choćby wszyscy poszaleli! Tutaj przy krośnie posadził mnie mój Ojciec niebieski. Tu zostaniemy i spełnimy naszą powinność, choćby się cały świat miał zawalić" (G. Hauptmann: "Tkacze")
Kraina rozciągająca się w trójkącie Lubawka - Krzeszów - Okrzeszyn jest niezwykle malownicza i stosunkowo mało uczęszczana, poza tym idealnie nadaje się na weekendową wycieczkę objazdową z piknikiem na łonie natury w tle. Przez worek otaczający dolinę Zadrnej nie biegną żadne trasy przelotowe, mimo bliskości czeskiego Trutnova położonego tuż, tuż za granicą. Otaczają go wzniesienia zachodniej części Gór Kamiennych - Gór Kruczych, zaś od wschodu północny cypel Gór Stołowych, Zaworami zwany.
Góry Krucze
Jadąc z Krzeszowa na południe drogą donikąd, wśród łagodnych wzniesień napotykamy jedno z tych miejsc na Dolnym Śląsku, dla których przeszłość była łaskawsza niż teraźniejszość. I choć można powiedzieć, że dla nich, podobnie jak dla starego Hilsego w sztuce Hauptmanna poniekąd świat się zawalił, trwają gdzieś na uboczu. Chełmsko Śląskie istniało już na początku XIII stulecia jako czeska osada i bardzo szybko uzyskało prawa miejskie z rąk Wacława II Przemyślidy. W połowie XIV wieku miasteczko oraz przyległe dobra przeszły we władanie krzeszowskich cystersów, którzy byli właścicielami osady aż do likwidacji zakonu w 1810 roku. W 1426 roku Chełmsko, nie posiadające murów obronnych, splądrowali husyci. W XVI wieku ludność miasteczka zajęła się tym, z czego Chełmsko Śląskie jest znane do dziś - chałupniczym tkactwem. Z uprawianego na okolicznych polach lnu wyrabiano płótno i sukno, którze sprzedawano. W roku 1580 cesarz Rudolf II potwierdził prawa miejskie i przywileje Chełmska, które uzyskało prawo do tygodniowych targów oraz dwóch jarmarków rocznie - w miesiącu sierpniu i październiku. Początkowe lata wojny 30-letniej to niespokojny okres, podczas którego w roku 1620 doszło do zabójstwa opata krzeszowskiego, za co miejscowość na kilka lat utraciła prawa miejskie. Po wojnie następuje znaczny rozwój miejscowego rzemiosła - pod koniec XVII wieku organizowano nawet dwa targi tygodniono, na których handlowano tkackimi wyrobami. Na początku XVIII stulecia, w roku 1707 powstał zachowany do dziś za wyjątkiem jednego - Judasza zespół drewnianych podcieniowych domów tkackich zwany Dwunastoma Apostołami. W roku 1763 wraz ze sprowadzeniem z Bawarii tkaczy adamaszku zbudowano drewniano-murowany kompleks Siedmiu Braci, z których pozostał tylko jeden dom. Bunty tkaczy, na kanwie których swój noblowski dramat oparł Gerhart Hauptmann, nie ominęły również Chełmska Śląskiego. W 1793 z powodu zbyt wysokich cen przędzy wybuchły zamieszki, które szybko rozprzestrzeniły się na sąsiednie miejscowości - Lubawkę i Kamienną Górę. Upadek tkactwa, a przy okazji miasteczka rozpoczął się w połowie XIX wieku. Mimo to w roku 1896 roku do Chełmska doprowadzono kolej z Kamiennej Góry oraz podjęto próby mechanizacji produkcji. Chełmsko Śląskie zaczęło wtedy obsługiwać ruch turystyczny, korzystając z bliskości Adrszpachu i Krzeszowa. Po II wojnie światowej Chełmsko utraciło prawa miejskie, dziś, będąc nieco zapomnianą, przygraniczną miejscowością z bogatą przeszłością, stara się o ich uzyskanie. Barokowy kościół św. Rodziny górujący nad i ryneczek z XVII-wiecznymi kamieniczkami, wąskie uliczki oraz przede wszystkim tkackie domki z izbą rzemiosła i możliwością nabycia wyrobów miejscowych przędzalni posiadają niewątpliwy urok i przyciągają. Próby kultywacji tkackich tradycji napotykają trudności, m.in. w roku 2010 z powodu problemów finansowych nie odbył się coroczny sierpniowy Jarmark Tkaczy Śląskich.
Domki tkaczy w Chełmsku Śląskim
Wejście do krzeszowskiej bazyliki
Interesujące są okolice Chełmska Śląskiego. Tuż za miedzą znajduje się wspomniany czeski Adrszpach, którego nie trzeba raczej reklamować, na zachód - Lubawka z malowniczymi dolinkami Gór Kruczych, w tym - porfirowym urwiskiem Kruczej Skały, na północy dawne cysterska domena - krzeszowskie kościoły z mauzoleum Piastów Świdnicko-Jaworskich i klasztor, kalwaryjne kaplice i opackie "Betlejem", wreszcie zagubione wśród lasu Głazy Krasnoludków - ponad kilometrowy ciąg skałek, ostatnia reduta Gór Stołowych (motywy z przeszłości okolic Chełmska Śląskiego wykorzystano w "legendzie":www.tvscream.salon24.pl/114547,legendy-sudeckie-7).
Głazy Krasnoludków
Pawilon opacki tzw. Betlejem krzeszowskie
