Kiedy nastąpi krytyczny moment regresu poparcia dla PO? Obserwatorzy twierdzą, że stanie się to, gdy notowania Platformy spadną poniżej tzw. progu ostrożnościowego, czyli 20 proc. Nie zgadzam się z tą opinią. Nie wielkość sondażowych rezultatów wyrażana w konkretnych liczbach będzie w pierwszej kolejności czynnikiem decydującym lecz ich struktura – dystanse pomiędzy poszczególnymi podmiotami .
Wyobraźmy sobie wykres, na którym znajdują się trzy słupki. Pierwszy słupek, oznaczony kolorem niebieskim, to PiS. Drugi słupek ma kolor pomarańczowy, to PO. Trzeci słupek, czerwony, egzemplifikuje SLD albo jakąś inną formację lewicową (jeżeli taka powstanie). Można dodać jeszcze czwarty słupek o kolorach tęczy, Twój Ruch.
Pierwszy (niebieski) słupek w najbardziej optymistycznym wariancie sięga 40 proc., ale poza tę granicę nie potrafi przejść (nie potrafi nie oznacza, że nie można). Skraca się dystans pomiędzy drugim a trzecim słupkiem.
Krytyczny dla notowań PO moment nastąpi wtedy, gdy drugi (pomarańczowy) słupek zostanie wyprzedzony przez trzeci (czerwony). Wówczas rozpocznie się proces „zjadania”: czerwony słupek zacznie stopniowo „zjadać” gracza pomarańczowego a równocześnie także tęczowego (Twój Ruch), i rozpocznie pogoń za słupkiem niebieskim (PiS).
To niemal kopia zjawiska z 2007 r., tyle tylko, że teraz przebiegać będzie ono w odwrotnym kierunku. Wtedy lewica oddała swój elektora w depozyt PO; obecnie, – odbierze wyborców lewicowych z depozytu, być może z procentem.
Najbliższe wybory parlamentarne wygra podmiot, który będzie miał największe szanse wygrać z PiS. Który w percepcji wyborców jawił się będzie jako zapora dla PiS. Kluczową rolę odegra czynnik pragmatycznego zachowania wyborczego, wyrażający się w domniemaniu skuteczności oddanego głosu.
Postawa wyborcza składa się z trzech komponentów: poznawczego (racjonalnego), kształtującego wiedzę o partiach politycznych oraz sytuacji politycznej; emocjonalnego (irracjonalnego), budującego (utrwalającego) stosunek wobec partii politycznych; a także (i wreszcie na końcu) behawioralnego, wyrażającego się w działaniu, np. pójściu do urn wyborczych.
Wzrost domniemania co do skuteczności powrotu PiS do władzy wzmocni przeświadczenie o skuteczności głosowania na głównego rywala PiS, w myśl zasady: wróg mojego wroga jest moim przyjacielem.
W percepcji wyborczej dominować będzie postrzeganie negatywne: liczyć się będą nie programy polityczne lecz ocena sytuacji politycznej (kalkulacja), ogniskująca uwagę na zagadnieniu: kto ma największe szanse wygrać z PiS. Głosowanie przeciw PiS (to sformułowanie dobrze oddaje antycypowane nastawienie wyborców) stanie się funkcją czynnika poznawczego oraz emocjonalnego, ale towarzysząca temu determinacja będzie napędzana przez negatywne emocje. Powstanie napięcie emocjonalne. Aspekt racjonalny doprowadzi do aktywizacji wymiaru emocjonalnego postawy człowieka, natomiast obydwa elementy wpłyną na dynamikę sfery behawioralnej.
Opisując problem za pomocą języka kolokwialnego, w świadomości wyborców uruchomi się następujący algorytm wyborczy: trzeba iść głosować, aby wyborów nie wygrał PiS. Paradoksalnie i wbrew oczekiwaniom analityków, frekwencja wyborcza może być relatywnie wysoka.
Temu scenariuszowi sprzyjać może sekwencja wydarzeń realnych: wybory do parlamentu europejskiego wygra PiS, partia Jarosława Kaczyńskiego odniesie również zwycięstwo w batalii samorządowej. Te dwa fakty, zmobilizują przeciwników PiS. Na niekorzyść PiS będzie działała również struktura rozkładu preferencji politycznych prezentowana w sondażach opinii publicznej.
Wbrew swoim intencjom, Jarosław Kaczyński jest największym gwarantem i „betoniarzem” pookrągłostołowego układu władzy. Jego obecność na scenie politycznej sprzyja establishmentowi a przede wszystkim, postkomunistycznym siłom politycznym. Odejście Kaczyńskiego z polskiej polityki może otworzyć scenę polityczną.
Realizacja opisanego wariantu jest uzależniona od spełnienia jednego krytycznego warunku, że trzeci gracz (SLD albo inna centrolewicowa formuła) zdoła wyprzedzić drugiego (PO).
Najciekawsze oraz najistotniejsze wydarzenia z punktu widzenia rozwoju sytuacji politycznej, będą miały miejsce za plecami PiS.
