Grodzisk Mazowiecki, połowa stycznia 1945 r. Wg rejestrów komitetów opiekuńczych w mieście liczącym ok. 13.000 stałych mieszkańców i w jego najbliższych okolicach znalazło wówczas schronienie ok. 103.000 uchodźców z Warszawy. Miasto było skrajnie przepełnione, bo po uwzględnieniu szacunków odnoszących się do liczby osób nierejestrowanych można mówić o rzeszy ok. 150.000 uchodźców i uciekinierów z transportów, którymi Niemcy wywozili ludność stolicy po upadku Powstania.
Zgodnie z długoletnią i utrzymywaną do dziś tradycją środa jest w Grodzisku dniem targowym. Tak też było dnia 16 stycznia 1945 r., w przeddzień wkroczenia Armii Czerwonej do Warszawy. W mieście nie było wojsk niemieckich; jedynie przed południem przejechały 2 czy 3 czołgi kierując się na zachód. Na targu (obecnie na tym terenie jest deptak) i przyległych uliczkach przebywało około 2.000 – 3.000 ludzi: kupujących, sprzedających i zwykłych gapiów. Po południu, ok. godz. 15.00 nad miasto nadleciały sowieckie bombowce. Nie niepokojone przez niemiecką obronę przeciwlotniczą (bo jej nie było) spokojnie wzięły na cel bezbronny tłum. Posypały się bomby i pociski z broni pokładowej. W wyniku nalotu na miejscu zginęło ok. 300 osób, a kolejnych stu-dwustu zmarło w prowizorycznie urządzanych „szpitalach” w wyniku odniesionych ran.
Świadek tych wydarzeń p. Bogdan Lewandowski wspomina: […]Rosjanie strzelali i bombardowali, wypełnione tysiącami warszawiaków, centrum miasta. Ludzie padali pokotem. Na rynku, rozszarpane ciała ludzkie pomieszane były ze szczątkami straganów. Przez wiele godzin umierali na ulicach ranni, pozbawieni pomocy. Następnego dnia, ponad pięćdziesiąt nierozpoznanych zwłok ułożono na chodniku obok cmentarza, a tłum przechodził, aby znaleźć swoich bliskich lub znajomych.[...]
Dzień później „wyzwoliciele” z Armii Czerwonej wkroczyli do Grodziska Mazowieckiego. Czasy, które wówczas nastały, przez kilkadziesiąt lat uniemożliwiały upamiętnienie i wyjaśnienie tej zbrodni.
Po kapitulacji Powstania publiczną tajemnicą była wiadomość, że w Grodzisku Maz. wśród uchodźców znajduje się ewakuowane z Warszawy dowództwo Armii Krajowej i Delegatura Rządu na Kraj. Może to ten właśnie fakt wywołał decyzję o przeprowadzeniu tego niezrozumiałego z militarnego punktu widzenia i zbrodniczego nalotu?
Więcej:
http://www.tugrodzisk.pl/aktualnosci/70-rocznica-zbrodniczego-bombardowania-grodziska-maz/
