Wczoraj, 23 marca 2023 r., na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim miała miejsce konferencja naukowa „Ratowanie skazanych na nieistnienie. Pomoc udzielana Żydom przez księży i siostry zakonne w czasie Holokaustu na okupowanych ziemiach polskich”, zorganizowana przez Centrum Relacji Katolicko-Żydowskich KUL im. Abrahama J. Heschela.
Konferencja połączona była z prezentacją monografii "Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy" („Ratowanie Żydów w czasie II wojny światowej przez polskie duchowieństwo katolickie”). Autorem dwutomowej monografii (1287 stron) jest Ryszard Tyndorf, prawnik i dokumentalista, który na stałe mieszka w Kanadzie i od wielu lat zajmuje się kwestiami dotyczącymi postaw ludzi Kościoła Katolickiego wobec Żydów.
Monografia mec. Ryszarda Tyndorfa jest pierwszą anglojęzyczną monografią, która obejmuje przegląd obszernej polskojęzycznej literatury na ten temat. Autor wykorzystał przede wszystkim świadectwa ocalonych Żydów oraz Polaków udzielających im pomocy, a także dokumenty z kościelnych archiwów.
Na podstawie tych dokumentów autor sfomułował tezę, że różnych form pomocy Żydom udzielało 66 zakonów żeńskich w około 450 placówkach (głównie klasztorach), 25 zakonów męskich w około 85 placówkach oraz ponad 700 księży diecezjalnych w co najmniej 580 miejscowościach na terytoriach Polski okupowanych przez III Rzeszę.
Monografia jest dostępna w internecie bezpłatnie.
Witając uczestników konferencji rektor KUL, ks. prof. Mirosław Kalinowski powiedział:
„Dzisiejsze nasze spotkanie to ukoronowanie wielu lat pracy, bo dzieło, które poznamy powstawało kilkadziesiąt lat. Dotyczy też ważnego obszaru rzeczywistości z okresu II wojny światowej i okupacji niemieckiej w Polsce. To jest piękna karta, z którą za pośrednictwem tej anglojęzycznej publikacji chcemy dotrzeć do każdego czytelnika. Prezentowana publikacja, co warto podkreślić, zawiera wiele relacji zarówno tych, którzy ratowali Żydów, jak i tych, którzy zostali uratowani. To jest bardzo interesujące, że dwie strony na ten temat się wypowiadają.”
W tym miejscu trzeba przypomnieć słowa autora z przedmowy:
„The author is grateful to the Catholic University of Lublin for agreeing to publish this book. Due to the unfriendly reception it will surely meet with in certain quarters, it could not otherwise have seen the light of day.”
W konferencji uczestniczył dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku dr hab. Grzegorz Berendt, który przybliżył stan badań nad ratowaniem Żydów w Polsce. Odnosząc się do zaprezentowanej publikacji dr hab. Grzegorz Berendt podkreślił, że autorowi mec. Tyndorfowi należą się słowa uznania i podziękowania za kilkadziesiąt lat trudu, których efektem jest niezwykle bogata baza danych:
Z drugiej strony musimy pamiętać, że jego dzieło nie kończy pracy historyków. Stanowi kolejną cezurę na osi procesu poznawczego. Wiele jest jeszcze do zrobienia, szczególnie trudne są badania dotyczące rozpoznania wydarzeń na terenie wschodnich województw okupowanej Polski.
Dr hab. Sebastian Piątkowski, historyk z IPN w Lublinie (Delegatura w Radomiu), specjalizujący się w badaniu historii społecznej i gospodarczej centralnych ziem polskich w XIX i XX w., mówił o specyfice pracy historyków z archiwaliami, szczególnie tymi, które dotyczą okresu okupacji. O monografii mec. Tyndorfa powiedział:
Ta książka udowadnia, jak wielki nakład sił trzeba włożyć w przygotowanie takiego dzieła i jak z różnych miejsc można zebrać informacje, aby na ich podstawie zbudować niezwykle interesującą, a momentami wręcz pasjonującą opowieść.
Ryszard Tyndorf swoją książkę zadedykował:
This labour is dedicated to the memory of the Polish Catholic clergy whose profiles in courage and Christian charity inhabit the pages of this book, and to honouring the memory of countless others like them, whose names and sacrifices must go forever unrecorded.
***
„Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy. The Testimony of Survivors and Rescuers”, compiled and annotated by Ryszard Tyndorf with the assistance of Zygmunt Zieliński , Wydawnictwo KUL, Lublin 2023
https://www.niedziela.pl/artykul/90072/Na-KUL-u-o-ratowaniu-Zydow-przez-polskie
